DSC06763

architektura krajobrazu w programie odnow y wsi opolskiej

układy zabudowy, jak i otaczająca przyroda z całym jej bogactwem. Zdaniem M. Wiśniewskiej* mimo istniejącego prawa w zakresie ochrony przyrody, ochrony wysokich klas gruntów ornych czy ochrony konserwatorskiej dają się odczuć silne naciski na władze gmin, zmierzające do zmian przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze, przede wszystkim pod zabudowę. Pojawiają się w tym momencie konflikty pomiędzy interesami pewnych grup społecznych, konflikty dotyczą, ce zapewnienia możliwości rozwoju miejscowości, poprawy warunków życia mieszkańców wsi, co niejednokrotnie koliduje z możliwością zachowania wartościowych elementów dorobku kultury materialnej pokoleń obejmujących zarówno układy przestrzenne, zabudowę wiejską o cechach regionalnych czy też, szeroko rozumiany, krajobraz.

Wprawdzie starano się chronić cenne układy ruralistyczne poprzez obejmowanie ich w planach miejscowych ochroną konserwatorską, ale powstawały nieporozumienia czy wręcz pojawiał się opór samych mieszkańców w stosunku do proponowanych rozwiązań. Podyktowane to byk) tym, że często rozwiązania takie w większym stopniu zajmowały się przyszłością samego budynku, a mniej ludźmi w nich mieszkającymi³³. Sposobom rozwiązywania konfliktów i zapobiegania im w kontekście ochrony i kształtowania krajobrazu wiele uwagi poświęca m.in. K. Pawłowska³⁴.

Narastanie problemów związanych z degradacją krajobrazu wiejskiego, szeroko rozumiany kryzys wsi i rolnictwa, błędne podejście do planowania obszarów wiejskich spowodowane tym, że wprowadzano zasady rozwoju obszarów wiejskich według wzorców miejskich, a rolnictwo za wszelką cenę starano się uprzemysłowić, uruchomiło reakcję odwrotną. Środowiska naukowe, decyzyjne, a także sami mieszkańcy zaczęli zastanawiać się nad możliwościami ochrony zastanych na wsi wartości przy jednoczesnym wprowadzaniu postępu i nowoczesności. Okazało się, że należy w większym stopniu, przy planowaniu rozwoju obszarów wiejskich, zwracać uwagę na postulaty wysyłane oddolnie przez samych mieszkańców miejscowości, którą zamierzamy przekształcać. Z.J. Kamiński³⁵ stwierdza, że w procesach rozwoju niezwykle ważną rolę odgrywa aktywizacja społeczności lokalnych. Aby osiągnąć prawidłowy rozwój środowisk wiejskich i ład przestrzenny, w którym zachowane jest kulturowe i przyrodnicze dziedzictwo wsi, przy jednoczesnym respektowaniu lokalnych interesów i celów rozwoju społeczno-gospodarczego, niezbędny staje się udział mieszkańców wsi i współdziałanie w zakresie planowania na wszystkich szczeblach zarządzania. Konieczny jest również odpowiedni system planowania przestrzennego w kraju, system który zabezpieczałby również interesy zróżnicowanego krajobrazu³⁶.

Środowisko naukowe podejmowało działania zmierzające do zapobiegania niekorzystnym tendencjom w krajobrazie wiejskim. Na terenie Dolnego Śląska i Opolszczyzny od wielu lat tematyka ta zajmuje wiele miejsca w opracowaniach wykonywanych na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu³⁷. Problematykę obszarów nizinnych Dolnego Śląska opisuje Z. Borcz⁵*, a zagadnienia ogólne związane z rozwojem obszarów wiejskich Z. Pogodziński³⁹ i Z. Więckowicz⁴⁰. Ogromne kompendium wiedzy zgromadził M. Staffa w wydawanych w latach 1989-2008 kolejnych tomach Słownika geografii turystycznej Sudetów*'.

Olbrzymi wkład w badania architektury wiejskiej oraz regionalizmu ma zespół naukowców z Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej⁴³. Zagadnienia związane z zabudową obszaru Sudetów zajmują wiele miejsca w opracowaniach E. Trockiej-Leszczyńskiej⁴³ i J. Suchodolskiego⁴⁴. Zespół architektów z tej uczelni pod kierunkiem T. Biesiekierskiego opracował również

” Wiśniewska M., 2008. Ekspansja zabudowy na tereny wiejskie. Acta Scientarum Polonorum, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, nr 7(1), 55—61 ^M Kamiński ZJ., 2008. Współczesne planowanie..., op. cii., 213-215.

³⁴ Por. Pawłowska K., 2007. Konflikty wokół ochrony i kształtowania krajobrazu oraz sposoby ich rozwiązywania. Czasopismo techniczne „Architektura”, z. 5-A/2007. 70-72; Pawłowska K.. 2008. Przeciwdziałanie konfliktom wokół ochrony i kształtowania krajobrazu. Wyd. Politechniki Krakowska. Kraków.

⁰    Kamiński Z.J., 2008. Współczesne planowanie..., op. cii.. 99-100.

Problematykę związaną z ochroną krajobrazu w planowaniu przestrzennym porusza m.in. BShm A., 2006, Planowanie przestrzenne dla architektów krajobrazu. o czynniku kompozycji. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków.

’ Patrz także rozdz. 1.1. Geneza tematu.

¹ Zob. m.in. Borcz Z., 1990. Budownictwo zagrodowe..., op. cii.; Borcz Z., 2000. Infrastruktura terenów..., op. cii.: Borcz Z., 2003. Architekturo wsi..., op. cit.

Pogodziński Z., 1975. Planowanie przestrzenne..., op. cit.

Zob. m.in. Więckowicz Z. (red.), 1998. Przekształcenia obszarów wiejskich makroregionu południowo-zachodniego. Tom 1 i 2, Wydawnictw Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Wrocław.

M. Staffa (red.). Słownik geografii turystycznej Sudetów. Tom 1—21. Wydawnictwo I-Bis. Wrocław.

Patrz także rozdział I. Geneza tematu.

Trocka-Leszczyńska E., 1995. Wiejska zabudowa mieszkaniowa..., op. cii.

Suchodolski i., 1996. Regionalizm w kształtowaniu formy..., op.cit.