76197 Zdjęcie1229 (2)

kra czarny przeciwko wymaganiom nwci/wtotokł materialnej.

Istnieć — to wszędzie znaczy działać; ale motamy działać w sposób mniej lub więcej wolny, to znaczy mniej lub więcej twórczy. Nie moiemy przestać działać. chyba przestając istnieć, lecz moiemy zyskać lub utracić wolność. Otóż, urzeczywistnia Jąc siebie w świacie, pamiętać musimy o tyra, że jesteśmy mniej wolni w świacie społecznym niż w świacie Idealnym, mniej wolni wśród rzeczywistości materialnej niż w społeczeństwie. Gdybyśmy chcieli zrzucić z siebie jarzmo logiki, moralności, smalcu estetycznego podpadlibyśmy pod cięższe jarzmo społecznych tradycji, obyczajów, wymagań praktycznych; chcąc się uwolnić i od społeczeństwa — stajemy się prawdziwymi niewolnikami przyrody. Porządek przekazany tym bardziej na nas dąży, im niżej się opuszczamy. Lepiej więc urzeczywistnić siebie w najwyższym stopniu tam, gdzie porządek ten jest porządkiem wolności, niż tam, gdzie jest niewolą; sobie samym winniśmy to, by ciało uważać tylko za punkt oparcia dla świadomości, świadomość — dla ducha.

I to jest pierwszy wskaźnik życiowy; ogarnąć jak najpełniej świat nam przekazany do najwyższych jego szczytów, poddać się nakazom jego z pełną umowie-dzą, aby w nim istnieć naprawdę.

Lecz istnienie nasze w danym, gotowym już świecie, to nie wszystko. Najgłębszą istotą naszą jest potęgujący się wciąż proces twórczy, w którym do przekazanej nam rzeczywistości dorzucamy coś własnego. Każdy twórcą być może, byle wprzód w danej dziedzinie przyswoił to, co już przed nim wytworzone zostało.

Stanąwszy raz silnie na gruncie przeszłości, idąc w przyszłość, jesteśmy już nie względnie, lecz absolutnie wolni. Żaden przekazany porządek, żadna prawidłowość obca, nic z zewnątrz narzuconego obowiązywać nas me może: my sami tworzymy wówczas wyższy porządek ponad istniejącym, my wzbogacamy tyór i harmonię świata, nsnarsinj nowe fnsinj po. kdesiwM, które przyjdą, aby na stworzonej przez mt psdrtawie jeszcze myłeś, niż asy. hsśisii mogły.

Wtedy jesteśmy w point sobą. Jeżeli, dostosowując sic do danej rzeczy w istości. nic tylko łączymy sic z innymi, lecz upodabniamy do innych mniej lub więcej — w procesie tworzenia Indywidualność nasza jest samotna. jedyna, nieporównana i niepowtarzalna.

Wtedy te± tyjemy pełnią szczęścia. Nie w zdobyciu pożądanego przedmiotu, nie w osiągnięciu upragnionego celu jest szczęście istotne; znajdujemy tam tylko zaspokojenie chwilowe, punkt wyjścia nowych pragnień. niepokojów i dążeń. Tymczasem przy tworzeniu już sam przebieg twórczy daje nam rozkosz najwyższą, nie jest on bowiem pracą, jak wtedy, gdy stawiamy sobie z góry zakreślony cel w granicach gotowej Jut rzeczywistości i chcemy tylko jak najprędzej dojść do końca, lecz jest dążeniem naprzód i wzwyż do ideału, który sam się rozwija i tworzy, I w każdym momencie daje nam radość z tego. cośmy już urzeczywistnili. i wyższą jeszcze radość, że więcej jeszcze, coraz więcej urzeczywistniać będziemy mogli.

Jedno jeszcze, odwieczne, nigdy niezaspokojone, na- "7 suwa się zapytanie. Skąd przychodzą i dokąd idą te indywidualności, które urzeczywistniają się w naszym świecie i po krótkim, mniej lub więcej twórczym, istnieniu znikają bezpowrotnie? Czy z nicości powstając, w nicość wracają znów? Czy też może nasz świat jest tylko wyspą na oceanie niepoznawalnego Istnienia, wyspą, na którą lądujemy i z której odpływamy ku innym, nieznanym krainom?

Na to pytanie filozofia nie może dać odpowiedzi. Może ona chyba dorzucić uwagę, zdolną do przechylenia szali na korzyść jednego z dwu niepewnych przypuszczeń.

Indywidualność nasza nie daje się wytłumaczyć przez ten świat, który znamy. Gdyby była tylko ciałem, świadomością, duchem, można by przyjąć, że istnienie Jej tu Jest całkowitym jej istnieniem. Ale wiemy o niej Jako o twórczej zasadzie, kształtującej siebie w doświadczeniu — i wiemy, że doświadczenie każdej z tych zasad w części, choćby nieznacznej, byt swój zawdzięcza-    _ .

Czyż więc nie mażemy przypuszczać, te nawet gdy-