DSCN1809

Qu asi-gru pa 157

jv«idualistycznych. nie będących w równowadze. Dylemat wspólnych zasobów może jjyć z tego względu traktowany jako wieloosobowy dylemat więźnia (zob. [E. Hankiss 1986. s." 37]).

Dylemat dawania polega z kolei na angażowaniu się w tworzenie jakiegoś wspólnego przedsięwzięcia, które po zrealizowaniu służyć będzie wszystkim członkom danej zbiorowości. Zakłada się, że jest to taki rodzaj przedsięwzięcia, które albo zostanie zrealizowane, albo nie zostanie — wykluczone są sytuacje pośrednie, np. częściowo zrealizowane, dostępne tylko dla niektórych. Im więcej osób będzie w danym przedsięwzięciu (np. budowa wspólnej drogi) uczestniczyć, tym niższy będzie koszt przypadający na jednostkę. Zaangażowanie się w dane przedsięwzięcie stwarza jednak ryzyko, że poniesione koszty mogą być znacznie wyższe, jeśli nie uda się przyjętych planów zrealizować. Podobnie jak w poprzednim przypadku, strategią dominującą jest brak kooperacji. Przynosi on dodatkowe korzyści, gdy przedsięwzięcie zostanie zrealizowane, i pozwala uniknąć kosztów w wypadku niepowodzenia. Zarazem jednak tego typu postawa wszystkich osób czyniłaby niemożliwym jakiekolwiek wspólne przedsięwzięcie.

Rozwiązania pułapek społecznych (zob. [M.K. Mlicki 1992, s. 152 i n.]) poszukuje się w zwiększeniu stopnia koordynacji działań (współpracy) poszczególnych jednostek. Zmierza się do zmiany struktury dylematu.

Niejednokrotnie w wyniku negocjacji dochodzi do wypracowania instytucjonalnego mechanizmu wymuszania strategii kooperacyjnych. Stosowanie przymusu stanowi kolejny czynnik pozwalający przezwyciężać pułapki społeczne. Formą przymusu są np. podatki — wprowadzenie do dylematów brania dodatkowych opłat (podatków) w wypadku stosowania strategii odstępstwa pozwala na niedopuszczanie do występowania sytuacji krańcowych, gdyż od pewnego momentu przestaje się opłacać stosowanie strategii odstępstwa (zob. [D. Lalman, J. Oppenheimer, P. Świstak 1994, s. 48]). Przezwyciężanie pułapek społecznych polega także na wypracowaniu sposobów ich unikania. (A.S.)

Zob. konflikt społeczny, przymus, racjonalność. Literatura:

Hankiss E., 1986, Pułapki społeczne. Wiedza Powszechna, Warszawa.

Lalman D., Oppenheimer J.. Świstak P.. 1994. Formalna teoria wyboru racjonalnego : kumulatywne nauki polityczne. „Studia Socjologiczne”, nr 3—4(134—135).

Mlicki M.K.., 1992. Konflikty społeczne. Pułapki i dylematy działań zbiorowych. IFiS PAN. Warszawa.

Tyszka T.. 1978, Konflikty i strategie Vjcktórc zastosowania teorii gier, WNT. Warszawa. Zimbardo P-. Ruch F.L..    1994. Psychologia

i życie, Wyd. Nauk. PWN. Warszawa.

Pytania kontrfaktyczne. zob. kontrfak-tyczność.

Quasi-grupa, zob. ruchy społeczne.