84611 S5007953

184 BARBARA CZERSKA

etyce¹”. Pierwsza złota manetka została znaleziona przypadkowo w 1931 roku, a trzy dalsze — jedna złota i dwie srebrne — podczas badania osady w latach 1957—1962.

Według Z. Woźniaka¹¹⁴, który przyjął chronologiczny schemat rozwoju mennictwa celtyckiego opracowany przez K. Castelina, jedna ze złotych monet to stater typu Alkis wybity w mennicach czesko-mo-rawskich około połowy II w. pn.e., druga to % sta tera z późnej fazy II w. p.n.e. lub początku I w. p.n.e. typowa dla mennictwa „bojskiego”. Monetki srebrne są nieco młodsze i pochodzą z późniejszej fazy mennictwa celtyckiego z I w. p.n.e.

Daleko liczniej monety celtyckie występowały na Śląsku Dolnym, ale już w okresie, kiedy dominowała tu kultura przeworska^{1 u}. Znany jest nawet z tych terenów skarb monet złotych znaleziony w pierwszych latach XIX w. w Brzezince Sredzkiej, pow. Środa Śląska. Znane obecnie trzy okazy z tego skarbu, podobnie jak i monetki złote ze Świątnik

i    Wojszyc, pow. Wrocław, oraz z Wrocławia-Psiego Pola zostały zaliczone przez Z. Woźniaka do fazy I datowanej na drugą połowę II w. pjLe. Monety te wybijane były w mennicach „bojskich" w Czechach. Z fazy II datowanej na pierwszą połowę I w. p.n.e. pochodzą złote monety z Zaborowa, pow. Oława, i Masłowa, pow. Trzebnica, oraz srebrna monetka z okolic Wschowy. Z. Woźniak nie wyklucza możliwości istnienia w tym okresie między innymi i na Śląsku lokalnego warsztatu menniczego wybijającego monety złote o zaniżonej wadze¹”. III faza, obejmująca drugą połowę I w. p.n.e., reprezentowana jest przez dwie monetki srebrne pochodzące z Wrocławia. Z tego też okresu pochodzą nieliczne monety greckie i rzymskie denary republikańskie. Według Z. Woźniaka obieg tych ostatnich na ziemiach polskich był raczej późniejszy^{1 2 317}.

Omówione monety celtyckie pochodzą głównie z mennic zlokalizowanych na terenie Czech, rzadziej Moraw. Jak już wspomniano, Z. Woźniak¹” podobne jak K. Castełm¹” przyjmuje możliwość wybijania nie-

135

STUDIA MAD OKAZSCM LATEŃSKIM MA SL.ĄSKU

których monet złotych fazy II na Śląsku, surowcem miały tu być większe monety złote emisji czeskiej. Złote monety celtyckie były według tego autora pierwszym pieniądzem monetarnym, który kursował na ziemiach polskich, ale tylko w rejonach najlepiej rozwiniętych gospodarczo. Monety te w obiegu handlowym miały posiadać wartość nominalną a nie wartość kruszcu¹¹*. Inny pogląd wyraził S. Tabaczyńsk:, który uważa, że monety greckie i celtyckie nie odgrywały roli pieniądza na ziemiach Polski¹¹¹.

Najliczniejsze monety celtyckie znane ze Śląska datowane są na drugą połowę II w. piLe. i pochodzą, z wyjątkiem monet z Nowej Cerekwi, z terenu Śląska Dolnego, a więc z obszaru, na którym w tym czasie zaczął się już proces asymilacji ludności celtyckiej. Nie był to jeszcze okres pełnego rozkwitu gospodarczego i rozwiniętych na szerszą skalę stosunków handlowych ze światem celtyckim i rzynaidm. Okresem daleko korzystniejszym ekonomicznie dla Śląska Dolnego był I w. p.n.e., ale z tego czasu znanych jest już tylko kilka monet złotych i srebrnych. Współcześnie, sądząc po znaleziskach, jeszcze mniejsza ilość monet występowała na terenie Śląska Górnego. Nawet gdybyśmy przyjęli dłuższy obieg złotych monet fazy Ł to i tak problem roli, jaką odgrywały na Śląsku późnolateńskie monety celtyckie, byłby trudny do rozstrzygnięcia. Należy zaznaczyć, że monety znalezione w osadzie w Nowej Cerekwi dotarły tu wkrótce po ich emisji

Jest mało prawdopodobne, by już w tym okresie ustalano na Śląsku wartość poszczególnych towarów w monetach obiegowych. Sytuacja taka byłaby możliwa tylko w wypadku istnienia miejscowych .kupców wyspecjalizowanych w swoim zawodzie. Kupcy ci prowadziliby z ludnością miejscową nadal handel wymienny oparty na wzorach tradycyjnych, a tylko transakcje z kupcami obcymi prowadziliby w oparciu o pieniądz jako środek płatniczy, z tym że i tu prawdopodobnie jeszcze poważną rolę odgrywałby handel wymienny. Wyroby importowane otrzymywano by za towary miejscowe specjalnie w tym celu gromadzone przez jednostki trudniące się handlem. Rolą taką mogli pełnić bogatsi przedstawiciele starszyzny rodowej czy plemiennej, którzy w pewnym stopniu i w ten sposób osiągali wysokie korzyści materialne, zapewne kosztem ludności uboższej.

Inna sytuacja panowała w rejonach Śląska Górnego zasiedlonych przez Celtów. Tu monety złote i srebrne, chociaż znane obecnie tylko w kilku egzemplarzach, mogły pełnić częściowo rolę środka płatniczego. Bliskie sąsiedztwo i stałe kontakty z terenem Moraw o rozwiniętym

1

^m iL Jana, Die alteste Munze aai Obertckletien, „Aus OberschL Umil”, Opole 1823, ł 2, t 61; Czerska, Wyniki bodoiL-, s. 289, ryc. 4: 9; tejże, Sprawozdanie z badań-., s. 124, 127, ryc. 7; Z. Wożniak, Monety celtyckie z ziem polskich, „Wiad. Nmniam.", R. 11: 1967, z. 4, t. 226.

**• Wożniak, Monety™, s. 261—231.

*» Zestawienie śląskich znalezisk monet z pełną literaturą w pracy Wożnis-k a, Moaety™, s. 222—223.

2

Wożniak, Monety-., u 207—216, 216.

3

Wożniak, Monety—, s. 217, 216.

*• Wożniak, Monety-, s. 267—216, 216.

^w Ł Castelin, O ueztkych dwchovkach, „Mumfam listy", R. 12: 1957,

ii    97—66.

«■ Wożniak, Monety, a. 1UL

« S. Tabaczy ński, Z dziejów pieniądzu na ziemiach Potoki w okreme lateńskim i rzymtkim, „ArcheoŁ Potoki", t 2: 1058, ł 1, ł 35.