83373 img015

Jf iyk mediów lę/y» w inrdui li

[38]    Gigantyczny akcelerator cząstek ruszył z wielką pompą i wielkimi nadziejami dziesiątego września.

[39]    No tak, niektórzy się bali, że wielki zderzacz zamiast pokazać początek świata stworzy tak zwaną czarną dziurę i będzie koniec świata. Oby to nic był koniec zderzacza.

-    Bo wtedy czarna dziura pochłonie trzy miliardy euro

-    bo tyle zderzacz kosztował. Dużo.

Podobieństwo w tym przypadku polega na faktycznym lub domyślnym powtórzeniu formy, która dzięki kontekstowi (językowemu i pozajęzykowemu) może zostać w różny sposób odczytana.

Równie częste jest oddziaływanie zmienionej struktury formalnej, odbywające się przez zwrócenie uwagi na kontrast:

[40]    Stu Polaków pojechało do Hiszpanii, by uczestniczyć w inscenizacji historycznej, w dwusetną rocznicę bitwy pod So-mosierrą. Bitwy, która zmieniła się w triumf polskiej kawalerii i porażkę Hiszpanów.

[41]    Za chwilę w „Panoramie" duża Mała Moskwa w Gdyni.

[42]    To, co zamknięte, dziś otwarte - pod takim hasłem przez cały weekend miliony Francuzów zwiedzają niedostępne na co dzień budynki.

[43]    Mieszkańcy Brukseli musieli dzisiaj zostawić samochody w garażach lub na parkingach. W ramach unijnej akcji „Czyste powietrze dla wszystkich" zamknięto dla nich ruch.

Efekt podobieństwa, jak i przeciwieństwa jest konsekwencją odstępstwa od neutralności, przezroczystości przekazu wiązanego ze wzorcem gatunkowym informacji. Nadawcy medialni, rezygnując z przezroczystości formalnej, występują oczywiście przeciwko wzorcowi gatunkowemu. I - jak pokazują przywołane przykłady -czynią to w sposób celowy. Realizacja nadrzędnego celu każdej gry, czyli wywołanie zaangażowania odbiorcy, skłonienie go do uznania siebie adresatem, implikuje aktywność nadawcy. Jednocześnie gry językowe są także najbardziej efektywnym i efektownym działaniem budującym wizerunek nadawcy. Za pomocą gier może on realizować funkcję ekspresywną i pokazać siebie jako osobę inteligentną, zaangażowaną, a czasem także dowcipną. Oczywiście, pod warunkiem, że podjęta gra została przeprowadzona w sposób interesujący. Podejmując grę nadawca kształtuje swój wizerunek i tym samym adresuje nadawany przez siebie przekaz.

Podsumowanie

Przeprowadzone analizy wybranych programów informacyjnych pokazują, że nawiązanie i podtrzymanie kontaktu ma służyć nie dobremu samopoczuciu odbiorcy, ale temu, aby dostrzegł on nadawcę. Pamiętając o rozważaniach dotyczących funkcji ekspresywnej [por. np. Grzcgorczykowa 1991], stwierdzić można, że rzadko ekspresja przebiega .bezinteresownie". Ponieważ z ekspresji (traktowanej jako zjawisko świadome) wynika impresja oraz ponieważ podstawową intencją komunikowa~nia~&yłćTi jest nakłanianie - założyć można, że ekspresywność wypowiedzi jako narzędzie perswazji zawsze była obecna w komunikacji medialnej. Pamiętając, że skoro współcześnie jest to specyficzne nakłanianie’ nakłanianie do nawiązania kontaktu - ekspresja wydaje się najlepszym narzędziem perswazji. Odmienność współczesnej komunikacji medialnej wynika więc właśnie z niezwykle częstego powiązania cksprcsywności z fatycz nością^ Celowe'podświetlanie nadawcy wiąże się z dążeniem dc stworzenia wrażenia interakcji, choć tak naprawdę odbiorca obcu je jedynie z tekstem. Wartością przetargową staje się nic sama in formacja, Im tę podać może każdy, ale nadawca, którego pozna jem; dzięki temu, jak mówi.

163!