72018 P1020072

m Barbara Czerska

jącego Wyżyną Głubczycką Wskazuje na to jej centralne położenie w stosunku do innycib osad i lokalizacja w punkcie o naturalnych warunkach obronnych oraz rozwój rzemiosł.

Pomimo tak jednoznacznych opinii zdecydowano podjąć dalsze badania. by w oparciu o wspomniane już nowe informacje ostatecznie wyjaśnić interesujący nas problem charakteru osady w Nowej Cerekwi. Jak już wspomniano haHania w Nowej Cerekwi nie ograniczały się do terenu bezpośrednio objętego zabudową, ale objęły duży, ponad 100-hek-tarowy obszar pól otaczających osadę. Poeuki wania prowadzono zarówno na świeżo zaoranych polach, a także metodą badań sondażowych i rowów kontrolnych.

W latach 1957-1962 przebadano metodą wykopaliskową prawie całą, nie zniszczoną jeszcze partię osady, przeprowadzono liczne badania powierzchniowe w jej okolicy oraz zastosowano wspomniane sondaże i rowy. W 1971 r. szczególną uwagę zwrócono na te partie terenu, gdzie według Ch. Peschecka miały się zachować ślady resztek umocnień. Osiągnięto wówczas wynik negatywny. Ostatnią próbę wyjaśnienia charakteru osady podjęto w 1973 r. Badania prowadzono od 3 do 30 sierpnia kierownikiem prac była autorka tego artykułu, udział w ha daniach wzięli studenci kierunku archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego**, konsultował badania doc. dr bab. J. Kaźmierczyk.

Założono kilka wykopów, lokalizując je w bezpośrednim sąsiedztwie terenu przebadanego w łatach 1957 -1962 (ryc. 1). Usytuowanie to miało na celu okrycie domniemanych obiektów peryferyjnych oraz ewentualne wyznaczenie granicy warstwy kulturowej, związanej z okresem użytkowania osady. Ponadto założono cały szereg rowów kontrolnych, z których najbardziej wysunięte na wschód leżały w odległości od 400 do 500 metrów od centrum osady. Oprócz rowów kopano również liczne sondaże. Badania w kierunku zachodnim uniemożliwiały hałdy zimni związane z okresem eksploatacji bazaltu oraz odkrywka kamieniołomu. Rowy i sondaże założono również na południe i południowy zachód od osady; długość poszczególnych rowów dochodziła do kilkudziesięciu metrów.

Oprócz wykopów, ustalających obszar występowania zabudowy oraz warstwy kulturowej z późnolateńskim materiałem celtyckim, założono kilkanaście rowów i kilkadziesiąt sondaży w miejscu rzekomego przebiegu wałów. Cały teren, który na plamę prof. Ch. Peschecka zaznaczony był jako powierzchnia oppidum, obejmujący około 104 hektary, został po raz wtóry dokładnie spenetrowany. Prace ułatwiły prowadzone

*    Wożmak, Oisśsirf—i.s. 286-287,

*    Słndenfi H roku: A. Bartosz, Ł Bytko, S. Wiełooek, i. Wójcik, m reku: B. lików, T reku: i. Gołębiowska, Ł Mielczarek. B. Piwko, A. Zwolińska.

w drugiej połowie sierpnia na polach podorywki dzięki czemu można było dość dokładnie określić zasięg występowania materiału zabytkowego. Obserwacje te połączono z zakładaniem licznych sondaży. Dzięki tym pracom z dużą dokładnością można zrekorstruować wielkość obszaru związanego bezpośrednio z gospodarka | życiem rnip«7lraiW«w osady.

W 1973 r. odkryto już tylko jeden dom, oznaczony nr 21, prawdopodobnie ostatni z zachowanych, leżący przy wschodniej gramer 06adr. oraz dwie jamy zlokalizowane już poza północną granicą zabudowr. W miejscu występowania jam, a głównie na zachód od nich, występował wyraźny spadek teram; obniżane to służyło prawdopodobnie mieszkańcom osady jako rodzaj śmietnika, gdzie wrzucano różnego rodzaju odpadki, jak można sądzić po składzie przyrodniczym i zawartości występującej tu grubej, bo dochodzącej do 80 cm, warstwy kulturowej. Warstwa o tak dużej miąższości zalegała tylko w partii najniższej, a w miarę wzoszenia się terenu, co najwyraźniej da się obserwować w kierunku wschodnim, warstwa wyklinowywała się, przy czym na kulminacji wzniesienia już jej me stwierdzono; zresztą me odkryto tam żadnych śladów działalności mieszkańców osady. Były to zapewne obszary pól uprawnych. Od strony południowej i południowo-zachodniej warstwa kulturowa, powstała w czasie egzystowania osady, obejmuje obszar do kilkunastu metrów poza granicę zabudowy.

Można więc ponownie stwierdzić, że partia zabudowana osady w Nowej Cerekwi obejmowała powierzchnie około 1,2 ha, dodatkowo obszar około 0,5 ha zajmowało bezpośrednie zapiecze osady, służące do czasowego przetrzymywania zwierząt domowych, gromadzenia różnego rodzaju materiałów i surowców, wreszcie miejsce, gdzie wyrzucano różnego rodzaju odpadki, oczyszczając teren osady czy uprzątając domy lezące w pobliżu. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdowały się zapewne pola uprawne, a w dolinie rzeki Troi — pastwiska.

Badania powierzchniowe i sondaże na sąsiednich połach, w promieniu od 500 do 1000 m od centrum osady, nie dostarczyły żadnych materiałów pozwalających przesunąć granice osady i rozszerzyć jej obszar. Na powierzchni świeżo zaoranych pól, w dołach sondażowych i w rowach szerokości od 1 do 2 m, o długości dochodzącej w kilku wypadkach do 100, a raz do 200 m, nie znaleziono ani śladów jakkhkołwiek obiektów, ani materiałów luźnych, które można by datować na (Ares późno-’ ateński i wiązać z osadnictwem celtyckim. Bezpośrednio pod warstwą orną grubości od 20 do 40 centymetrów zalegał calec. Na terenie osady oraz w jej pobliżu nie występowały inne niż celtyckie materiały. Jama neolityczna, którą odkryto na majdanie osady, była zapewne tylko Sadem krótkotrwałego postoju najwyższej kilkuosobowej grupy, a nie pozostałością stałego pobytu, tym bardziej że poza obrębem jamy nie zna-