67864 P1070854

12

pocz. 1945, o formach z 1775—78 wg projektu Efraima Schroe-gera; baniaste z prześwitami, obite blachą miedzianą. Dach nawy głównej i prezbiterium 1950 projektu F. Morawskiego, wysoki, kalenicowy, od wsch. zakończony trójpołaciowo, kryty miedzią. Nawy boczne i obejście pod wspólnym z kaplicami niskim dachem pulpitowym z 1955, krytym miedzią, przerwanym przy ambicie wysokimi wielopołaciowymi dachami kaplic przy wieżyczkach, w tym nad kaplicą Złotą kopułowym (w miejsce pierwotnego namiotowego), projektu arch* Aleksandra Hoiasa, 1973. Elewacje kaplic po części barokowe (wokół ambitu i w drugim przęśle korpusu nawowego, gdzie od pd. kruchta, od pn. kaplica przerobiona z kru-chty), w większości 1782—83, projektu Efraima Schroegera, wyk. przez Wawrzyńca Rychtera. Elewacje kaplic wzdłuż korpusu nawowego oraz kaplicy Serca Jezusowego 1954 dowolnie jednolicie zregotyzowane przez F. Morawskiego wg form odkrytych w pierwszej kaplicy pn.: lico ceglane, ostro-łukowa wnęka okienna profilowana wałkiem, w nią wpisane mniejsze okno barokowe o łuku pełnym. Od pn.-wsch., wzdłuż zakrystii wikariuszowskiej późnogotyckie przypory z profilem podwójnego wałka na krawędziach, 1954 nieudolnie rekonstruowanym w miejsce wielobarwnie glazurowanych kształtek na czterech krawędziach (z których tylne wraz z przewężeniem przypory od strony ściany zlikwidowane — por. relikt skarpy przy kaplicy Serca Jezusowego, s. 36). Barokowe elewacje kaplic wokół obejścia dzielone pilastrami, częściowo zdwojonymi, w obu zakrystiach wtopionymi w niższe przypory. Od pd.-wsch. elewacja o podziale ramowym, być może 1731—34, projektu Antoniego Fe-rrariego. Naroża Złotej Kaplicy ujęte czterema przyściennymi kolumnami kompozytowymi na cokołach, wspierającymi belkowanie, na którego wyłamaniach imposty, na nich kamienne figury: bpaJordana, Bolesława Chrobrego, Mieszkał i Dobrawy (Dąbrówki), wyk. 1974—76 przez Czesława Woźniaka (przedtem imposty nakryte były (namiotowymi daszkami). Kruchty pd. i dawna pn. z wejściem (bądź oknem) ujętym podwójnymi pilastrami o kompozytowych kapitelach, dźwigającymi szerokie belkowanie, nad którym po stronie pd. nowy tympanon z insygniami bazyliki mniejszej. Dachy kaplic od zach. czoła przesłonięte pseudobarokowymi półszczytami.

WITRAŻE. W pięciu oknach prezbiterium współczesne witraże z pracowni Stanisława Powalisza (do 1967) i Marii Powalisz-Bardońskiej (od 1968): w środkowym wsch. oknie

(osiowym wieżyczki-latarni) Maria Matka Kościoła i śś. Piotr i Paweł po bokach, poniżej Zwiastowanie, wyk. 1967; w pn.-wsch. oknie zamknięcia prezbiterium Męczeństwo św. Stanisława bpa, w pd.-wsch. Męczeństwo św. Wojciecha, wyk. 1968, wszystkie wg projektu Wacława Taranczewskiego.

W dwóch oknach po pn. stronie prezbiterium Chrzest Mieszka I i Lokacja miasta Poznania przez Przemysła I, wyk. 1974 i 1977 wg projektu Marii Powalisz-Bardońskiej. W wielkim oknie iza-oh. Przekazanie kluczy św. Piotrowi, wyk. 1966 wg projektu Wacława Taranczewskiego w pracowni Zygmunta Kośmickiego.

POZOSTAŁOŚCI STARSZYCH BUDOWLI, z w. X—XI i XIII. Odkryte w trakcie prac wykopaliskowych 1946,1951— -56, obecnie widoczne jedynie we fragmentach w obszernej krypcie archeologicznej pod całą nawą główną i pod zach. częścią prezbiterium oraz w specjalnych kanałach (dostępnych poprzez włazy) biegnących wzdłuż obwodowych ścian naw bocznych.

Relikty budowli wczesnoromańskich. W centralnej części wykopu pod nawą główną, na głębokości 3,10 m pod poziomem obecnej posadzki kościoła fragment basenu zapewne jednej z prowizorycznych chrzcielnic z 966 (fig. 6). Zachowana prawie połowa dennej części okrągłej 6 kadzi o średnicy ok. 5 m, wykonanej z zaprawy wapiennej wylanej na podłożu z kamiennych okrzesków. W centrum płyty gniazdo dla osadzenia drewnianego, czworobocznego słupa; wzdłuż uszkodzonej, lekko wygiętej ku górze krawędzi pozostałości posadowień trzech dalszych słupów, pierwotnie wspierających zapewne daszek, oraz ślady drewnianego ocembrowania basenu i stopni doń wiodących. — Relikty murowanej katedry wzniesionej po 968 (w partii zach. być może przebudowanej w I ćw. w. XI), zniszczonej 1034—38; ograniczone do fragmentów fundamentów oraz dolnych partii murów obwodowych, wyk. w części fundamentowej z dużych głazów narzutowych, wyżej z kamiennych okrzesków; fundamenty wieżowego masywu zach. z okrzesków układanych techniką „opus spicatum” (fig. 7). Na głębokości ok. 3,70—1,70 m pod 7 poziomem obecnej posadzki, wzdłuż ścian lateralnych korpusu nawowego oraz w fundamentach filarów arkad między-nawowych i na linii łuku tęczy zachowane partie ścian obwodowych zapewne prostokątnego w rzucie, trójnawowego korpusu, oraz ławy fundamentowe jego podziału międzyna-wowego i relikty muru odgraniczającego nawę główną od części prezbiterialnej. Pod obecnym zach. przęsłem między-