img022

feminizm śledzi! konstrukcjęgender na stronach www, ucalc liczni autorzy rozpisywali się o „antropologii cyborgów”. Jakie zadania wyznaczyli sobie antropologowie? Szybko skonstatowano, żc nowe media elektroniczne wywierają bardzo realny wpływ na społeczeństwa na całym święcie. Związane z nimi specyficzne praktyki kulturowe i społeczne były przy tym czymś jakościowo nowym, odmiennym. Fakt. żc Internet „przekracza granice państw narodowych i oferuje nowe sposoby tworzenia tożsamości oraz nowe przestrzenie dla autorcprczcntacjP*. żc buduje nową arenę polityczną oraz prowadzi do zmian w środowisku pracy, wymaga! rcintcrpretacji pewnych przesądzeń teoretycznych Zdumiewające czasami własności cyberprzestrzeni stanowiły także poważne wyzwanie badawcze (zauważmy, żc równolegle z problematyką e-mediów rozwijała się antropologia wizualna, badająca sposoby widzenia, reprezentowania i komunikowania”).

Wątpliwości i kwestii spornych wyłoniło się bowiem sporo. Arturo Escobar'* pytał o to, jaki rodzaj praktyk w cyberprzestrzeni winien być studiowany przez antropologów w ich społecznym, regionalnym i etnicznym umocowaniu? Co z utrwaloną w antropologii koncepcją obserwacji uczestniczącej - jak pr/.eformułownć ją w nowych warunkach? A jeszcze bardziej generalnie: „jak, na przykład, pojęcia społeczności, badań terenowych, ciała, natury, wizualności, przedmiotu, tożsamości i pisania o sobie zostaną zmienione przez nowe technologie?’'¹’ Zjawisko wirtualizacji pociągało za sobą konieczne zmiany w dotychczasowym myśleniu o przestrzeni, czasie i osobistej obecności. Bycie on-linc zakłada przecież „odcielcśnicnic", a więc taki rodzaj kontaktu z informatorami (sięgnijmy po tę starą nomenklaturę), który przekreśla roz-

^lb A. Stóckl. Th< Internet, Cyberspace, and Anthrupolojy, „Cambridge Anthropo logy. A Journal of the Department of Social Amhropolojęy". 200), voł. 2), no ),». 67.

¹⁷ Patrz np: L H;rxh. Round and Unbound Eiuitics- Rcflccuocu on the Kthno graphu. PcnpccthTł of Anthropolog? V»-aVts Media and Cuhural Studio, w. Kr tual. Performance. SleJu. F. Hughes-Preclami (ed ), London 1998; M Banks. Voxa/ Meihodi in Socu! Rncarch. London 2001.

¹¹ A F.scohar. Wekomc to CyBcria: Notes on the Anthropok>g> of Cyhemdturc, Cyberfutum Cjilture and Pohtia on the Information lltghu\ay, Z, Sardar. J R Ravctz <cds.), Ix>ndon 1996.

¹¹ Ibidem, s. II).

154 Cyfrowe tożsamości. Badania w cyserterenie

ciągniętą w czasie wspóbbccność, relacje face to Jace i inne wyznaczniki konwencjonalnych badań terenowych. Czy wypowiadanie się tu czai cic można zaliczyć clo działań mieszczących się \r ramach obserwacji uczestniczące)?

Nie osam.| metodologię wszakże tu idzie. Niezwykle istotne okazały się także kwestie etyczne. Jak należy traktować list mailowy alb.) czyjąś wypowiedź m czacie? Czy są to dobra prywatne, zastrzeżone wyłącznic do „użytku wewnętrznego". czy może raczej coś na kształt głosu v dyskusji publicznej, który może zostać wykorzystany w pracy badawczej, tak samo jak każdy inny tekst krążący w publicznej, ogólnodostępnej przestrzeni? Wiele list dyskusyjnych zawiera wszak klauzulę ozmjmu-jącą, żc publikowane w ich ramach wypowiedz mają charakter prywatny i jako takie winny być traktowane; wpis na listę subskrybentów wielu list wymaga podpisania i przestrzegania takich deklaracji. Okazało się, żc antropologiczny akces do badania cyberprzestrzeni pociąga za sobą wymóg nowego zdefiniowania etyki tychże badań. Sama .natura" wirtualności rozchwiała ponadto powszechnie stosowane opozycje w rodzaju wirtualne/rzcczywistc lub abstrakcyjnc/konkrctnc. Trudno było nic zauważyć, że to, co wirtualne. jest dzisiaj rzeczywiście istniejącym, a to, co abstrakcyjne, stało się zaledwie możliwym. Zupełnie już fundamentalnych kwestii dotyczy ontołogiczny status cyberprzestrzeni. Wielu łudzi czuje mianowiric - pisała o tym Turkle i inni - niemal narkotyczne przywiązanie do Internetu, sieć jest dla nich światem samym w sobie, światem, w którym oni są „w domu". W uzasadniony sposób okoliczność ta każe pytać o możliwość przecięcia się dwóch światów: czy można żyć równie prawdziwie on-linc, jak i off-line; czy w związku z tym badacz może indagować o to sarno w obu światach? Czy istnieją dwie przestrzenie, czy już tylko jedna, bez podziału na analogową i di-gitalną?

Mimo coraz większej powszechności Internetu, jego natura, własności i język wciąż nie zostały dobrze poznane, wyjątkiem są w tym względzie jedynie kwestie stricte techniczne. Tempo zmian utrudnia jednak prowadzenie badań, to z kolei powoduje, że „rozumienie tego nowego fundamentalnego wymiaru naszego życia kształtuje plotka i ideolo-

Na wirtualny bazar¹