84627 r1

Tak na przykład czarny trójkąt może być użyty na mapie do oznaczenia miejsca, w którym znajdują się złoża metalu (a więc punktu), podczas gdy w diagramie funkcjonowałby jako figura dwuwymiarowa, której powierzchnia wskazywałaby informacje ilościowe; wydłużony czarny prostokąt może znaczyć w diagramie ze względu na długość - a więc jako linia - albo ze względu na wielkość powierzchni - czyli jako obszar.

W ten sam sposób można określić rolę kreski i zespołu kresek w rysunku. Kreska (użyta samodzielnie) może służyć do oznaczenia punktu lub linii. Kropka może oznaczać tylko punkt. Kropką lub krótką kreską bywają na przykład oznaczane często w rysunkach humorystycznych punktowo ujęte elementy przedstawianego przedmiotu: oczy, guziki itp. Przykładem użycia kreski w roli linii może być

5    kontur narysowany jedną kreską. Reprodukowany obok rysunek dziecka ilustruje te dwa użycia kreski: rysunek oka - użycie w roli punktu, rysunek nogi zaś albo kontur głowy - w roli linii.

Zespół kresek z kolei może wyznaczać punkt, linię lub obszar. Oznaczenie punktowo ujętego elementu przedmiotu - na przykład oka, małego otworu - krótkimi krzyżującymi się kreskami może być przykładem pierwszego użycia. „Zakreskowanie" fragmentu przedmiotu, przedstawianego jako zaćmiony, to przykład wyznaczania przez układ kresek obszaru. Linia - na przykład kontur - może być wyznaczana przez rozmaicie zbudowane układy kresek: bądź przez ciąg kresek, których każda jest przedłużeniem poprzedniej, bądź przez zespół kresek mniej więcej równoległych, stanowiących jak gdyby różne próby czy przybliżenia jej „właściwego" przebiegu, bądź przez jakieś bardziej skomplikowane kombinacje kresek różnokierunkowych, z których wyłania się jakby linia biegnąca odmiennie od każdej z nich. Przykład jednego z takich sposobów konstruowania linii „nie wprost"

6    znajdujemy w autoportrecie Jacąuesa Villona.

Z kresek (albo z kresek i kropek) można skonstruować zatem trzy rodzaje figur płaskich: punkty, linie i obszary. Pewnych wyjaśnień wymaga funkcjonowanie linii i obszarów.

Dwa określenia linii sformułowane przez Euklidesa: „długość bez szerokości" i „ograniczenia powierzchni", dobrze zdają sprawę z dwóch intuicyjnie uchwytnych głównych sposobów występowania linii: linię mamy daną bądź jako pewną figurę jednowymiarową - na przykład drogę między punktami - bądź jako ograniczenie figury dwuwymiarowej. Podobnie w przedstawieniu rysunkowym linia oznacza bądź przedmiot ujęty linearnie - na przykład sznurek, włos, gałązkę, nogę lub rękę postaci w prostych rysunkach humorystycznych - bądź kontur przedmiotu. Są to oczywiście szczególne przypadki sylwetowego i konturowego ujęcia przedstawianego przedmiotu, o tyle jednak swoiste, że narzędzie takiego ujęcia - linia - w pewien sposób warunkuje z jednej strony repertuar przedmiotów nadających się do przedstawienia sylwetowo (resp. konturowo), z drugiej zaś iko-niczny sens jednego lub drugiego ujęcia. Na przykład noga narysowana cienką linią robi wrażenie