Image54 (5)

Podstawy

cześć 3

Transformatory sieciowe / rdzeniem toroi-dalnym zyskują coruz większe znaczenie i wypierają klasyczne transformatory z rdzeniem z blach El oraz transformatory z rdzeniami zwijanymi. (Równym ich rywalem okazują się zasilacze impulsowe (przetwornice sieciowe), niemniej „toroi-dy” nadal dominują w niektórych zastosowaniach, na przykład w sprzęcie audio i w systemach oświetlenia halogenowego. Transformatory toroidalne mają szereg zalet, ale też pewne specyficzne cechy i jedną poważną wadę. Warto dobrze poznać te pożyteczne elementy, żeby z powodzeniem i bez obaw stosować je w swoich konstrukcjach.

Prosta metoda ograniczania udaru prądowego

Do stosowanych w sprzęcie audio „toroidów” o mocach 200 ... 1000W nie ma potrzeby stosowania skomplikowanych półprzewodnikowych sterowników z płynnym włączaniem, bowiem istnieją dużo prostsze sposoby redukcji opisanego impulsu prądu. Jeśli nic wystar czy bezpiecznik zwłoczny w obwodzie uzwojenia sieciowego, skuteczną i bardzo często stosowaną metodą jest zastosowanie rezystora redukcyjnego i przekaźnika z opóźnionym

TR

Rys. 24

działaniem. Zasadę ilustruje rysunek 24. Tuż po włączeniu styki przekaźnika są rozwarte i rezystor ogranicza prąd do bezpiecznej wartości. Ograniczony prąd i napięcie skutecznie rozmagnesują rdzeń. Po chwili opóźnienia czynne styki przekaźnika zewrą ten rezystor i na rozmagnesowany już transformator zostanie podane pełne napięcie sieci.

Niektórzy zalecają tu oddzielny układ z małym pomocniczym transformatorem TR2 według rysunku 25. Argumentują, że konieczne jest użycie oddzielnego zasilacza, ponieważ zasilacz główny po włączeniu przez rezystor ograniczający nie da potrzebnych napięć.

Rzeczywiście, użycie oddzielnego zasilacza jest wręcz konieczne, ale przecież może to

R

być prościutki zasilacz beztransformatorowy. Uważni Czytelnicy z pewnością odnotowali tego typu układ w projekcie wzmacniacza Gigant 2000 w EdW 7/ 1999 str. 25 - schemat pokazany jest na rysunku 26. Tam układ tego opóźnionego włącznika zmontowany był na sporej płytce drukowanej (64x4fcmm). Ten układ, często spotykany w projektach Elektora, został wielokrotnie sprawdzony i potwierdził swoją przydatność.

Informacje dodatkowe

Transformatory toroidalne są chętnie stosowane w rozmaitych urządzeniach, w szczególności we wzmacniaczach audio. Często jednak już na etapie projektowania wynikają trudności ze zdobyciem „toroida” o potrzebnym napięciu (napięciach).

Po pierwsze, warto pamiętać, że obecnie część producentów, zwłaszcza tych mniej szych, chętnie wykonuje na zamówienie transformatory o parametrach określonych przez użytkownika. Co ciekawe, nie trzeba wcale zamawiać dużych serii niekiedy można zamówić nawet pojedyncze egzemplarze o potrzebnych parametrach, u cena jest niewiele wyższa od transformatorów katalogowych. Warto pytać producentów o takie możliwości.

Po drugie, istnieje znacznie prostsza metoda uzyskania „toroida" o potrzebnych parametrach w warunkach domowych. (Jtóż w większości gotowych, fabrycznych „toroidów” środkowy otwór w rdzeniu mc jest wypełniony zalewą i można we własnym zakresie downnąć lub odwinąć pewną liczbę zwojów uzwojenia wtórnego. Przy dowijaniu należy wykorzystać drut o średnicy takiej, jaką ma oryginalny drut uzwojenia wtórnego Z dowinięciem generalnie nie ma problemu. Natomiast

64 Lipiec 2005 Elektronika dla Wszystkich