83017 skanuj0013 (160)

kontrolować równoległość płyt dociskowych. Różnice we wskazaniach czujników sygnalizują o zukosowaniu się płyt, co może prowadzić do błędnego pomiaru.

Przy wyznaczaniu umownej granicy sprężystości i współczynnika sprężystości podłużnej przy ściskaniu najczęściej mierzy się skrócenie próbki za pomocą tensometru lusterkowego Martensa lub tensometrów oporowych. Zasady pomiaru odkształceń za pomocą czujników oporowych podane są w ćwiczeniu 7. Dokładność wskazań tensometrów w tym przypadku powinna być nie mniejsza od 0,0005 mm.

ŚCISKANIE METALI PLASTYCZNYCH

W początkowym okresie ściskania metalu plastycznego (aluminium, cynk, miedź, miękka stal) skrócenia próbki są proporcjonalne do naprężeń i podobnie jak przy rozciąganiu występuje granica sprężystości i granica proporcjonalności. Jak wspomniano, granica sprężystości jest wartością umowną, a podstawą do jej określenia jest wartość siły P_c0(n- Siłę P_c0.on która powoduje skrócenie trwałe próbki równe 0,01% pierwotnej długości pomiarowej, wyznacza się metodą kolejnego obciążania i odciążania próbki, opisaną w ćwiczeniu 2, Dozwolone jest stosowanie metody obciążania (przybliżonej metody wykreślnej) opisanej w ćwiczeniu 2. Na wykresie ściskania (rys. 3.2) mamy najpierw prostoliniowy odcinek OA, wyrażający liniową zależność między siłą a odkształceniem. Punkt A odpowiada sile, przy której pojawia się granica proporcjonalności materiału (w zastosowaniach technicznych utożsamia się ją często z granicą sprężystości).    t    U/f>,

P

h

0

Rys. 3.2

Po przekroczeniu tej granicy na wykresie widać niewielki odcinek, gdzie wzrost deformacji jest szybszy. W pewnym momencie, dla materiałów mających wyraźną granicę plastyczności, zauważyć można zatrzymanie się wskazówki silomierza, a nawet spadek siły obciążającej przy szybszym wzroście odkształcenia. Zjawisko to obserwować można na wykresie ściskania (punkt B). Naprężenie odpowiadające punktowi B wykresu nazywamy wyraźną granicą plastyczności. Dla materiałów nie mających wyraźnej granicy plastyczności wyznacza się umowną granicę plastyczności na podstawie próby ścisłej. Siłę P_{f0 2}, która stanowi podstawę do określenia umownej granicy plastyczności, wyznacza się z wykresu P—f(AI) sporządzonego na podstawie pomiaru skróceń lub określa się ją metodą kolejnego obciążania i odciążania próbki.

Zwiększenie siły obciążającej po przekroczeniu granicy plastyczności powoduje coraz silniejsze pęcznienie próbki, objawiające się stałym wzrostem przekroju poprzecznego. Krzywa wykresu ściskania szybko zaczyna wzrastać i asymptotycznie dąży do prostej poprowadzonej równolegle do osi obciążeń, w punkcie odpowiadającym skróceniu równemu pierwotnej wysokości próbki.

Mimo spłaszczenia próbki „na plasterek” nie widać na niej oznak zniszczenia (rys. 3.3). Tylko w niektórych przypadkach (przy niedostatecznej plastyczności)

Rys. 3.3

na powierzchni bocznej próbki pojawiają się drobne rysy. Przyczyną tych pęknięć są często naprężenia rozciągające, a nie ściskające, które powstają wskutek przyjmowania przez próbkę kształtu beczkowatego. Pęknięcia te nie mogą być podstawą do oznaczenia wytrzymałości na ściskanie. Ponieważ próbki z metali plastycznych nie ulegają zniszczeniu (rozkruszeniu), wytrzymałości na ściskanie dla tych materiałów nie określa się. Próbę ściskania metali plastycznych przerywa się najczęściej z powodu wyczerpania zakresu maszyny wytrzymałościowej.