ORGANIZACJA I EKONOMIKA PRODUKCJI FILMOWEJ
dr E. Gębicka
10.10.2004r. niedziela B
Producent filmowy znajduje środki (pieniądze).
Są (były) różne modele producentów (w zależności od modelu kinematografii):
model amerykański (kapitalistyczny oparty na systemach rynkowych - 70% do 80% światowego rynku kinematograficznego)
model europejski ( dotowany przez państwo - 20% do 30 % światowego rynku kinematograficznego)
model producenta amerykańskiego:
producent - potęga (lata 30')
zmienia obsadę, reżysera
ma prawo do „final cut” (odbiera wersję reżyserską i ma prawo do ostatecznej wersji utworu)
Disney - kojarzymy producenta a nie reżysera. Wyjątek: Stanley Kubrick
Reżyser czasem jest koproducentem by mieć możliwość „final cut”
Model producenta europejskiego:
ludzie wchodzą bez kapitału. Szukają funduszy.
Reżyser ma prawo do „final cut”
Producent ma prawo do dysponowania dziełem
Reżyser ma podstawowy wpływ na kształt obrazu
Europejscy producenci:
Luc Besson
Dino de Laurentis
Artur Rank
Producent w Polsce:
Ustawa o kinematografii z 87'
O producencie zaczęto mówić po 90r. (w tym prywatnym)
Próby definiowania - projekty ustawy o kinematografii
Producent-
Podmiot, który inicjuje, organizuje, prowadzi i ponosi odpowiedzialność za produkcję filmową, w szególności nabywa prawa autorskie i pokrewne od współtwórców i artystów wykonawców.
Typy producentów:
za pomocą kryteriów rodzajów filmów (podział banalny)
w zależności od zakresu działań
w zależności od wkładu w produkcję filmową
Leading producer (najbardziej zaangażowany)
Prawa autorskie + najwyższy udział w zyskach
Asociate producer (producent towarzyszący)
Z mniejszym wkładem w produkcję
Coproducer (koproducent)
Dzielą się zyskami i prawami
Delegate producer (producent delegowany)
Towarzystwo filmowe postanawia produkować film i deleguje od siebie producenta
Executive producer (producent wykonawczy)
Zajmuje się realizacją zlecenia producenta wiodącego (np. tp sa zleca Torowi produkcję filmu)
Line producer (kierownik produkcji)
I grupa
Producenci koncepcyjni
Badają rynek, odpowiadają artystycznie i finansowo, inicjują produkcję
Leading producer
Coproducer
II grupa
Producenci organizacyjni
Organizują przebieg produkcji zgodnie z założeniami producentów z I grupy
Producenci koncepcyjni są związani z filmem przez wiele lat ( dopóki jest na rynku).
Producenci organizacyjni pracują od momentu odesłania filmu do produkcji do premiery. Nie mają praw autorskich. Nie interesuje ich klapa lub zysk filmu.
Definicja producenta:
prawa autorskie i prawa pokrewne ( nowelizowana )
Pisze:
Producent - osoba, której nazwisko lub nazwę umieszczono w tym charakterze na przedmiotach, na których utwór utrwalono lub podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.
Ma prawo czerpania korzyści z rozpowszechniania filmu.
Obowiązki producenta (współautora filmu):
znalezienie tematu filmu (prowadzą prace literackie)
poszukiwanie środków finansowych
kto reżyserem kto operatorem kto kierownikiem produkcji jacy aktorzy itd.(operatywne działanie)
Dalej już operatywne działanie przejmuje kierownik produkcji:
wybór planu
wybór aktorów
Producent przyjmuje film (kolaudacja).
Relacje producent vs reżysser
Reżyser:
Wizja dzieła (duże koszta)
Producent:
Dyscyplina finansowa
Czasem koproducentem staje się reżyser by mieć większy wpływ na produkcję.
Oczekiwania:
podstawy ekonomii
znajomości
znajomość technologii rola producenta
znajomość branży
znajomość filmu od środka
Konieczność dostosowywania się do zmian (technologia - rozwój techniki)
1918 - 1939
Kinematografia prywatna
Producenci (brak producentów w czołówkach - była firma)
Mocna pozycja
Aleksander Hertz (właściciel Sfinksa - z wykształcenia bankowiec. Brał się nawet za reżyserię - wiedział czego oczekuje widz)
Miał rękę do gwiazd:
Pola Negri (Apolonia Chałupiec) wyjechała później do Niemiec
Jadwiga Smosarska
Hertz
M. Towbin
E. Bodo (Urania)
Specyficzny system finansowania.
Producent uzależniony od kiniarzy. Kiniarze decydowali o kształcie filmu (stąd powtarzalność).
Kinematografia socjalistyczna
1945 r. - upaństwowienie kinematografii
państwo:
producent
dystrybutor
Do 1989 r. Były państwowe zepoły fimowe (zrzeszenia twórców z których państwowi producenci byli oddelegowani przez państwo).
W 1945 r. Powstawały pierwsze zepoły.
Producent:
prowadzenie prac literackich
opieka nad debiutami
produkcja filmu
Brak samodzielności programowej.
