EWA GĘBICKA
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA KINEMATOGRAFII
Według założeń reformy kinematografii źródłem finansowania produkcji powinien być producent. Kinematografia polska powinna wzorować się na innych pomysłach, tzn:
otwarcie drogi dla produkcji niezależnej
odejście od finansowania instytucji
możliwość ubiegania się o środki publiczne (z agencji) zarówno przez producentów państwowych jak i prywatnych
pobudzanie aktywności producentów do poszukiwania środków - współpraca, kontakty z innymi producentami i instytucjami
zacieśnianie współpracy z TV
środki publiczne jako jedno ze źródeł finansowania, niekoniecznie najważniejsze.
SYSTEM KINEMATOGRAFII - POLITYKA W EUROPIE
pomoc państwa; kino nie może utrzymać się bez pomocy państwa. Istnieją przepisy zobowiązujące państwo do wspierania kinematografii. Wspiera się głównie filmy ambitne.
demokracja kulturalna; młodzi artyści mają prawo do twórczości nie komercyjnej. Jest to forma obrony przed amerykanizacją
demokratyzacja kultury; powszechność dostępu do filmu
SYSTEM WSPIERANIA KINEMATOGRAFII W EUROPIE
Dotacje:
dotacje; pomoc bezzwrotna, na produkcję konkretnych filmów, ich wysokość = kwocie, którą zdobył producent (finansowanie partnerskie)
dotacje rekompensujące koszty, ewentualnie straty po pewnym okresie eksploatacji
dotacje na określony element produkcji filmu, np.: na prace literackie
dotacje dla kin prezentujących filmy nie komercyjne - kino europejskie
system ulg podatkowych - finansowanie pośrednie
Pożyczki:
pożyczki na pokrycie kosztów produkcji spłacane z wpływów z rozpowszechniania
udzielanie gwarancji producentom korzystającym z pożyczek bankowych; gwarantuje się bankowi, że w przypadku kłopotów ze spłatą pożyczki, agencja filmowa pokryje koszty.
pożyczki na reklamę, promocję, dystrybucję;
All Rights Reserved
/ nieprzespane noce April 2002 / produced by djbzyk@interia.pl / +48601579714
Systemy finansowania europejskiej kinematografii.
Francja - system zcentralizowany, 35% w kinach to rodzime produkcje
Wielka Brytania - system zdecentralizowany
Niemcy - pomoc bardzo rozbudowana na poziomie regionalnym
Angus Finley - podział europejskiego systemu finansowania na 5 grup, w zależności od stopnia zwrotności subwencji:
System łagodny; wspieranie młodych twórców, debiutantów - kino artystyczne. 5-10% subwencji producent musi zwrócić - Skandynawia, Luksemburg
System promocji przemysłu filmowego w regionie, nacisk na dotacje samorządowe, lokalne. 50% dotacji producent musi wydać na miejscu - kwestia ochrony miejscowego rynku pracy - Francja, Hiszpania, Niemcy, Holandia
System pomocy dla wybranych; przeznaczony dla młodych twórców. Zaliczka na poczet przyszłych wpływów - zwrotna
System pomocy automatycznej; ilość zysków z poprzednich filmów wpływa bezpośrednio na wysokość dotacji
System pożyczek dla producentów; zwrotne w 100%; pożyczki dla tych, którzy dbają o sukces komercyjny filmu, eliminujący kino artystyczne - Wielka Brytania
Źródła finansowania w Europie:
wpływy z dystrybucji; liczy na to każdy producent
dofinansowanie z budżetu państwa
sponsoring prywatny
kapitał zagraniczny
systemy bankowe
fundacje
podatek kin płacony w zależności od narodowości filmu
podatek od wpływów z reklamy TV
podatek od czystych nośników
wypożyczalnie
składki przedstawicieli zawodów filmowych
Irlandia - finansowanie pośrednie, czyli ulgi podatkowe
Wielka Brytania - procent z dochodów z loterii przeznacza się na kinematografię
W Polsce budując system finansowania kinematografii bazowano na systemie francuskim:
opodatkowanie filmów w różnym stopniu w celu ochrony rodzimej twórczości
akcyza na bilety do kin
podatek od wpływów z abonamentu TV publicznej
podatek od wpływów z reklamy TV publicznej
podatek od wpływów z rozpowszechniania kaset video
podatek od wypożyczalni kaset
podatek od filmów pornograficznych (wysoki)
W Polsce nie zdołano wprowadzić tych zasad.
