img006 (68)

po części socjologiczna nad tymi zagadnieniami podejmowana jest przez pryzmat badania sposobu funkcjonowania współczesnych demokracji, o tyle dla polityki społecznej partycypacyjny element obywatelstwa jest interesujący głównie jako czynnik zmiany społecznej.

Oddziaływanie partycypacji politycznej na zmianę społeczną opiera się w tych ujęciach na dwóch, dopełniających się mechanizmach. Po pierwsze, partycypacja jest sposobem oddolnej mobilizacji i walki o uznanie określonych grup. Dążenie mieszkańców wspólnot lokalnych, grup obywatelskich - rodziców, osób z niepełnosprawnościami czy społeczności LGBT do „bycia słyszanym”, a więc pełnoprawnym aktorem politycznym jest przejawem    tego    typu dążeń. Jednocześnie    empowerment

(upodmiotowienie obywateli) i aktywizacja obywatelska są w polityce społecznej instrumentami na rzecz inkluzji grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Działania te mogą przyjmować postać od partycypacyjnych badań w działaniu, przez lokalne programy, do ogólnokrajowych zmian instytucjonalno-prawnych na rzecz zwiększania aktywności obywateli.

Po drugie, partycypacja polityczna jest w teorii polityki społecznej silnie wiązana z postulatami redystrybucji. Klasyczne już ustalenia T. H. Marshalla i G. Esping-Andersena²² opisują związek między polityczną mobilizacją klasy robotniczej a zwiększaniem skali uprawnień socjalnych. Zgodnie z tymi koncepcjami grupy relatywnie biednych i uzależnionych od swojej sytuacji na rynku wyborców, podejmują działania na rzecz zwiększenia szeroko rozumianych transferów socjalnych. Szczodra polityka socjalna jest zresztą, w myśl tych stanowisk jedną z metod przeciwdziałania szerokiej mobilizacji politycznej i niepokojom społecznym.²³

Związek między partycypacją polityczną a poprawą położenia grup społecznych, dokonującą się za pośrednictwem mechanizmów uznania i,

²²    T. H. Marshall, Obywatelstwo..., op. cit., G. Esping-Andcrscn, Trzy światy kapitalistycznego państwa dobrobytu. Di fiu, Warszawa 2010, s 3 I i nast.

²³    Jednym z częściej przywoływanych przykładów, ni.in. przez G, Esping-Andersena, ibid., jest państwo Bismarckowskie. Bardziej współczesnym przykładem jest praca P. Vanhnysse'a, Divide and Pacify. Strategie Social Policies and Polilical Protests in Post-Communist Democracies. CEU Press, Budapeszt 2006, w której autor dowodzi, ż.e przywileje socjalne dla grup zawodowych zapobiegły w Polsce po 1989 r. szerokiej mobilizacji klasy robotniczej i gwałtownym niepokojom społecznym.

lub redystrybucji, jest szeroko dyskutowaną¹'* hipotezą polityki społecznej. Spektrum stanowisk formułowanych wobec niej sięga od traktowania partycypacji jako nieodzownego elementu zmiany społecznej, poprzez sceptyczne opinie wskazujące na ryzyko faworyzowania interesów osób z wyższym kapitałem kulturowym, mniejszymi obciążeniami zawodowymi i opiekuńczymi, do głosów twierdzących, że na szeroką skalę nie jest ona ani możliwa, ani celowa. Przyjęcie kategorii obywatelstwa społecznego skutkuje więc w zrealizowanych przeze mnie badaniach pytaniami: czy hojniejszej polityce społecznej na poziomie lokalnym towarzyszy bogatsze instrumentarium partycypacji politycznej mieszkańców i ogółem wyższy jej poziom, czy też wysoki poziom lokalnego obywatelstwa społecznego jest przejawem rządzenia w tradycyjnym, niepartycypacyjnym stylu?

Ogólna perspektywa:    obywatelstwo a klasa społeczna - między

egalitaryzującymi a stratyftkującymi funkcjami polityki społecznej

Zagadnienia członkostwa we wspólnocie politycznej, równowagi między prawami i obowiązkami obywatelskimi oraz partycypacji politycznej są podstawą teoretycznej konstaikcji lokalnego wymiaru obywatelstwa społecznego. Specyfika zainteresowań polityki społecznej odnośnie do obywatelstwa społecznego polega jednak na postrzeganiu tej kategorii przede wszystkim przez pryzmat związków z uwarstwieniem społecznym. Dla polityków społecznych posługujących się nią oznacza to formułowanie pytań o różnice między obywatelstwem społecznym biednych i bogatych ludzi oraz, szerzej - o relacje między porządkiem społecznej stratyfikacji i rzekomo unifikującym statusem obywatelskim.

O ile w odniesieniu do redystrybucji na poziomie krajowym empiryczna analiza tych zależności jest przedmiotem licznych, w tym klasycznych prac dotyczących m.in. egalitaryzującego wpływu transferów społecznych i różnorodności modeli systemów zabezpieczenia

6

1

'' Próbę jej rekonstrukcji podejmuję w: M. Tliciss, Władza i wykluczenie. Polityka społeczna wobec nierówności w partycypacji obywatelskiej. W: Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Perspektywa poznawcza. R. Szarfcnbcrg. C. Żotędowski. M. Tliciss (red.). Elipsa. Warszawa 2010.