75634 P1010190 (2)

L METALURGIA SURÓWKI

Przez pojęcie „surówka” należy rozumieć surowy metaliczny materiał, który dzięki zabiegom metalurgicznym na rudach metali lub koncentratach rudnych przyjmuje postać półwyrobu. Dalsze zabiegi metalurgiczne na surówkach prowadzą do wytworzenia metalicznych materiałów użytkowych w postaci stopów przeznaczonych do odlewania lub do przeróbki plastycznej.

W większości przypadków mianem surówki określa się surówkę żelaza. W rozumieniu słowa surówka mieści się wiele gatunków surówek przeznaczonych do wytwarzania technicznie użytecznych stopów żelaza pod ogólnymi nazwami: stale, staliwa i żeliwa.

Stale są to stopy żelaza z węglem i innymi pierwiastkami przeznaczone do przeróbki plastycznej. Występują w postaci np. kutej, tłoczonej, ciągnionej lub walcowanej, a dostępne w sprzedaży w postaci drutów, prętów blach i wielu różnych kształtowników. Natomiast staliwa (mówi się także: stal na odlewy) i żeliwa stanowią tworzywa przeznaczone do odlewania. W stalach zasadniczy kształt gotowego wyrobu uzyskiwany jest przez obróbkę plastyczną, w staliwach i żeliwach poprzez ich odlewanie. W obu przypadkach celowe bywają zabiegi obróbki skrawaniem, cieplnej lub cieplno-chemicznej. Stopy te różnią się pod względem składu chemicznego - przede wszystkim zawartością węgla. Niewielka jego zawartość w stalach i staliwach do ok. 2% w żeliwach może nawet przekraczać 4%. Istotnym kryterium podziału łych grup materiałowych jest jednak nie skład chemiczny, lecz charakterystyczna mikro- i maicrostruktura, która zależy nie tylko od zawartości węgla, ale także od zawartości innych pierwiastków oraz od warunków krystalizacji i krzepnięcia stopu.

Stale, staliwa i żeliwa stanowią podstawowe i najważniejsze tworzywa konstrukcyjne we współczesnej technice. Znakomita większość wszystkich konstrukcji tworzonych obecnie przez człowieka jest wykonana ze stopów żelaza. Są to między innymi struktury i instalacje

przemysłowe, maszyny i urządzenia produkcyjne oraz najróżniejsze środki transportu. Należy przy tym wyraźnie zaznaczyć, że czyste żelazo ma znaczenie prawie wyłącznie teoretyczne. Nawet w pracach doświadczalnych i naukowych idealnie czyste żelazo jest najczęściej przybliżane żelazem o tzw. „czystości technicznej'’. Przykładem najczystszego żelaza używanego w procesach przemysłowych jest żelazo „armco”, zawierające niewielką ilość węgla nie przekraczającą 0,01% C. Jest ono używane do wyrobu blach rdzeni transformatorowych. W rzeczywistości jest to co najmniej dwuskładnikowy stop - żelaza z węglem. Zgodnie ze współczesną wiedzą, ilości pierwiastków wpływających na właściwości użytkowe stopów — w szczególności stopów żelaza - mogą być nawet na poziomie tysięcznych i dziesięciotysięcznych części udziałów Wagowych (np. w %).

%s. 1.1. Schemat podstawowego procesu metalurgicznego