88046 IMG75

wało początkowo osadnictwo kultury pucharów dzwonowatych oraz pozos-tości elementów episznurowyc h, a od schyłku BA_t (Jata ok. 1750 p.n.o.) — 'kształcająca się kultura unietycka, trwająca do początków BBj. W strefie chodnicj kultura Chłopice-Veseló w końcu BA_t przekształca się w ramach| (o samego osadnictwa w dwie pokrewne kultury — micrzunowicką i strzy-wską — trwające do końca BA₂ (ryc. 2). Powyższy podział na strefy zez-

Ryc. 2. Schematyczna mapa zasięgu kultur wczesno- i starszobrązowych na zie- I miacłi polskiohj ] - 4 plemiona kultury unietyekiej (3 — tzw. kultura iwiońaka;

I — tzw. kultura grobsko-ćmiąrdowska); 5    * zasięg znaN /.isk kultur;/ inadzia-

rowakiej; 5 - 9 plemiona kultury ceramiki sznurowej (8 — tzw kultura Bti/.yżowska; I I f flizf. kultura mierzanowicka). Według W. HcnsJa (1973, s. 132 ryc. 108).

fig. 2 Carte schómatique repróeentant la ddfuswn des ciyjltsations du Bronze I incien et tardif sur le tcrritoire dc la Pologne: 11 - tribus appartonant a la civi-lflatsm d C oćtice (3 — civilisation dlwno; 4 civilioation de Orobia-Śimnrdowo);

I m *uv d*- dispersion des tnmvaili<s qui ee rat 1 neheńt a la civilisation de Mad’arov- I M111 1 tribus apparteoant & la oiWliaation do la oóramique oordóo (8 — civili-Mtion d» Hn | — eivilisation de lfienao iwioe). D'tpi4s W. Hensel (1973,

IIM.ar im.    .O-__tV

wala zarazem na wyróżnienie dwu obszarów wpływów „zakarpackich” - z zachodniej części Kotliny Karpackiej, ściślej zaś mówiąc z dorzecza środkowego Dunaju oraz z jej strefy wschodniej. Podziuł ten utrzyma się aż do okresu wczesnolateńskicgo (tj. do lat 500 - 400/350 p.n.e.), a więc przez prawie 1400 lat, wyznaczając obecność stref zapewne o odmiennym, lub w każdym razie różniącym się substracie demograficznym; granicę między nimi określić należy jako tzw. rubież kulturowo-etniczną. Początki jej sięgają zapewne momentu ekspansji z dorzecza środkowego Dunaju ludności kultury pucharów dzwonowatych oraz wykształcenia się kultur Chłopice-Vesele i unietyckiej; ludność ta dla wspomnianej części ziem polskich stanowi obcy element w stosunku do dotychczasowej ludności autochtonicznej okresu bezpośrednio poprzedzającego.

Kotlinę Karpacką uznać należy za obszar pośredniczący między dwiema strefami kulturowymi ówczesnej Europy — bałkańsko-egejską i środkowoeuropejską — zwłaszcza zaś dzięki włączeniu ich w rozwiniętą sieć szlaków wymiennych między Południem a Północą. Szczególnie wyraźnie pośrednictwo to zaznaczyło się w obrębie kultur Otomani, Mad’arovce i typu Vetefov Stanowiły one w BA_a-BB ważne ogniwo w przeniesieniu w obręb środkowej Europy wielu elementów kulturotwórczych, określanych zazwyczaj jako „mykeńskie”, faktycznie zaś pochodzenia anatolijsko-bałkańskiego. Na obszarach na północ od Kai pat i Sudetów, zwłaszcza na Śląsku, w Mało-polsce -ii w południowo-zachodniej Wielkopolsce zdobycze te uchwytne są w znacznie słabszej skali, lecz są one tam ujawniane coraz częściej w różnej formie (np. pojawienie się osiedli o charakterze obronnym)¹⁴.

b) Strefa zachodnia

Od początków epoki brązu podstawowe miejsce w obrębie tej strefy zajmowała kultura unietycka. W odniesieniu do omawianej problematyki uwagi swe ograniczam do kwestii jej wschodniego zasięgu, istotnego dla określenia kształtowania się postulowanej strefy rozgraniczającej. W młodszych fazach rozwojowych omawianej kulttiry uderza fakt objęcia przez jej osadnictwo prawobrzeża środkowej Odry oraz przylegających rejonów południowo-zachodniej Wielkopolski, przy i alkowitym braku znalezisk z nią związanych z Górnego Śląska (zwłaszcza jego części północnej i wschodniej «niz z Wyżyny Głubczyckiej), a także ł obszarów nad Prosną i pozostałych regionów W ielkopolski, które w tym z i kresie nie są jednak dostatecznie rozpoznane. Zwarty zasięg stanowisk „uniet eki<h” na Śląsku nie przekracza ku wschodowi Nysy Kłodzkiej¹⁵; wyznaczają go zwłaszcza cmentarzysk a szkieletowe.

liraku zesp"fÓH „uniet\ ckioh” nie można jednak tłumaczyć wyłą> /Jiie niedostatecznym stanem badań niektórych regionów, gdyż fakt ten z reguły

^u A. Niesiołowska-Wedzka 1980. e. 29 i n.