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA KINEMATOGRAFII POLSKIEJ
publiczne:
państwo; system pakietowy, agencje - filmowa i scenariuszowa (źródło wymierające)
środki finansowe TVP S.A.
niepubliczne:
środki finansowe stacji TV komercyjnych
niezależni dystrybutorzy (prywatne firmy)
sponsoring
product placement
wkłady aportowe - współinwestowanie firm i środków publicznych
kredyty bankowe
fundacje
zagraniczne:
koprodukcje
europejskie programy pomocy - fundusze
development - prace początkowe; środki pochodzą z zarobków z poprzednich filmów.
A) KREDYTOWANIE BANKOWE JAKO ŹRÓDŁO FINANSOWANIA
Kredyt - przekazanie środków bankowych do dyspozycji kredytobiorcy na warunkach zwrotu równowartości z odsetkami w późniejszym terminie.
Jest to jedno z najpopularniejszych źródeł finansowania w USA. Wypracowano tam system współpracy producentów z bankami. Kinematografia amerykańska przyciąga inwestorów, dlatego też banki same wyszukują sobie kredytobiorców w postaci filmowców, traktując kredyty na produkcję filmów jako działalność zyskową. W USA nie uzależnia się spłaty kredytu od zysku z filmu. Są także inne zabezpieczenia kredytu. Wymagania, które musi spełnić producent, by otrzymać kredyt bankowy:
gwarancja pokrycia kosztów przez innych inwestorów - przedstawienie umów z dystrybutorami i koproducentami
gwarancja ukończenia produkcji filmu - completion bond - ubezpieczenie filmu
wgląd do specyfikacji kosztów, dokładny budżet
plan rozpowszechniania filmu
plan promocji filmu
CV reżysera, realizatorów, aktorów
scenariusz, scenopis
prawa reżysera do scenariusza
Europejski i polski system różni się od amerykańskiego - wpływy z filmów są niewielkie w porównaniu z wpływami z filmów amerykańskich, a to zniechęca banki.
Finansowanie „Ogniem i mieczem”:
To pierwszy film polski, który zrealizowano z kredytu bankowego - 14 mln zł.
Kredyt Bank S.A. zażądał od producentów:
charakterystykę producenta i dystrybutora
harmonogram produkcji
plan strategii marketingowej (promocja)
analizę rentowności projektu
szczegółowy budżet filmu + umowy z innymi inwestorami i sponsorami
Bank zażądał pierwszeństwa z wpływów do momentu spłaty kredytu. Jedynym źródłem spłaty kredytu miał być dochód z rozpowszechniania filmu. Zabezpieczeniem w trakcie realizacji miały być również nabyte przez producenta prawa majątkowe oraz środki inscenizacyjne, gadżety filmowe, kopie filmu. Bank kontrolował cały proces produkcji filmu. Kredyt został spłacony po miesiącu wyświetlania.
B) DYSTRYBUCJA JAKO ŹRÓDŁO FINANSOWANIA
Na zachodzie koszty dystrybucji są równe kosztom powstania filmu. W Polsce na dystrybucję nie wydaję się więcej niż 3,5 mln zł.
Mechanizm podziału wpływów z rozpowszechniania filmu:
Rys.
C) KOPRODUKCJA MIĘDZYNARODOWA JAKO ŹRÓDŁO FINANSOWANIA
Historia koprodukcji sięga lat 40'. Wtedy to Francja i Wielka Brytania zawarły długoterminową umowę na współprodukcję filmów. Wtedy też wypowiedziano zasady ekwiwalentnego podziału wpływów, by szanse na zyski były równe. Reżyserem filmu był raz Francuz, raz Anglik.
Ekonomiczne przyczyny opłacalności koprodukcji
Ponieważ produkcja filmów w niewielu państwach osiąga zyski - USA, Indie, kiedyś ZSRR, znacznie mniejsze ryzyko oraz większe szanse powodzenia filmu daje koprodukcja. Film realizowany w koprodukcji korzysta z przywilejów państw, co do ochrony. Koszt jego produkcji rozkłada się na kilku producentów. Ponadto osiąga on większe wpływy, ponieważ płyną one z kilku państw.
