f

cym jest tutaj czas, potrzebny na poznanie cech nowych kolegów', i tempo uzyskiwania o nich informacji. Ujawnianie tych cech, tzn. zakresu wiedzy, inteligencji, postaw i przekonań, które mogą budzić zainteresowanie innych, dokonuje się w grupie studenckiej w toku pierwszych wspólnych zajęć. W wypadku powsta wania więzi wśród nowych osadników proces ten może trwać dłużej. Lecz prawie równocześnie powstają także pierwsze styczności społeczne, które są następnym elementem więzi.

Co się dzieje w naszej grupie ćwiczeniowej. Na początku, kiedy została ona „utworzona” decyzją przedstawiciela uczelni, ten zespół trzydziestu osób stanowi pewien zbiór statystyczny. Co się z nimi dzieje po stycznościach w przestrzeni i po stycznościach psychicznych? Jak ten zbiór przekształca się w grupę w socjologicznym tego słowa znaczeniu?

Styczności społeczne wynikają na podstawie styczności psychicznych, polegają one na dokonaniu pewnej czynności dotyczącej jakiegoś przedmiotu, który posiada osobnik B i który jest także potrzebny osobnikowi A. Np. na zebraniu seminaryjnym ktoś zapomniał przynieść papier, lub nic ma czym pisać i poprosi kolegę o pożyczenie brakującego przedmiotu, jeden student prosi drugiego o informację dotyczącą seminarium. Osadnik w mieście prosi sąsiada o udzielenie drobnej pomocy, o pożyczenie jakiegoś przedmiotu, o wskazówki. Są to elementarne przykłady styczności społecznych. Mamy tutaj bowiem nowe elementy: są to styczności, gdzie występuje już jakaś nowa wartość, przedmiot, czynność, która jest podstawą tej styczności. Uogólniając: styczności społeczne są to pewne układy, złożone przynajmniej z dwóch osób oraz pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności, oraz pewne czynności dotyczące tej wartości. W styczności psychicznej nie ma jeszcze tego elementu czynności. Zjawia się on dopiero w styczności społecznej. Kupienie gazety w kiosku jest już stycznością społeczną, pożyczenie ołówka, prośba o wskazanie drogi w nowym mieście czy w nowym budynku, prośba o powtórzenie niedosłyszanego zdania z wykładu — oto przykłady prostych styczności społecznych.

Styczności wynikają nie tylko we wczesnych stadiach powstawania więzi w grupie, nie tylko w pierwszych spotkaniach grupy ćwiczeniowej, lecz są one stałym elementem życia zbiorowego. Są one już pewnymi układami, które stanowią przedmiot badań socjologa i można je opisywać i klasyfikować. Rodzaje styczności społecznych charakteryzują już grupę w sposób istotny. Zapamiętajmy sobie to stwierdzenie, gdyż wrócimy do niego omawiając różne typy grup.

Jak można klasyfikować styczności? Mogą one być przelotne lub trwałe. Np. osadnik może zapytać o drogę napotkanego mieszkańca miasta i nie spotkać go już nigdy więcej. Jest to styczność przelotna. Ale może codziennie kupować gazetę w tym samym kiosku, spotykać tego samego konduktora w tramwaju, i to będą już styczności trwałe; studenci spotykający na wykładach i ćwiczeniach tych samych pracowników naukowych, spotykający kolegów i wymieniający z nimi wzajemne usługi to są już styczności trwałe.

Styczności mogą być prywatne i publiczne. Np. milicjant, który poucza nowego mieszkańca miasta, jak się ma poruszać po ulicach, inkasent elektrowni przychodzący po opłatę za prąd, przedstawiciel rady narodowej przychodzący do mieszkańca w sprawach miejskich, student składający podanie w dziekanacie na ręce sekretarki — oto przykłady styczności publicz-

169