Image
14 djvu

105

Zdarzało się, że panowie dbali o poddanych, jako o cenną silę roboczą, której we własnym interesie nie należało niszczyć i wyzyskiwać bezwzględnie. Na ogól, los chłopów, mimo twardych ustaw, znośnym byl w XVI i w początkach XVII wieku, później pogarszał się w miarę upadku kultury, rolnictwa i wielokrotnego dzielenia gospodarstw włościańskich. Lud osiadły na drobnych bardzo kawałkach.roli, przeciążony daninami i robocizną, popadł w twardą niedolę, żył w ciemnocie i niedostatku.

Stopniowe to pogarszanie losu chłopa w Polsce dokonało się bez oporu, bez walki, zbyt biernym był, zbyt ciemnym, by zdobyć się na świadomą akcyę w obronie zagrożonych praw i interesów. Bunty chłopskie na Ukrainie w XVII wieku wywołały w zachodnich województwach ledwo słaby odruch, który w zarodku został stłumiony.

Panowanie szlachty ciężkiem było dla niższych stanów, na usprawiedliwienie jej to jedno powiedzieć można, że podobne, a często nawet gorsze stosunki spotykamy w całej Europie spółczesnej. Z małymi wyjątkami wyższe stany uciskały lud, przewagę swą wyzyskując dla własnych celów, bez względu na ogólne dobro społeczeństwa. W położeniu mieszczan i chłopów polskich dopiero konstytucya 3-go maja i uniwersał połaniecki Kościuszki wprowadzały zmiany na lepsze.

5) Żydzi.

L.udność żydowska wzrasta w XV-tym i na początku XVT-go wieku wskutek tłumnego napływu Żydów niemieckich, którzy uciekając przed