Artystyczne przyczyny i korzyści koprodukcji
możliwość realizowania zdjęć w różnych miejscach
możliwość pozyskania dobrych aktorów z różnych państw
wzajemna nauka ekip filmowych - doświadczenie
Wady i zalety koprodukcji:
wysokie koszty utrzymania ekipy filmowej
wysokie koszty transportu
różny system pracy filmowców z różnych państw - trzeba się dopasować
bariera językowa
filmy są droższe
wpływy z filmu są większe
wpływy z państwa koprodukcyjnego są tylko dla niego
wpływy z państw nie koprodukcyjnych są do podziału
Run Away Production - produkcja uciekająca; z każdego zarobionego dolara z rozpowszechniania filmu, ½ jest zarobiona w Europie.
Największe przedsięwzięcie koprodukcyjne w Polsce to „Lista Schindler'a”. Współproducenci to: Heritage Films (Lew Rywin) + amerykańska firma reprezentująca Spilberg'a.
Rozkład kosztów był następujący:
Ameryka - negatyw, aktorzy, reżyser, postprodukcja
Polska - atelier, koszty utrzymania ekipy, hotele, statyści
Rozkład podziału zysków: Polska otrzymała zyski z rozpowszechniania filmu w kraju oraz niewielki procent z wpływów z zagranicy.
EURIMAGES - Europejski Fundusz Rady Europy; fundusz gromadzący środki, z których korzystają producenci realizujący filmy koprodukcyjne, gdzie jest co najmniej 3 partnerów europejskich. O tym - czyj jest film, decyduje ilość punktów, które przyznaje fundusz za np.: reżysera, aktorów, realizację, usługi techniczne, miejsca kręcenia zdjęć itp.
D) USŁUGI TECHNICZNO - PRODUKCYJNE
Jest to kolejny sposób na zdobycie środków przez producenta. Współpraca polega na zawarciu jednorazowej umowy na wykonanie jakiejś usługi np.: wykonanie inscenizacji, realizacja zdjęć, oddelegowanie aktorów, operatorów.
E) SPONSORING FILMOWY
Korzyścią dla sponsora jest fakt nagłośnienia zaangażowania, a nie część z wpływów. W Polsce - kiepska sytuacja, bo kiepska frekwencja. Znalezienie takiego sponsora jest trudniejsze niż znalezienie koproducenta, bo - brak podziału zysków.
Sponsoring filmowy - sponsoring projektowy, przedsięwzięcie w formie projektu.
Sponsoring filmowy coraz częściej ma charakter aktywny.
„Ogniem i mieczem” sponsorowali: PZU, LOT, Petrochemia Płock, Euro Car, Oriflame, Kredyt Bank S.A.
F) UKŁADY APORTOWE
Usługi aportowe - środki rzeczowe, materiały, rekwizyty, kostiumy, taśma, paliwo, hale.
Wytwórnie, TVP S.A., stacje komercyjne - nie sponsoring.
Jako koproducent = udział we wpływach.
Układy aportowe - po to, żeby zapewnić ludziom zatrudnienie, nie tylko dla kasy.
G) PRODUCT PLACEMENT - reklama osadzona
Odpłatne, wizualne, werbalne ulokowanie produktów (usług) w programie radiowym, TV, filmie, itp. Jest to forma ukrytej reklamy - widz nie wie, że jest poddawany reklamie. Niby produkt dostaje się do filmu przypadkowo, ale... :) Subtelna komunikacja z widzem, bo widz nie ogląda filmu dla reklam. Logo, znak towarowy, opakowanie - technika promocji.
Nośnikiem reklamy - film.
aktorzy dają prestiż towarom, których używają; rzadko biorą udział w reklamie tradycyjnej
ominięcie zakazów związanych z reklamą np.: alkoholu, tytoniu
brak limitu czasu reklamy
niższy koszt takiej reklamy w porównaniu do formy tradycyjnej
długo żyje reklama, bo długo żyje film - VHS, DVD, TV, kino.
Rodzaje product placement:
visual - produkt łatwy do zauważenia, logo
spoken - wypowiadanie kwestii z nazwą firmy lub produktu
usage - używanie produktu, usługi
corporate - eksponowanie materiałów, pozytywne wyrażanie się o firmie
generic - wskazanie grupy produktów, bez określonej marki
historic - opowiada historię firmy na przestrzeni lat
image - temat filmu ukierunkowany na konkretna markę, np. samochód - bohater; temat filmu skoncentrowany na produkcie
Inne formy wzajemnej promocji - formy pokrewne do zjawiska product placement; inne związki pomiędzy producentem filmu a producentem dóbr.
