img026 (68)

Dach go kryje srebrnobiały, ślimak trzyma przed nim straże” ¹⁰.

„I na łąkę cwałem wpada koń przepyszny, cudo-zwierzę, i do pyska płomiennego całe pęki trawy bierze'

Grzywę złotą miał jak słońce, oczy jasne jak diamenty.

To był siwek złotogrzywek, czarodziejski koń zaklęty” ^łl.

„A ten jeden brylantowy od ogona aż do głowy, a ten drugi pozłocisty, a ten trzeci to srebrzysty” ¹².

„Na pamiątkę spotkania z księżycem dam ci tajemniczy, czarodziejski orzech.

Rozbij go w potrzebie. On ci dopomoże.

Gdy promień księżyca upadł między liście, orzech na leszczynie rozbłysnął srebrzyście i mienił się cudnie jakby skarb zaklęty” ¹³.

„Płynie okręt przez odmęty, nie zwyczajny — lecz zaklęty, niby stwór niesamowity w zielonkawą mgłę spowity” ¹⁴.

W przytoczonych tekstach warto zwrócić uwagę na dwie współdziałające ze sobą grupy leksykalne. Pierwszą z nich tworzą wyrazy: cudo-zwierzę, czarodziejski, zaklęty, zaczarowany, tajemniczy, niesamowity, drugą zaś: złocisty, brylantowy, srebrnobiały, srebrzysty. Wysoka frekwencja wyrazów grupy pierwszej jest zjawiskiem dla baśni poetyckiej typowym, zwłaszcza w utworach przeznaczonych dla dzieci. Pełnią one istotną funkcję stylistyczną, ewokując specyficzną dla baśni atmosferę, w której wszystko jest niezwykłe i ekscytujące. Warto przy okazji zwrócić uwagę na znacznie szerszy, w porównaniu z bajką ludową, zakres stosowania w baśni poetyckiej epitetów: zaklęty, zaczarowany. W folklorze odnoszą się one zawsze do ludzi i oznaczają stan przebywania bohatera we władaniu czarodziejskich mocy. W przytoczonych fragmentach dotyczą one natomiast postaci niezwykłych pomocników i magicznych przedmiotów, jakimi posługuje się postać działająca. Równocześnie określenia te stały się bardziej wieloznaczne, wiążąc się z całością wykreowanego świata, a nie jedynie ze sferą działania złych mocy. Widać to szczególnie wyraźnie w charakterystycznym porównaniu „mienił się cudnie jakby skarb zaklęty”; zaczarowanie i niezwykła uroda stały się pojęciami porównywalnymi, a więc należącymi do zbliżonych pól semantycznych. Bohater jest wprawdzie godny współczucia, gdy zostaje zaczarowany w zwierzę, ale grozę tego stanu neutralizuje po części w sferze językowej porównanie „piękny jak zaczarowany”. Druga grupa określeń wiąże się z bogactwem i przepychem. Odpowiada ona charakterystycznemu dla narracji bajkowej dążeniu do hiperbolizacji. Jako symbole niezwykłego wprost bogactwa występują w bajce przede wszystkim szlachetne kruszce (złoto, srebrp), a ponadto diamenty, korale, perły i brylanty. Znakiem potęgi i urody, a często także czarodziejskiej mocy, jest też blask: błyszczą skarby Sezamu, lśni krzyż na czole tajemniczego jelenia, z powodu blasku człowiek nie może spojrzeć w oblicze wszechpotężnego słońca, blask uderza też z twarzy bajkowej królewny:

„I błysnęło jakby słońce

swoim światłem błysło złotym.

To od ślicznej cud-dziewicy

takie jasne blaski biły” ¹⁵.

51