69306 ScannedImage 55

mm*

106

fragmencie dotyczącym Ducha świętego - w odpowiedzi aa macedonianlzm odmawiający Mu boskości*

Za celowe uznałem też przytoczenie obszernych fragmentów z pism wielkich teologów Wschodu i Zachodu (Grzegorza z Nazjanzu, Ambrożego i Augustyna), nie tylko dla uwypuklenia ich stosunku do nieortodoksyjnej nauki Ariusza i manichejczyków, ale i dla zaprezentowania teologii w jej interesującym okresie rozwoju*

Warta uwagi jest też coraz większa liczba przekazów dotyczących kultu* Z jednej bowiem strony sobory powszechne i synody lokalne określają warunki udzielania znaków świętych (sakramentów), z drugiej zaś Ojcowie Kościoła w swych katechezach objaśniają nie tylko kształt ceremonii, ale ich najgłębszy sens* Niezastąpionym i zupełnie jak na owe czasy wyjątkowym źródłem do poznania liturgii w poszczególne dni roku kościelnego są zapiski Bterii z jej palestyńskiej pielgrzymki w 384 r* Dzięki nim mamy wyobrażenie o ilości świąt, formie obchodów w Jerozolimie, które w niejednym przypadku były pierwowzorem dla kościołów położonych nie tylko w Oriencie, ale i na Zachodzie*

Wiele stronic zapisałem anaforą eucharystyczną Jana Chryzostoma, by dać możliwość z jednej strony porównań z kanonem mszalnym opisanym w poprzednim okresie przez Hipolita Rzymskiego, a będącym w użyciu na Zachodzie, z drugiej zaś unaocznienia prawdy o zakotwiczeniu obecnej li-turgil euoharystycznej w starożytności - nawet w warstwie słownej. Tu niz od rzeczy będzie dodaó, że już w interesującym nas okresie odprawiana była w nowej "scenerii”, w okazałych bazylikach, budowanych z inicjatywy cesarzy na wzór gmachów publicznych.    . ,

W dziedzinie struktur organizacyjnych dostrzec można pewne nonun*

Jest nim bez wątpienia formowanie się mniszych wspólnot, obok których egzystują także w samotności pustelnicy* Obszerne wyjątki reguły św. Pa-ehomiusza mają zorientować nie tylko w organizacji wspólnot, ale ich duohowości, zaś reguły Bazylego Wielkiego - unaocznić dylematy, jakie były udziałem ówczesnych chrześcijan dążących do doskonałości*

Niezbędna jest także lektura dekretów soborowych i synodalnych. Sygnalizują nam one kierunek rozwoju struktur pionowych w Kościele - z trzema patriarchatami, a potem pięcioma, na czele, wymogi stawiane poszczególnym ogniwom hierarchii, zakres ich jurysdykcji, a także dotykają bolesnego problemu wykluczania ze społeczności wiernych. Najbardziej jednak interesujące z wielu względów są te przekazy, które mówią o zaniepokojeniu niektórych Ojców Kościoła rozległością władzy cesarskiej -także w sferze religijnej* Nie trzeba dodawaó, że próby zwrócenia na to uwagi wymagały w tym właśnie okresie, gdy chrzęścijaństY/o zawdzięczało cesarzom tak wiele, wielkiej odwagi*

a, Przepisy dotyczące zwierzchników gmin 1 Ich y/epółpracownlkćw.

S. Włodarski, Siedem soborów ekumenicznych, Warszawa 1969, s• 40* Sobór w Nicei z 325 r.

kan. 1* Jeśli kto został okaleczony przez lekarzy podczas choroby lub też przez barbarzyńców, niech zostanie w gronie duchownych; lecz jeśli kto, będąc dobrego zdrowia, okaleczył sam siebie, niech go wyklu- ' czą z grona duchownych, do którego należał, a na przyszłość nie należy święcić tych, co w ten sposób postępują.• •

kan. 2. Czy to z konieczności, czy też na skutek nalegań niektórych osób, wytworzyło się wiele praktyk przeciwnych regule kościelnej* Tak więc udziela się kąpieli duchowej i wraz z chrztem godności biskupiej lub kapłańskiej ludziom, którzy ledwie przeszli z życia pogańskiego do wiary i którzy uczyli się tylko przez krótki okres czasu /w ramach katechezy/. Jest rzeczą słuszną, by na przyszłość nie postępowano w ten sposób, ponieważ katechumen musi mieć dłuższą próbę również po chrzcie...

kan. 3. Wielki sobór zabronił całkowicie biskupom, kapłanom, diakonom, jednym słowem wszystkim członkom duchowieństwa mieszkać razem z "niewiastą”, chyba że jest to matka, siostra, ciotka lub inne osoby stojące poza wszelkimi podejrzeniami.

kan. 4. Biskup ma być wybrany przez wszystkich z eparchii. Jeśli zachodzi pilna potrzeba lub długość drogi stoi na przeszkodzie, trzech przynajmniej biskupów - zaopatrzonych w pisemne zezwolenie nieobecnych - winno się zebrać i udzielić mu sakry. Potwierdzenia prawnego tego, ' co się stało, dokonuje w każdej eparchii metropolita.

kan. 9. Jeśli ktoś został podniesiony do stanu duchownego bez okresu próbnego lub jeśli 7/ okresie próbnym odkryto jego przestępstwa, włożenie rąk dokonane wbrew temu, co postanawia kanon, zostanie uznane za • nieważne, ponieważ Kościół Powszechny chce ludzi o nieskazitelnej opinii.

9

kan. 16, Prezbiterów, diakonów lub w ogóle duchownych, którzy z lekkomyślności i nie mając przed oczyma bojaśni Bożej, nie zważając na prawa kościelne, opuszczają swój Kościół, nie można w żadnym wypadku przyjąć w innym. Należy ich wszelkimi sposobami zmusić do powrotu do swoich miej3c, a jeśli się sprzeciwią, należy ich ekskomunikować• Ody ktokolwiek ośmiela się - jeśli tak można powiedzieć - ukraść poddanego (duchownego) należącego do innego (biskupa) i jeśli się ośmielą go święcić