63199 PZP 1918 1994 s7

fot* mn •..mii Polacy, którzy środkami militarnymi i dyplomatycznymi, w kiiijii i po/a jego granicami, aktywnie zabiegali o prawo do ótT-i nulowy własnego państwa.

W wyniku długotrwałego procesu, n progu Wielkiej Wojny ukształ-inw.ily się dwa główne ośrodki polityczne wysuwające hasło niepod-li gluści Polski. Obydwa miały charakter mozaiki ideowej, grupując d/inlac/y różnych orientacji politycznych. O/ęsto leż podziały wy-Mapujące między nimi pochodziły bardziej z osobistych uprzedzeń •iniżcli różnic ideowych, przynajmniej jeśli chodziło o samą odpowiedź na pytanie o celowość odbudowy samodzielnego państwa. CIcneralnic jednak obóz skupiony wokół Józefa Piłsudskiego miał charakter i enlrolcwicowy, choć, pomimo socjalistycznej przeszłości, sam naczelnik odżegnywał się od jakichkolwiek ~ poza niepodległościowymi

sympatii politycznych. Z kolei środowisko Romana Dmowskiego miało oblicze konserwatywne i prawicowe, do czasu wstrząsów rewolucyjnych w Rosji orientując się na porozumienie z caratem. Obie grupy wypracowały też odmienne wizje wyjściowe polskiej polityki zagranicznej.

Pilsiide/ycy głosili hasło powrotu do przedrozbiorowych granic Polski. Oznaczało to jednak bardziej strefę wpływów, aniżeli bezpośrednie władztwo sprawowane nad tym ofisżJrfein. To ostatnie miało w zasadzie ograniczać się do granic etnicznych. Resztę terytoriów byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, które nie weszłyby w skład państwa polskiego pragnęli oni widzieć zorganizowane w postaci małych państw narodowych: białoruskiego, litewskiego i ukraińskiego, połączonych /. Polską federacją na formalnie równoprawnych zasadach. W wymiarze ideowym był to powrót du tradycji Rzeczypospolitej Obojga Narodów, umacniający pozycję Polski w Europie Środkowo-Wschodniej. Praktyczne znaczenie koncepcji federacyjnej w tym kształcie polegało zaś na oddzieleniu Polski od Rosji pasem niepodległych państw.pozostających w przyjaznych stosunkach z naszym Krajem. W następnej kolejności układ len miał być wzmocniony sojuszem / krajami bałtyckimi i sąsiadami na południu.

Obóz Dmowskiego występował z ideą inkorporacyjną, głosząc konieczność objęcia granicami państwowymi tylko tych ziem wchodzących niegdyś w skład Rzeczypospolitej, na których ludność polska stanowiła większość. W przeciwieństwie do optyki Piłsudskiego

Dmowski nic brał pod uwagę możliwości zwycięstwa rewolucji 'a Rosji, a także siły oporu Litwinów i Ukraińców S20kajJ\cyćh form państwowych dla swych aspiracji niepodległościowych.

Poza dyplomatyczną i zbrojną walką o granice młode państwo polskie musiało jednocześnie zmaga# się ze słabością wewnętrzną, odbudową zniszczeń wojennych, trudnościami przy scalaniu ziem l»ędących przez ponad stulecie częściami odmiennych organizmów C.ospodarczych i prawno-ustrojowych, a także dylematami tworzenia elementarnych struktur państwowych. Wymagało to znacznego nakładu energii i środków, rzutując w sposób bezpośredni na możliwość prowadzenia skutecznej polityki zagranicznej.

Obok utworzonej w Królestwie Polskim przez zaborców Rady Regen-■ y jnej, będącej namiastką rządu polskiego - od jesieni 1918 roku zaczęły spontanicznie powstawać w terenie organy samorządowe tworzone przez przedstawicieli ugrupowań politycznych. Do najważniejszych należały: Naczelna Rada Ludowa obejmująca swym zwierzchnictwem ziemie /aboru pruskiego, działająca w Galicji Polska Komisja Likwidacyjna, Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego i wreszcie aspirujący do objęcia władzy centralnej, utworzony 7 XI w Lublinie Tymczasowy Rząd I .udowy Republiki Polskiej z socjalistą Ignacym Daszyńskim na czele.

Wszystkie te struktury, prowadziły w ograniczonym zakresie, działalność będącą tradycyjną domeną władz państwowych: wydawały il iy prawne i powoływały własne oddziały wojskowe. Wykonywały także pewne funkcje polityki zagranicznej, zawierając urnowy ze swymi odpowiednikami w państwach ościennych. Należał do nich, podpisany 5 XI przez Radę Narodową z czeskim Narodnim Yyborcm, układ o linii demarkacyjncj na Śląsku Cieszyńskim, który wyznaczył na tym terenie tymczasową granicę państwową. Porozumienie to nie przetrwało długo, gdyż wykorzystując polskie zaangażowanie na boncie wschodnim, w styczniu 1919 roku wojska czeskie zbrojnie zajęły większość spornego obszaru byłego Księstwa Cieszyńskiego. Pomimo protestów Polski zyskało to wkrótce sankcję międzynarodową. Niekorzystne dla Polski rozstrzygnięcia na tym terenie przyniosła decyzja Rady Ambasadorów, podjęta latem 1920 roku, gdy wojska sowieckie dochodziły do przedpola Warszawy. Sprawa Zaolzia była jednym z powodów, dla których stosunki polsko-czeskie w całym dwudziestoleciu międzywojennym nic układały się dobrze.

17