Państwo:
scenariusz do realizacji
czy film pójdzie do dystrybucji
Scenariusz był zatwierdzany na szczeblu ministerialnym (minister do spraw kultury)
Kolaudacja = cenzura
Ekonomika:
Zespół nie mógł korzystać z pieniędzy zarobionych na filmie (szło do wspólnego worka).
Zespoły lepsze zasilały pieniężnie zespoły gorsze.
Po 1990 r.
Stanowisko producenta aktualne.
Ustawa z 1987 r.
Zapis dopuszczający możliwość działania podmiotów prywatnych za pozwoleniem komitetu do spraw kinematografii (upoważnienie przewodniczącego komitetu do spraw kinematografii).
Udzielanie zezwoleń kosztowało. Prawie każdy wniosek rozpatrzany pomyślnie.
Wielu kierowników produkcji zakładało prywatną działalność.
Zdarzały się także:
reżyserzy (20%)
dziennikarze
pisarze
M. M. Potocka
Pleograf - Waldemar Dziki
Film production - Marek Nowowiejski
Państwo niepotrzebne mamy rynek na początku transformacji
Heritage film - Lew Rywin
Firma przystosowana do regół europejskich.
Lista Shindlera
Pianista
Pornografia
Albo producent wiodący albo koproducent
Axon studio - Michał Kwieciński (z wykształcenia nie jest filmowcem - reżyser teatralny, chemik)
Wajda
Wosiewicz
Klan (500 odcinków)
Apple film production - Dariusz Jabłoński (współtwórca społecznej ustawy o kinematografii)
Przedwiośnie
Patrzę na ciebie ...
I grupa
Utworzona przez znanych i doświadczonych kierowników produkcji.
Produkują wszystko, co wpadnie im w rękę. Głównie praca dla TV.
II grupa
Ludzie, którzy nie wiadomo skąd się wzięli. Szczyt podczas wyborów do sejmu itd. Potem znikają. (pranie pieniędzy, finansowanie itd.)
III grupa
Osoby z wcześniejszym dorobkiem
Michał Kwieciński
Właściciele dawnych firm dystrybutorskich.
Operatorzy - Witold Otulak
Są nawet gotowi zainwestować własne pieniądze.
IV grupa
Don Kichot
Bez pleców
Produkują co popadnie
V grupa
Dla kaprysu
Marek Łukasiewicz - Ciało
(bankier)
Każdy może założyć firmę producencką.
Prawo gospodarcze ( 99' ) zniosło koncesję.
Największy producent filmów TVP S.A.
Stacje komercyjne producent
TVN, C + , Polsat
Wytwórnie filmowe (świadczą usługi, nieprodukują)
Wytwórnia filmów dokumentalnych i fabularnych w Warszawie
Często występuje jako współproducent by zagwarantować sobie udział w zyskach.
Punkt newralgiczny:
Producenci vs TV
Producenci proponują by nałożyć na TV komercyjne koncesyjnie nakaz współpracy z kinematografią.
TV odprowadzałyby część z reklam na fundusz na produkcję filmów.
Stacje komercyjne wiążą się z zachodnimi nadawcami. Kupuja formaty (programy na licencji)
Producenci zrzeszają się w KIPie.
KIPA - krajowa izba producentów audiowizualnych.
Organizacja samorządu gospodarczego
Instytucje filmowe
Producenci
Bardzo czynny inspirator litery prawa. Reprezentant środowiska przed państwem. Chroni prawa autorskie.
Reforma po 1990 r.
Producenci prywatni dominują na rynku filmów fabularnych.
Państwowe instytucje filmowe:
Studio filmowe Tor K. Zanussi
Studio filmowe Zebra J. Machulski
Studio filmowe Oko Chmielewski
Studio filmowe Perspektywa Janusz Morgenstern
Studio filmowe im. Karola Iżykowskiego Janusz Kijowski (opieka nad debiutami)
Lata 20'
Producent wymyślić film, znaleźć pieniądze i sprzedać (promocja)
Kierownik produkcji podporządkowany producentowi
Wykonawca woli producenta
Producent mógł być kierownikiem produkcji.
Lata 45'
Producent upaństwowienie / zdeprecjonowany
Ranga kierownika produkcji wzrosła.
Trzy święte osoby filmu:
Reżyser, operator, kierownik produkcji
Systemy wynagradzania:
umowa o dzieło (honorowanie kierownika produkcji)
nagrody artystyczne
Po 1945 r. od kierownika produkcji wymagało się więcej niż przed wojną. Zaczęto uruchamiać kierunki edukacyjne (Łódź).
Kierownik produkcji:
zarządza organizacją i administracją dzieła filmowego. Dysponuje środkami finansowymi od producenta
obowiązki zaczynają się przed skierowaniem filmu do produkcji
Skierowanie filmu do produkcji:
Kierownik produkcji zaczyna działać
kompletuje grupę zdjęciową
musi zebrać komplet informacji do zaplanowania przedsięwzięcia(plany zdjęciowe itd.)
wykonuje określone działania podczas czasu zdjęciowego
gospodaruje pieniędzmi
sprawy socjalne
wynagradzanie
zaopatrzenie
podpisuje umowy z kooperantami
prace likwidacyjne
Współpraca reżysera z kierownikiem produkcji.
Obowiązek współdziałania z reżyserem.
Główny cel:
Zapewnienie optymalnych warunków pracy reżyserowi.