DSC02377

2.3.1.8. Badanie sondażowe (metoda sondażu, sondaż)

Badanie sondażowe nazywane jest również w literaturze metodą sondażu, sondażem lub sondażem diagnostycznym (A. Kamiński, T. Pilch, M. Łobocki). To ostatnie określenie jest charakterystyczne przede wszystkim dla niektórych polskich metodologów badań pedagogicznych. W innych przypadkach słowo „diagnostyczny” na ogół nie jest stosowane.

Słowo „diagnoza" pochodzi od greckiego słowa „diagnosis”, gdzie oznacza rozróżnianie, osądzanie. W języku polskim utrwaliło się używanie tego słowa w znaczeniu „rozpoznawanie”, gdyż diagnoza najczęściej jest kojarzona z rozpoznawaniem choroby, a diagnostyka z nauką o sposobach rozpoznawania chorób na podstawie ich charakterystycznych objawów. Bywa jednak używana również w znaczeniu technicznym (np. stacja diagnostyczna pojazdów) i społecznym (diagnoza społeczna)¹. W naukach społecznych przez diagnozę rozumie się rozpoznawanie [...] jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie tego, co obserwujemy, a więc cech podmiotów i zjawisk. W szerszym tego słowa znaczeniu diagnoza jest rozpoznawaniem badanego stanu rzeczy przez zaliczenie go do znanego typu albo gatunku, przez precyzyjne i całościowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanie dalszego rozwoju²³⁰.

Przez „sondaż” rozumie się: badanie, mierzenie, sondowanie, np. sondaż atmosfery, jeziora itp. lub badanie opinii, środowiska (np. sondaż opinii, sondaż środowiska itp.)⁴. Wielu metodologów pedagogiki kierując się rozumieniem badań sondażowych przez A. Kamińskiego opowiada się za nazwą metoda sondażu diagnostycznego i następującym jej rozumieniem: [...] metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawi-

skach instytucjonalnie zlokalizowanych — posiadających znaczenie wychowawcze — w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje**¹.

Dla lepszego zrozumienia istoty tej metody często przytaczany jest za A. Kamińskim następujący przykład: Młodzież nadużywająca alkoholu może być objęta studium indywidualnych przypadków. Natomiast alkoholizm młodzieży jako zjawisko społeczne może być przedmiotem sondażu diagnostycznego***.

Badania sondażowe mają, zdaniem niektórych metodologów badań społecznych, bardzo długą historię. E. Babbie doszukuje się ich początków już w starożytności. Za prototyp badań przyjmuje przeprowadzane przez starożytnych władców Egiptu spisy ludności³⁵⁴. Pierwsze próby badań sondażowych w dzisiejszym ich rozumieniu miały miejsce dopiero w 1880 r.³⁵⁵, a nawet dużo wcześniej --jak twierdzi J. Sztumski³⁵⁶. Badania te mogą być stosowane w pedagogice do realizacji celów opisowych, wyjaśniających i eksploracyjnych³⁵⁷. Są bardzo przydatne zarówno w badaniach ilościowych, jak i jakościowych. Szczególnie często są wykorzystywane przez studentów do badań prowadzonych na użytek opracowywania prac promocyjnych. Niekiedy niesłusznie są utożsamiane z badaniami opinii, gdyż niejednokrotnie przedmiotem ich badań czyni się opinię określonych osób czy zbiorowości na jakiś temat, tymczasem przedmiotem badań sondażowych mogą być również myśli i uczucia (odczucia) respondentów³⁵⁸, ich postawy dotyczące różnych kwestii, zjawisk itp.³⁵⁹, a także cechy i zachowania, które są istotne z punktu widzenia danego problemu badawczego³⁶⁰. ^{5 3}

167

1

Maty słownik języka polskiego. Op. cii., s. 130-131.

2

^3.0    W. Dutkiewicz: Op. pil., s. 71.

3

^a T. Pilch. T. Bauman: Op. ciL, s. 81.

^<u E. Babbie: Badania społeczne w praktyce. Warszawa 2005, s. 268.

Ibid.

^J5ł Zob. J. Sztumski: Op. cit., s. 202-204.

„Eksploracja” oznacza badanie nieznanych dziedzin, dociekanie, poszukiwanie. W. Kopaliński: Słownik wyrazów obcych..., op. cit., s. 203).

’** J.J. Shaughncssy, E.B. Zechmcistcr, J.S. Zcchmeister: Metody badawcze w psychologii. Gdańsk 2002. s. 160.

J. Sztumski: Op. cit., s. 201.

A.A. Campbell, G. Katona: Sondate ankietowe. W: Metody badań socjologicznych. Op. cit., s. 352.

4

^3.1    Maty słownik języka polskiego. Op. cii., s. 863.

5

*'■ Por. T. Pilch, T. Bauman: Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe.

Warszawa 2001, s. 80.