73450 Obraz
0 (12)

5. NUKLEOTYDY, KWASY NUKLEINOWE, NUKLEOPROTEINY 85

5. NUKLEOTYDY, KWASY NUKLEINOWE, NUKLEOPROTEINY 85

\ :i propor-aŁ_:p Grupa NH₂ __rpi i acetylacji gT .: - e r>ochodne. i -cniz białkowych.

pi; w. ponieważ t 7.N-. Histony są

■kury gruzełkowe, c-i - i w podwójnej

sam gmzełek Kanie z tych ~ zrizeikami :xn występuje

• .;    — su-

. :    -    - . _r .. spirali-

juzYmywane : - r lz:zy je na

Nukleosomy jako struktury superhelikalne tworzą dalsze struktury super-superhelikalne (nad-nad-spirale) tzw. solenoidy, ułożone w stosy, w których trzy nukleosomy są spojone jak klamrą histonem Hi (lizynobogaty), położonym powierzchownie, a więc dającym się najłatwiej odszczepiać (Rys. 5.15). Ten sposób upakowania pozwala na zwinięcie długich nici DNA w strukturze chromosomu. Chromosomy w stadium spoczynkowym tworzą tzw. chro-matynę jądra, barwiącą się barwnikami zasadowymi i złożoną z DNA, histonów, białek kwaśnych niehistonowych i RNA w proporcjach 10:11,4: : 3,3:0,7.

Do upakowania DNA przyczyniają się też jony Mg, które tworzą mostki magnezowe z resztami kwasu fosforowego. Po usunięciu białek zasadowych dochodzi do rozkręcenia kłębków i odsłonięcia nici wskutek odpychania się jednoimiennie naładowanych reszt kwasu fosforowego na powierzchni DNA.

Sekwencje zasad są przekazywane podczas podziałów komórek z DNA na potomne cząsteczki DNA w procesie tzw. replikacji, a także na cząsteczki RNA w procesie tzw. transkrypcji (przepisywanie w sposób komplementarny), które są potem wykorzystywane m.in. jako matryca do syntezy białka (translacja).

5.7.I.6. Inne rodzaje DNA

Niezależnie od DNA jądrowego w komórce występuje DNA mitochondrialny o m.cz. ok. 10T0⁶, kolisty, DNA mitochondrialny (mtDNA) jako cząsteczka kolista utworzona z podwójnej spirali występuje w liczbie 4-6 kopii na mitochondrium.

Komplementarny DNA — cDNA — jest to DNA otrzymywany na drodze odwrotnej transkrypcji na matrycy mRNA. Jest on pozbawiony intro-nów.

DNA bakteryjny występuje w pojedynczym chromosomie, w formie jednej dużej cząsteczki kolistej utworzonej z podwójnej spirali. Nie ma więc wolnych grup końcowych. DNA z E. coli o m.cz. 2,8 x 10⁹ Da zawiera 4-10⁶ par zasad. Obok jednej dużej cząsteczki kolistej, większość bakterii zawiera 1-20 mniejszych cząsteczek kolistych utworzonych z podwójnej nici, zwanych plazmidami, które rozmiarami przypominają DNA wirusowy (m.cz. 5x 10⁶ - 100x 10⁶ Da). Plazmidy mogą być przenoszone z bakterii do bakterii.

DNA wirusowy izolowany jest najczęściej z bakteriofaga X z E. coli. DNA bakteriofaga X tworzy podwójną spiralę o m.cz. 32 10⁶ Da i dł. 17,2 pm. DNA bakteriofaga 0x174 (jeden z najmniejszych wirusów) jest cząsteczką kolistą, tworzącą pojedynczą nić o m.cz. 1,7T0⁶ Da dł. 1,77 pm. DNA z bakteriofaga T₂ ma m.cz. 130 10⁶ Da i dł. 56 pm.

DNA w wielu wirusach chorobotwórczych znajduje się w główce otoczonej kapsydem białkowym (Rys. 5.16). Białka potrzebne są do związania błonowych receptorów białkowych w komórkach wrażliwych na zakażenie i przyczyniają się