84813 konspekt (4)

Platon - właściwe imię Arystokles (427 - 347 r. pne). Uczeń Sokratesa, po jego śmierci podróżował, przebywał min. w Syrakuzach, których ustrój polityczny pragnął zreformować w zgodzie z ideą państwa. Bolał nad upadkiem znaczenia i obyczajów w Atenach nie tracąc nadziei na reformę życia publicznego. Był krytycznie ustosunkowany do wąsko rozumianej polityki, interpretowanej jako sztuka wzbogacania obywateli. Dostrzegał, że zarówno władza oligarchii jak i demokracja nie zapewniają dobrego życia obywateli. Właściwe zadanie polityki upatrywał w kształtowaniu państwa i życia obywateli według idei dobra. Po powrocie do Aten założył szkołę w gaju Akademosa poświęcając się filozofii kontynuującej sokratejski program uczenia i wychowywania obywateli w cnocie.

Platon krzewił ideał wiedzy absolutnej rozumiejąc ją jako piramidę o niewzruszonych podstawach, co można nazwać fundamentalizmem epistemologicznym. Poznania pochodzącego od zmysłów nie cenił, a nawet nie uważał za wiedzę lecz jedynie „mniemanie”, ponieważ postrzeganie zmysłowe jest zmienne i niepewne, bo jego przedmiot -przyroda - jest zmienny i złożony. Zdroworozsądkowe rozumienie poznania jako postrzegania zmysłowego jest mylące, ponieważ wiedza opiera się nie na wrażeniach lecz na refleksji nad nimi. Jeśli mówimy np., że dane przedmioty są identyczne, to owej identyczności nie spostrzegamy a stwierdzenie jej jest rezultatem refleksji intelektualnej. Nawet proste, wydawałoby się, stwierdzenie barwy wymaga interpretacji i klasyfikacji wrażeń zmysłowych. Poznanie wymaga aby jednostkowe wrażenia zmysłowe zostały przyporządkowane uniwersalnym pojęciom, które są przedmiotem myśli. Samo postrzeganie nie daje podstaw do odpowiedzi na wiele pytań, np. dlaczego rzeczy istnieją?

Filozofię rozumiał jako wiedzę pewną i bezwzględną, a takie wymogi spełnia jedynie poznanie rozumowe. Jak pisze w Pańshvie (476c), wiedza jest stanem umysłu człowieka, rozpoznającego myślą piękno samo w sobie, natomiast mniemanie polega na rozpoznawaniu pięknych przedmiotów, ale nie rozpoznawaniu samego piękna. Cenił wyłącznie poznanie intelektualne, np. matematykę i etykę operujące na pojęciach, lecz ta wiedza nie dotyczyła bezpośrednio przyrody. Przedmiotem wiedzy jest niedostępna empirycznie niezmienna rzeczywistość. Sądził, że pojęcia etyczne są definiowalne w podobny sposób jak pojęcia matematyczne i że definicje polegają na stwierdzaniu własności prawdziwych „z natury”. Zainspirowany filozofią Sokratesa i Pitagorasa uważał, że poznanie dokonuje się dzięki pojęciom (np. dźwięku), którym nie odpowiadają konkretne materialne rzeczy, lecz „to, co gatunkowe”. Przedmiotem pojęcia „dźwięk” nie są różnorodne i zmienne dźwięki, lecz jakiś nie znany nam z bezpośredniego doświadczenia „dźwięk w ogóle”. Poszczególne, konkretne dźwięki i ich własności są przedmiotem postrzeżeń zmysłowych, natomiast pojęcia są poznawane rozumowo. Zajmował stanowisko Realizmu pojęciowego\sądząc, że istnieją przedmioty pojęć ogólnych i są nimi idee.

Pojęcia zawierają wiedzę pewną i bezwzględną, ponieważ są stałe i proste. Są one odwzorowaniem idei, które charakteryzują się stałością, niepodzielnością, niezmiennością - są wieczne, niematerialne ale istniejące obiektywnie, stanowią złożoną strukturę hierarchiczną, z ideą dobra - piękna na czele. Platon wprowadził do filozofii myśl o istnieniu poza przyrodą, odrębnego świata niematerialnego. Materia jest wieczna, lecz bezkształtna, nieokreślona, niedoskonała; właściwie nie jest nawet bytem w pełnym sensie tego słowa. Natomiast idee są prawdziwym bytem, ponieważ tylko one nie mogą przestać istnieć. Świat przyrody został zbudowany przez Demiurga z materii na wzór idei. Idee, jako samoistne, uduchowione i obdarzone ruchem są wzorem konkretnych rzeczy. Rzeczy są jedynie odzwierciedleniem prawdziwego bytu i są tym doskonalsze, im bliższe idei według której zostały ukształtowane. Jeśli chodzi o rozumienie natury bytu, stanowisko Platona można określić jako idealizmtw wprsji dualistycznej: przyroda jest złożona, zmienna, materialna, dostępna empirycznie, a idee są proste, niezmienne, niematerialne j_dostępne rozumowi (mit jaskini). Chociaż nie zaprzecza się istnieniu materialnej rzeczywistości, to jednak nie przysługuje jej pełnia istnienia. Niemniej

5