img009

Jf ryk mediów (ę/yi w moJgrh

komunikację do informacji, w sferze intencji przekazu komunikacja ery społeczeństwa przedinformacyjnego z pewności) nic może być sprowadzana do informacji. Decyduj) o tym ideologiczne uwikłania mediów, które zdaniem jerzego Mikułowskiego Pomorskiego (20041 wpływaj) na komunikację masow) w ogóle. Według badacza, od początku wspólnej .europejskiej historii”, to znaczy ik! czasu rewolucji francuskiej: .Państwo sięga leż po komunikację, lecz nic po to, by przekazywać informację, a tylko stworzyć pozory dopuszczenia do niej obywateli. Informacja winna być znana tylko nielicznym, a im także nie w całości, lecz w wydzielonym fragmencie" [Mikułowski Pomorski 2004, s. 81. Intencje takich przekazów, w tym także komunikatów medialnych, miały w istocie charakter inny niż informacyjny. Pozory informacji stwarzały możliwość komunikacji posiadającemu władzę nadawcy z odbiorcą traktowanym jako przedmiot oddziaływania. „Pakt faktograficzny" obligujący nadawcę do przekazu obiektywnej informacji istniał w sferze założeń czy postulatów. Natomiast przekazy medialne, niezależnie od ich gatunkowej przynależności, były w rzeczywistości wykorzystywane w funkcji nakłaniającej.

Wydaje się, że wskazanie nakłaniania jako dominującej intencji przekazów masowych pozwala na wyznaczenie wspólnego mianownika dawnej i współczesnej komunikacji medialnej. Pamiętając

0    dążeniu współczesnych mediów masowych do interakcyjności, stwierdzić można jej rzeczywistą pozorność. Zachodząca interakcja nie ma charakteru personalnego. Za Johnem Fiskcein (Fiske 1998] należy chyba mówić o generowaniu znaczeń, czyli interakcji między podmiotami komunikacji (nadawcą i odbiorcą) a jej wytworem i narzędziem (czyli komunikatem). Teoria Fiskea zakłada, że zbliżenie do komunikacji bezpośredniej jest we współczesnych mediach jedynie symulowane. Dominującą funkcją wypowiedzi stą-_ je się funkcja fatyczna. Tym samym, niezależnie od gatunkowego zróżnicowania, komunikaty medialne starają się służyć nawiązaniu

1    podtrzymaniu kontaktu.

Przypominając rozważania dotyczące istoty fatyczności oraz miejsca funkcji fatycznej w akcie komunikacji, zawarte w tekście Intencje (czy intencja) nadawców medialnych, czyli fatyczność współczesnej komunikacji medialnej (Kępa-Figura, w druku 1], można powtórzyć wątpliwości związane z segmentowaniem illokucji uwzględniającym istnienie odrębnej, pełnoprawnej funkcji fatycznej i wysunąć tezę podr/.ędności funkcji fatycznej wobec funkcji nakłaniającej. Wypowiedzi nakłaniające do nawiązania, podtrzymania lub zakończenia kontaktu pełnią funkcję nakłaniającą.

Dominujące dawniej ukryte nakłanianie zastąpione zostało fa-lycznością, która jest specyficznym rodzajem nakłaniania - nakłanianiem do nawiązania i podtrzymania kontaktu. Nakłanianie pretenduje tym samym do roli nadrzędnej intencji komunikacji medialnej (a może nic tylko medialnej)⁷.

Rewersem zasygnalizowanego problemu jest świadomość tego, że wzorzec gatunkowy nie jest tylko „modelem tworzenia dla odbiorców", czyli zbiorem reguł przestrzeganych bądź nieprzestrze-ganych przez nadawcę. „Funkcjonując w świadomości członków określonej wspólnoty kulturowej, wzorce gatunkowe" - jak za To-dorovem konstatuje Wojlak - „zakreślają" nic tylko „modele tworzenia dla nadawców", lecz także „horyzonty oczekiwań dla odbiorców" [Wojtak 2004, s. 17). Nie dziwi zatem, że odbiorca medialny, który w ramówce programu znajduje zapowiedź programu informacyjnego, takiego właśnie oczekuje.

W zależności od uaktywnianego typu racjonalności - potocznego lub naukowego - współczesne programy informacyjne mogą być uznane za przykłady wtórnych gatunków mowy (co jest zgodne z perspektywą pragmatyczną) lub kolekcję gatunków (co jest zgodne

Należy się tu odwołać do przekonania ponad 40 lat temu sformułowanego w ksi^żet ffzyk sluty i>rvf>(ig(wdzic pr/cz Walerego Pisarka: „Zabieramy glos. chc^c przekona* słuchacza lub czytelnika, żc go szanujemy czy też kochamy. Źc należymy do osób do br/e poinformowanych, inteligentnysh. oczytanych i interesujących. >c inni powinn lubić to, co sami lubimy, nienawidzić logo. czego sami nienawidzimy, zachowywać' sic w sposób przez, nas pożądany." (Pisarek 1976, s. 2-3)