82555 IMG 54

Ctfić 9, tOitilldi łt

Powiedziałem wy tej, źc jest mowo wrodzona, cha-dnś nic irui wyobrażeri wrodzonych. Prawda ta, mo^ir nie od każdego objęła, dowodzi się z poslrzcżcń, którc/tmy teraz uczynili i które razem ją wykładają*.

Mowa, którą wrodzoną nazywam, jest to mowa*, kiriiTjitmy się zgoła nie uczyli, bo ona jest przyrodzonym i bezpośrednim .skutkiem naszej organizacji. Wyraża ona razem to wszystko, co czujemy; nic jest. więc. sposobem rozbiorowym; nic rozkłada więc naszych czuciów®, nic daje więc postrzegać, co one w sobie zawierają^{1 2 3 4}; a zatem nie da je żadnych wyobraźni.

Dopiero wtedy rozkłada ona czucia nasze i daje nam wyobrażenia, gdy juz. zostanie porządnym sposobem rozbiorowym; ale jako każdy porządny sposób nabywać się musi, i przeto pod tym względem nic jest wrodzoną.

Przeciwnie, pod jakimkolwiek względem wszystkie wyobrażenia uważać będziemy, żadne z nich nic może być wrodzonym. Jeśli prawda, że one wszystkie są w czu* ciach naszych, niemniej też i to⁵ prawda, że się w nich jeszcze nir znajdiyą względem nas póty, póki ich postrzegać nie mniemy; i stąd to pochodzi, że uczony i nicuczony chociaż obaj jednostajną mają organizację, nie są jednak co do wyobrażeń sobie podobni, podobni tylko co do sposobu czucia. Oba się z jednakimi ezuciami i jednaką niewiadomością urodzili: ale jeden czynił więcej rozbio-

i

Wszystkie języki są sposobami rozbiorowymi

rów niż drugi, jeśli tedy⁶ sam tylko sposób rozbiorowy daje nam wyobrażenia, więc one są nabyte, bo się i sarn sposób rozbiorowy nabywa. Nie masz więc /.gola wyobrażeń wrodzonych.

Ci więc, którzy mówią:    to wyobrażenie jest

w naszych czuciach, przeto mamy to wyobrażenie, źle rozumują; a przecię takie rozumowanie^{7 8} nader często powtarzanym bywa. Ponieważ nikt jeszcze nie był dostrzegł, że języki nasze są sposobami rozbiorowymi, nikt też nic postrzegał, że jedynie przez nie rozbiór czynimy, i że im wszystkie wiadomości winni jesteśmy*. Jakoż metafizyka wielu pisarzów jest samą gadaniną, równic dla nich samych jak dla drugich niezrozumiałą.

Rozdział III

Wszystkie języki ją sposobami rozbiorowymi Niedokładność tych sposobów

Pojmiemy łatwo, że wszystkie ję-Wtąyithit    .po,Obom, _zyki są sposobami rozbiorowymi,

jeżeliśmy pojęli, że i sama mowa na migi jest sposobem rozbiorowym; a jeśliśmy⁹ się przekonali, że bez znaków mig nie podobna byłoby ludziom myśli swych rozebrać, łatwo wniesiemy, że przestawszy ich używać, czynić by także rozbioru swych myśli nie mogli, gdyby natomiast nie przyjęli mowy głosów na język

7*

1

W II i III wyd. przekład znacznie odbiega od tekstu: „Prawda może nic dla wszystkich jasna, warta jest bliższego roztrząknicnift*'.

2

Tuk w II i IM wyd. W wyd, 1: „jest to ta mowa**.

3

¹ W II i III wyd.: „naszego czuciu".

4

W II i III wyd.: „co ono w sobie zawiera".

5

W II i III wyd.: „niemniej i to'*.

6

W II i III wyd.: „zatem⁹*.

7

⁸ W II i III wyd.: „takie przecież rozumowanie*'.

8

   W II i III wyd.: „żeśmy im wszystkie wiadomości winni'

9

   Tak w II i III wyd. W wyd. I; „i jeśliśmy".