DSCN1809 (3)

Quasi-grupa 157

dwidualistycznych, nie będących w równowadze. Dylemat wspólnych zasobów może byt z tego względu traktowany jako wieloosobowy dylemat więźnia (zob. [E. Hankiss 19*6. s. 37]).

Dylemat dawania polega z kolei na angażowaniu się w tworzenie jakiegoś wspólnego przedsięwzięcia, które po zrealizowaniu służyć będzie wszystkim członkom danej zbiorowości. Zakłada się, że jest to taki rodzaj przedsięwzięcia, które albo zostanie zrealizowane, albo nie zostanie — wykluczone są sytuacje pośrednie, np. częściowo zrealizowane, dostępne tylko dla niektórych. Im więcej osób będzie w danym przedsięwzięciu (np. budowa wspólnej drogi) uczestniczyć, tym niższy będzie koszt przypadający na jednostkę. Zaangażowanie się w dane przedsięwzięcie stwarza jednak ryzyko, że poniesione koszty mogą być znacznie wyższe, jeśli nie uda się przyjętych planów zrealizować. Podobnie jak w poprzednim przypadku, strategią dominującą jest brak kooperacji. Przynosi on dodatkowe korzyści, gdy przedsięwzięcie zostanie zrealizowane, i pozwala uniknąć kosztów w wypadku niepowodzenia. Zarazem jednak tego typu postawa wszystkich osób czyniłaby niemożliwym jakiekolwiek wspólne przedsięwzięcie.

Rozwiązania pułapek społecznych (zob. (M.K. Mlicki 1992, s. 152 i n.]) poszukuje się w zwiększeniu stopnia koordynacji działań (współpracy) poszczególnych jednostek. Zmierza się do zmiany struktury dylematu.

Niejednokrotnie w wyniku negocjacji dochodzi do wypracowania instytucjonalnego mechanizmu wymuszania strategii koopera-cyjnych. Stosowanie przymusu stanowi kolejny czynnik pozwalający przezwyciężać pułapki społeczne. Formą przymusu są np. podatki — wprowadzenie do dylematów brania dodatkowych opłat (podatków) w wypadku stosowania strategii odstępstwa pozwala na niedopuszczanie do występowania sytuacji krańcowych, gdyż od pewnego momentu przestaje się opłacać stosowanie strategii odstępstwa (zob. [D. Lalman, J. Oppenheimer, P. Świstak 1994, s. 48]). Przezwyciężanie pułapek społecznych polega także na wypracowaniu sposobów ich unikania. (A.S.)

Zob. konflikt społeczny, przymus, racjonalność. Literatura:

I lankiss E.. 1986, Pułapki społeczne, Wiedza Powszechna. Warszawa.

Lalman D., Oppenheimer J., Świstak P-. 1994. Formalna teoria wyboru racjonalnego: kumulatywne nauki polityczne. „Studia Socjologiczne”, nr 3—4(134—135). halicki M.K., 1992. Kon/likty społeczne. Pułapki i dylematy działań zbiorowych. IFiS PAN. Warszawa.

Tyszka T.. 1978. Konflikty i strategie Sie które zastosowania teorii gier. WNT. Warszawa. Zimbardo P_, Ruch F.L., 1994. Psychologia i życie. Wyd. Nauk. PWN. Warszawa.

Pytania kontrfaktyczne. zob. kontrfak-tyczność.

Quasi-grupa, zob. ruchy społeczne.