TIE-IN - film uczestniczy w kampanii reklamowej innego produktu. Łączy się promocje filmu ze sprzedażą produktu. Dochód z udziału filmu w kampanii reklamowej innego produktu nie pojawiającego się w filmie. Brak logicznego związku pomiędzy produktem a filmem. Np.: Ninja turtles - pizza hut
LICENCJONOWANIE - dochody wynikają ze sprzedaży licencji na wykorzystanie wizerunku bohaterów, motywów scen. W trakcie realizacji filmu projektuje się symbole, znaki towarowe, a następnie zamieszcza się je na produktach. Jest to prawne zobowiązanie się do płacenia określonego honorarium posiadaczowi praw autorskich lub znaku firmowego, za zgodę na użycie wizerunku lub nazwy - akt sprzedaży i kupna praw autorskich.
Honoraria te wynoszą 5-15% z zysków od sprzedaży lub mają formę zryczałtowaną - forma jednorazowa za licencję, do 100 tys. $.
Filmy, które stworzyły marki. W USA - bardzo poważne finansowanie filmu.
Licencjonowanie - od lat 70', np.: pierwsze licencjonowanie - „Gwiezdne wojny” George Lucas, bajki Disney'a - zabawki.
Lucas założył firmę nadzorującą produkcję gadżetów związanych z filmem - George Lucas Limited.
PRODUCT PLACEMENT - pochodzi z USA, lata 30', logiczny związek z filmem.
„Ich noce” Frank Capra - Clark Gable rozbiera podkoszulkę - bunt przeciwko kanonom. Widzowie przestali kupować podkoszulki, przemysł bieliźniarski zaczął podupadać.
Obecnie istnieją specjalnie powołane agencje reklamowe zajmujące się product placement. Duże firmy producenckie poszukują możliwości zamieszczania produktów w filmach. W takim przypadku sporządza się Sales reel, tzn. krótki filmik ukazujący jakie produkty można zamieścić w filmie - pokaz dla producentów. W scenariuszu ok. 50 możliwości placement'u.
W USA product placement pokrywa ok. 20% kosztów filmu.
Samochody, alkohol - „James Bond”
Coca-cola - „Mój przyjaciel Mac”
Moda - znani projektanci projektują ciuchy dla aktorów.
W Polsce PP pokrywa ok. 2% kosztów produkcji filmu. Do tej pory w Polsce nie był to klasyczny PP, lecz rodzaj umowy barterowej - coś za coś. Nie dba się o dobór marek, pojawiają się one przypadkowo.
Inny problem ograniczenia PP w Polsce: często TVP S.A. jest współproducentem filmów, a ta ma bardzo ograniczoną możliwość korzystania z tej formy finansowania. Istnieją już w Polsce wyspecjalizowane firmy zajmujące się PP. Pobierają one ok.15% wartości kwoty umowy zawartej pomiędzy producentem filmu a producentem produktu, np.: Mint Entertainment, Alex Entertainment (organizują festiwal reklamy, najszerszy wybór producentów), Krak Film.
Problemy prawne i etyczne product placement.
Reklama porównawcza jest zabroniona zarówno w Polsce jak i w USA. W zasadzie przyjmowanie pieniędzy z tytułu lokowania produktów nie jest zabronione, lecz istnieją przepisy prawne zabraniające ukrytej reklamy. Jednym z przepisów zabraniających używania treści reklamowych w pozornie neutralnych wypowiedziach jest Ustawa o Zwalczaniu Nieuczciwej Konkurencji.
W TV publicznej PP jest zabroniony. Są reklamy i przekazy sponsorskie. Komercyjnych stacji nie obejmują zakazy. Istnieje możliwość ominięcia PP w TVP S.A. poprzez realizację programów przez producentów zewnętrznych. Przy realizacji filmów fabularnych przy udziale TVP S.A. należy unikać sytuacji mogących być przekazem reklamowym - nakaz wydany przez Biuro Reklamy TVP S.A.
H) FUNDUSZE MIĘDZYNARODOWE
Fundusze europejskie powstały w celu ochrony kultury europejskiej przed ekspansją amerykańską, ponieważ stanowi ona zagrożenie dla europejskości.
