86174 strona8 (2)

U góry (s. 109): Dach przybrzeżnej rafy koralowej położonej u wybrzeży Kenii.

W wyniku silnych pływów morza (przypływów i odpływów) ta strefa rafy jest regularnie wystawiana na bezpośrednie działanie promieni słonecznych.

U dołu: Na dachach raf koralowych obszaru indopacyficz-nego zazwyczaj dominują korale madreporowe.

W miejscach sprzyjających rozwojowi tych jamochłonów niektóre korale z rodzaju Acropora tworzą potężne „stoły”, których średnica może dochodzić nawet do pięciu metrów.

108

Głębokie wnęki w stromych ścianach rafy są wyżłobieniami, jakie kiedyś wydrążyła w wapiennej skale fala przybojowa. Wyznaczają one wcześniejsze poziomy lustra wody.

Po pewnym czasie obumierają także fragmenty rafy leżące w bezpośrednim sąsiedztwie wybrzeża. Przyczynami tego procesu jest postępujące wysychanie rafy (np. podczas odpływów morza) i niewystarczający dopływ substancji odżywczych (większość z nich przechwytują kolonie koralowców leżące dalej w głąb morza). Na tym miejscu tworzy się piaszczysta laguna, która zaczyna się pogłębiać na skutek działania erozji. Gdy osiągnie ona odpowiednią głębokość, natychmiast zarasta łąką zostery morskiej. Tworzy się zupełnie nowy biotop. Na obszarze laguny możemy zaobserwować silne prądy morskie. Do ich powstawania przyczyniają się mniej lub bardziej szerokie wyrwy w wapiennym wale otaczającym wybrzeże (tzw. kanały rafy koralowej). Łączą one wody laguny z otwartym morzem.

Jeśli pójdziemy wzdłuż laguny, kierując się w stronę morza, to spotkamy tu zasłonięte przed uderzeniami fal morskich tylne zbocze rafy. Tę strefę zamieszkują bardzo delikatne organizmy, np. korale miękkie czy przybierające dziwaczne kształty korale madreporowe. Także tu znajdują schronienie wszystkie te zwierzęta, które nie potrafią sobie poradzić z silnymi falami rozbijającymi się o czoło rafy. Są to głównie bardzo wrażliwe gatunki bezkręgowców i narybek wielu ryb koralowych. Strefa ta łagodnie się podnosi i przekształca się w dach rafy.

Podczas odpływu morza duże części dachu rafy koralowej zupełnie wynurzają się nad powierzchnię wody. Na terenie dachu rafy pozostają tylko nieliczne oczka wodne, które powstają w licznych tu zagłębieniach i otworach. Kryją one w sobie bardzo bogate życie, ponieważ podczas odpływu wiele zwierząt szuka tu schronienia przed silnymi promieniami słońca. Te zwierzęta, które w porę nie zdążyły się w nich ukryć, przeczekują bezlitosny skwar pod kamieniami. Jednak nie wszystkim udaje się znaleźć odpowiednią kryjówkę. Dlatego bardzo często na dachu rafy koralowej znajduje się martwe zwierzęta. Ekstremalne warunki występują także w nielicznych kałużach morskiej wody, które pozostają podczas odpływu na powierzchni rafy. Wartość pH spada tu czę-

Biologia mórz dla akwarystów

sto nawet do 7,5, a po długotrwałym nasłonecznieniu temperatura wody osiąga 40°C. Mimo tego, wiele zwierząt przystosowało się do tych niekorzystnych warunków. Dlatego należą one do najbardziej odpornych zwierząt akwariowych.

O wychodzącą w morze krawędź rafy, tzw. czoło rafy, z całym impetem rozbija się fala przybojowa. Uderzająca na wysokości linii wody (tzw. brzeg rafy) fala przynosi ze sobą duże ilości planktonu i rozpuszczonego w wodzie tlenu. Nic więc dziwnego, że w tak doskonałych warunkach, kwitnie tu szczególnie bujne życie. Jednak największą różnorodność gatunków roślin i zwierząt spotkamy na zboczu rafy schodzącym w głąb morza. W zależności od położenia geograficznego, na którym występują rafy koralowe, może się ono rozciągać nawet do głębokości 40 metrów.

Powstające podczas silnych sztormów potężne fale odrywają fragmenty kolonii koralowców, które opadają na dno i gromadzą się u podnóża rafy. Tworzy się obfitujący w gatunki zwierząt biotop - tzw. strefa rumowiska. Poza strefą rumowiska rozpoczyna się rozległa, piaszczysta równina, która powoli obniża się, schodząc na coraz większą głębokość. Występuje tu wprawdzie znacznie mniej gatunków zwierząt i roślin niż na terenie samej rafy, ale i one mogą być niezwykle interesujące.

W innych typach raf również spotkamy poszczególne strefy rafy koralowej. Mogą one tu jednak przyjmować odrębne formy i kształty. Nie oznacza to wcale, że każda rafa koralowa musi się składać ze wszystkich opisanych tu stref. W zależności od jej stadium rozwojowego bądź warunków zewnętrznych, takich jak prądy morskie, intensywność pływów czy klimat, występowanie poszczególnych stref rafy może ulegać znacznym zmianom. Istnieją rafy koralowe, które są pozbawione lagun i tylnego zbocza rafy. Inne rafy koralowe składają się z rozległej laguny otoczonej przez wąski pas żywych koralowców. Jeszcze inne wydają się pionowo zanurzać w nieskończenie głębokich wodach morza, i nie jesteśmy w stanie wyróżnić w ich budowie strefy rumowiska czy czoła rafy.

Tak więc rysunek na stronie 107. przedstawia „wzorcową” rafę posiadającą wiele możliwych, ale nie obligatoryjnych stref rafy. Trzeba tu jeszcze powiedzieć, że strefy rafy