68265 skanowanie0028 (12)

to. światło nie zapalało się od wnętrza; nie wychodziło z , niego — i, 'budząc się, odpychali je niechętnie, nic mu ono nie objaśniało, nie stanowiło istoty tego, o czym- myślał dawniej z taką ogromną radością, jak

0    czymś nowo znalezionym. Sosny i lipy, deszcz,i po-, goda rozpadły się, były osobno — tkwiły oddzielnie, wetknięte trochę bez sensu w pasmo jego odczuwań

1    jego myśli.

■ Przyprawiało go to o dotkliwe cierpienie. Ani słabość, ani brak sił, ani niemożność spożycia jakiegokolwiek bądź pokarmu nie przyprawiały go o taki ból, jak to pogubienie całego świata, który mu się w oczach przetwarzał w bezład i chaos." (B 160). i W „Brzezinie" Iwaszkiewicza Tanatos przekształca %ięć świat w chaosT~wyrwawszy w ten sposób czło-wieka~spod życiodajne i władzy Erosa, stawia~gb przed swyrrrn^r5bTTC7.p.m całkowi rje bfi7brnu]iego. Iwajzkiewicz nie~ wypowiada się, czy ta praca śmierci, w której wyniku egzystencja jawi się Stasiowi jako bezsens, ułatwia człowiekowi ostateczne odejście. Wielki żal Stasia świadczy o tym, że — gdyby to byłp możliwe?-|| poddałby się on na powrót Erosowi i poszczególne elementy świata ułożyłyby się na powrót w piękne dzieło sztuki.

4. „K O m e d i a d,u c h a" ‘ i „m i ł e drobiazg i"

Dla_życia,_ -które„trwa nadal,., śmierć Stasia ma tylko -jedno - znaczenie; powoduje zmartwychwstanie upiora, który wegetował, gdzieś na peryferiach bytu. W stanowisku takim można 'się^; doszukać wpływu Bergsona, który w budowie Iwaszkiewiczowskiego świata miał: poważny udział. Oto, co pisał'wielki filozof w. polemici| Z Andre Lalandeni, obstającym przy tezie, że wszystko

Idzie ku śmierci. w świećie organicznym śmierć osobników nie przedstawia stię bynajmniej jako zmniej-M/.onie «życia w ogóle» lub jako konieczność,; którą by życie niechętnie znosiło. Jak zauważono wielokrotnie, życie nigdy nie czyniło wysiłku, aby przedłużyć nie-ograniczenie życie osobnika, gdy tymczasem na'hyłu Innych punktach uczyniło tyle szczęśliwych wysiłków;'. Wszystko się dzieje tak, jak gdyby ta śmierć była chciana, a przynajmniej przyjmowana dla większego postępu życia w ogóle." ¹”§wiat ludzki, który jest częścią świata organicznego, rządzi się jeszcze dodatkowymi prawami. Ludżievfsą w stanie zgodzić się, że śmierć jest sensowna, jeśl-i poza znaczeniem, jakie posiada dla „życia'w ogóję'^, daje ona cokolwiek albo pojedynczemu człowiekowi, albo zbiorowisku ludzkiemu. W „Brzezinie" skonanie Stasia przyczynia się do tego, że jego zarażony śmiercią brat powraca do życia. Zgodnie z paradoksem stanowiącym podstawę Iwasz-klewiczowskiego witalizmu śmierć przyczynia się tu do triumfu nad śmiercią. ,„Bo śmierć, .io życie "iyż”. LCIomne ścieżki", 59)

/ Na przebudzenie się Bolesława Staś wpłynął najpierw    przypusz-'

Ozał, aby jego zmarła żona mogła mieć .jakieś poza-' małżeńskie życie uczuciowe i erotyczne. Myśl taka, mniejsza o to, -czy usprawiedliwiona, zjawiła się akurat w czasie, kiedy prostracja osiągnęła dno: życie, które wiódł, wydawało mu się imaginacją. Opanowała go pustka, przestał nawet chodzić na mogiłę. Ów bardzo zdrowy człowiek zupełnie nie wiedział, co zrobić ze swoim życiem. Pogodziwszy się z myślą, że Basia mogła się interesować Michałem, Bolesław poczuł, że Jogo dzień zaczął być zróżnicowany, że budzi się w nim zainteresowanie dla rzeczy. „Nie było mu to przykre, Inidzilo się jak gdyby innAv nim życie, interesowało

\0jMm