PZP 1918 1994 s29

Zasadnicza zmiana w sytuacji geopolitycznej Polski i postrzeganiu meji stanu nastąpiła po 1945 roku wraz z powstaniem i funkcjonowaniem systemu ja hańsko-poczdamskiego. Zmiana ta objęła zarówno J aspekt polityczny i gospodarczy, jak i kulturowy. Chodzi tu o tak ważne elementy systemu państwowego jak: granice, ustrój, sojusze lecz także o możliwość suwerennego kształtowania swych opcji rozwojowych. /. najbardziej wysuniętego na Wschód państwa cywilizacji zachodniej staliśmy się najbardziej wysuniętym na Zachód państwem geopolitycznego Wschodu. W wymiarze globalnym nową geopolitykę określał stan utrzymującej się zimnej wojny pomiędzy dwoma, zwróconymi przeciwko sobie, blokami państw i systemami wartości urzeczywistnianymi w ich życiu publicznym.

Po 1989 roku nastąpił kolejny, zasadniczy zwrot w naszej sytuacji geopolitycznej; zmiana ustroju, przywrócenie pełnej suwerenności wewnętrznej i zewnętrznej oraz powstanie nowych państw w najbliższym sąsiedztwie Rzeczypospolitej. W szerszym kontekście zwrot ten oznaczał rozpad systemu jahańsko-poczdamskicgo owocujący zjednoczeniem Niemiec, rozpadem ZSRR oraz likwidacją Układu Warszawskiego i Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.

Położenie geopolityczne określało więc w sposób naturalny priorytety i kierunki naszej polityki zagranicznej w łatach 1918-1994. W przełomowych momentach historii w aktywności zewnętrznej państwa pojawiały się jednak akcenty polonoccntryczne i swoiście pojęta mocarstwowość, które w ró/.nych okresach miały odmienny wyraz zarówno w układzie wewnętrznym, jak i w działaniach podejmowanych wobec innych państw.

Dla ekip rządzących polonocentryzm - jako ważny i żywy w naszej historii element świadomości politycznej i narodowej — stawał się nieraz, instrumentem w wewnętrznej walce i grze politycznej. Wykorzystywany byl przez różne siły polityczne celem zwiększenia stopnia aprobaty społeczeństwa dla reprezentowanych przez nie koncepcji i programów. Nawet z dzisiejszej perspektywy trudno jest jednoznacznie oceniać rolę polonoccntryzmu, gdyż w różnych okresach miał on różną wymowę w naszej kulturze narodowej i myśli politycznej. W sytuacji zagrożenia lub utraty bytu państwowego polonoccnt-ryzm spełniał pozytywne funkcje podtrzymywania ducha narodowego. W innych warunkach zaś stawał się on instrumentem działalności prowadzonej przez czynniki polityczne i państwowe, w gruncie rzeczy

•himiniując racjonalne działanie; był również inaczej odbierany przez "I" -iłów wewnętrznych i zewnętrznych. Z punktu widzenia rozważań polityce zagranicznej najważniejszy jest aspekt zewnętrzny polono-• nmy/mu, kojarzący się przede wszystkim ze specyficznie pojmo-•' uiią mocąrstwowością.

i¹" 1918 roku akcenty polonocentrycznc spełniały ważna, funkcję

•    w nętr/ną, służąc głównie budowaniu obrazu władzy w oczach ¹ 'i ików oraz poprawie morale społeczeństwa, przytłumionego okre

•    "i zaborów. Wojny i spory toczone w tym okresie ze wszystkimi ułudami tylko po części wynikały jednak z niezaspokojonych aspi •• m narodowych czy manifestowania owej mocarstwowości. Były "" łniwicm przede wszystkim efektem splotu niekorzystnych czyn-"t"w w naszym najbliższym sąsiedztwie, a sytuacja zagrożenia mogła

•k<> wzmacniać dążenia do podkreślania odrębności polskich intc-" i•• w narodowych wobec tychże sąsiadów.

W okresie PRL mocarstwowość, jako przejaw pnlonoccniryzmu,

•    hloc/na była w propagandowym dyskontowaniu naszego położenia

•    nm zenia wewnątrz systemu państw socjalistycznych, jako odprysk

•    arslwowości ZSRR.

Werbalny powrót do akcentów polonoccnlrycznych (przejawiający " wszelako głównie w mediach lub poza ramami układu rządowego) 4pil w początkowym okresie po 1989 roku. Wpłynął na to fakt, że •l " pierwsi dokonaliśmy wyłomu w obozie socjalistycznym i wydamy się z systemu komunistycznego. Akcenty, n których mowa • i/nły się w aspiracjach do stania się liderem w regionie Europy

•    alkowo-Wschodniej. Z punktu widzenia wewnętrznego systemu r "i 'lwu było to z pewnością psychologiczne odreagowanie przez

•    • społeczeństwa i jego elit stłumionej w okresie panowania

•    •"•imizmu suwerenności i dumy narodowej. Nastąpiła jednakże " " «iowa zmiana w polityce zagranicznej. W nowej sytuacji, która

i « lała w najbliższym otoczeniu Polski, akcentowanie naszej pozycji > u glonie nic wynikało z jakichkolwiek rzeczywistych aspiracji

........rslwowych, lecz ze wzmożonej, konstruktywnej aktywności

......d/ynarodowej, obliczonej na współpracę z sąsiadami.

dializując rozwój sytuacji po 1989 roku można powiedzieć,

< t.ip werbalnego polonoccnlryzmu mamy już raczej za sobą.

' naszej historii odżywał on ze szczególną siłą w momentach

61