EURIMAGES - 1988r. siedziba w Strasburgu, fundusz pomocy dla koprodukcji i dystrybucji utworów kinematograficznych i audiowizualnych. Pomoc funduszu przeznaczona jest dla państw Rady Europy, ze środków gromadzonych ze składek, darowizn, spadków.
Wspieranie przez fundusz polega na finansowaniu wybranych filmów:
wykonanie kopii
opracowanie filmu
dystrybucja filmu
Może być wsparty projekt, którego koproducentem są co najmniej 3 państwa. Dofinansowanie wynosi 10-15% kosztów filmu.
Środki na pomoc dla dystrybutorów zostają przeznaczone, gdy film jest rozpowszechniany w co najmniej 3 krajach europejskich. Wtedy dofinansowanie może wynieść ok.50% wysokości kosztów. Ze środków mogą korzystać także kina wyświetlające w 50% repertuar europejski. Zasadą wspierania jest udzielanie bardzo nisko oprocentowanych pożyczek.
Zasady przyznawania środków:
ocena jakości artystycznej filmu
ocena filmu pod względem wspierania narodowej kinematografii
ocena możliwości komercyjnych i zarobkowych filmu
Polscy twórcy i producenci uważają, że dla 15% pokrycia budżetu, szkoda czasu na starania się o środki ponieważ zbyt wiele formalności i warunków należy spełnić, by zyskać dofinansowanie.
FUNDUSZ NA RZECZ KOPRODUKCJI Z KRAJAMI EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ.
Działa przy Międzynarodowym Funduszu Kinematograficznym. Powstał z inicjatywy ówczesnego ministra Jacques'a Lang'a.
Zasady dofinansowywania:
o środki występuje reżyser ze swoim producentem
po otrzymaniu funduszy producent ma 18 m-cy na rozpoczęcie produkcji filmu
+ inne zasady, podobne jak w Eurimages.
Fundusz automatycznie po przyznaniu środków wyznacza francuskiego koproducenta. Koproducent francuski otrzymuje fundusze do dyspozycji. Film powstały przy udziale funduszu rozpowszechniany jest we Francji np.: w Canal+ (90% tematów francuskich).
Taki tok postępowania ma na celu ochronę rynku kinematograficznego francuskiego.
PROGRAM MEDIA - Measures to Encourage the Development of the European Audiovisual
To najpotężniejszy europejski program stworzony w celu wzmacniania przemysłu kinematografii europejskiej.
Programy:
Media Plus Development Distribution and Promotion - oferuje środki na wspieranie wysokiej jakości produkcji programów telewizyjnych i ich promocję oraz rozwój sieci kin europejskich w stolicach państw europejskich.
Media Training - kształcenie fachowców w zakresie kinematografii. Szkolenia te dotyczą zastosowania nowych technik, dystrybucji, promocji. Kształci się profesjonalistów w dziedzinie kinematografii ekonomicznie, technicznie, scenicznie.
I) FINANSOWANIE PRZEZ TELEWIZJĘ PUBLICZNĄ I STACJE KOMERCYJNE
TVP S.A. zaangażowała się finansowo w produkcję filmów fabularnych w początku lat 90' i często była koproducentem, a nawet producentem wiodącym. TVP zainwestowała 20 mln zł.
Telewizyjna Agencja Produkcji Filmowej - dyr. Sławomir Rogowski.
Obecnie po okresie dużego zaangażowania w kinematografię nastał spadek finansowania. Dyr. S.Rogowski tłumaczy to zobowiązaniami wobec widzów, tzn. emitowanie seriali, sit-com'w, realizację telenowel. Wiąże się to także z faktem, iż TVP S.A. ma konkurencję w czasie reklamowym w postaci telewizji komercyjnych.
CANAL+ Agencja filmowa Film Plus Sp. z o.o. zajmuje się finansowaniem kinematografii i szkoleniem personelu. Wypełnia obowiązki wynikające z koncesji. Angażuje się ona w produkcję filmów, w które nie chciała inwestować TV publiczna, np.: Szamanka, Kiler, Sara, Młode Wilki.
POLSAT Od 92 z Holandii, legalnie od 93r. Warunki koncesji to finansowanie 2 filmów rocznie, kwot nie podano. Prostytutki, W pustyni i w puszczy.