Temperatura
Psychrofile (rosną w niskich temperaturach)
Mezofile (rosną w temp. 25-40°C)
Termofile (rosną w wysokich i bardzo wysokich temp.)
Poszczególne grupy drobnoustrojów wykazują duże zróżnicowanie wymagań i tolerancji w stosunku do temperatury.
W przemysłowych procesach mikrobiologicznych wykorzystywane są przede wszystkim drobnoustroje mezofilne i większość tych procesów przebiega w temperaturze 25-35°C.
Temperatura wpływa na wskaźniki procesu wzrostu, produktywność, stężenie drobnoustrojów, jak i na skład chemiczny biomasy.
W procesach biosyntezy i fermentacji wydzielane są duże ilości ciepła.
Bilans cieplny hodowli drobnoustrojów obejmuje:
1) ciepło wydzielane przez drobnoustroje na skutek rozproszenia części energii metabolicznej oraz ciepło wydzielane podczas mieszania
2) część ciepła jest rozpraszanądo otoczenia oraz odprowadzaną w procesie odparowywania wody
Temperatura hodowli optymalna z punktu widzenia techniczno-ekonomicznej efektywności produkcji może być różna od temperatury zapewniającej największą szybkość wzrostu.
Często występuje odmienne optimum temperatury dla wzrostu drobnoustrojów i dla biosyntezy metabolitów.
Przykłady:
1) podczas biosyntezy penicyliny wzrostowi biomasy sprzyja temperatura 28-30°C, a produkcji antybiotyku temperatura 24-25°C
2) podczas biosyntezy kwasu
cytrynowego kiełkowanie konidiów najlepiej prowadzić w temperaturze 34-36°C, wzrost biomasy w 30-32°C, a tworzenie produktu w 26-30°C
■ Natlenienie środowiska
Tlen :
1) jest podstawowym makroelementem materiału komórkowego
2) stanowi około 30% suchej masy komórek
3) należy do kluczowych czynników kształtujących warunki rozwoju drobnoustrojów
4) decyduje o możliwości występowania lub braku wzrostu drobnoustrojów
5) wpływa na szybkość wzrostu i na skład chemiczny komórki, na plon biomasy oraz na fizjologię komórek, a więc na rodzaj, wydajność i szybkość produkcji określonych metabolitów
6) jest głównym czynnikiem determinującym potencjał oksydacyjno-redukcyjny środowiska
1) końcowy akceptor elektronów w przemianach katabolicznych
2) induktor układu oddechowego i cyklu Krebsa
3) induktor struktur mitochondrialnych u eukariontów i struktur transportu elektronów u bakterii
4) selektywny represor szeregu dehydrogenaz i reduktaz funkcjonujących podczas procesów fermentacyjnych i oddychania beztlenowego
5) regulacyjna funkcja tlenu przejawia się m. in. w efekcie Pasteura
6) może wykazywać działanie toksyczne