UKŁAD NERWOWY I HORMONALNY

Układ nerwowy i hormonalny reagują pracą organizmu. Sygnał może być przesyłany przez układ nerwowy lub za pośrednictwem małych cząsteczek zwanych hormonami.

UKŁAD DOKREWNY

Hormon (gr.posłaniec)- związek chemiczny wydzielany przez gruczoły lub tkanki wywierający wpływ na komórki docelowe posiadające receptory swoiste dla danego hormonu.
• Hormony kontrolują wiele głównych procesów :
• Rozmnażanie
• Wzrost i rozwój
• Mobilizację mechanizmów obronnych organizmu
• Utrzymanie homeostazy organizmu
• Regulacja metabolizmu
Hormony są produkowane i wydzielane przez wyspecjalizowane komórki zwane komórkami endokrynnymi. Komórki te wydzielają hormony do płynów zewnątrzkomórkowych→ krew transportuje hormony do miejsc docelowych. Komórki odbierające wiadomości hormonalne nazywamy komórkami docelowymi i muszą posiadać odpowiedni receptor. Związanie do receptora aktywuje odpowiedź (zmiana przepuszczalności i ładunku elektrycznego błony komórkowej, synteza białek, aktywacja lub inaktywacja enzymów, stymulacja mitozy). Hormony regulują aktywność innych komórek.
Rodzaje hormonów :
• Białka lub peptydy- rozpuszczalne w wodzie transportowane na zewnątrz komórki przez pęcherzyki
• Aminy (katecholaminy)- pochodne aminokwasu tyrozyny; niektóre rozpuszczalne w wodzie niektóre w tłuszczach
• Steroidowe- pochodne cholesterolu, rozpuszczalne w tłuszczach, mogą dyfundować na zewnątrz komórki, we krwi przenoszone są przez białka nośnikowe.
• Prostaglandyny- pochodne kwasów tłuszczowych.
Mechanizm działania hormonów
Autokrynne- sygnały lokalne, wytwarzane przez komórki tego samego rodzaju, oddziałują na komórki tego samego rodzaju
Parakrynne- sygnał przekazywany na dalsze odległości dyfundujące i oddziałujące na komórki sąsiadujące, oddziałują na inny rodzaj komórek
Endokrynne- do komórek odległych sygnał może być przenoszony przez krążącą krew,
Neurokrynny- neurony stymulują wydzielanie hormonu, który z krwią dociera do komórek odległych
Mechanizmy działania hormonów steroidowych
• Dyfuzja poprzez błonę komórkową komórek docelowych
∙ Wniknięcie do jądra
∙ Związanie ze swoistym białkiem w jądrze
∙ Związanie do swoistego miejsca w komórkowym DNA
∙ Aktywacja genu do transkrypcji mRNA
∙ Translacja- synteza nowych białek
Działanie hormonów niesterydowych
∙ Hormon (pierwszy przekaźnik) wiąże się do receptora w błonie komórkowej.
● Hormon nie wnika do wnętrza komórki.
● Wyzwala serię reakcji, które aktywują enzym (kinaza lub fosfotaza białkowa)
● Enzym katalizuje reakcję w wyniku której powstają przekaźniki drugorzędowe.
● Przekaźniki drugorzędowe powodują dodatkowe wewnątrzkomórkowe zmiany, które wywołują swoistą odpowiedź komórek docelowych.
Regulacje wydzielania hormonów
● Odpowiedni poziom hormonów we krwi jest utrzymywany przez ujemne sprzężenie zwrotne.
● Bodziec lub niski poziom hormonu we krwi stymuluje uwolnienie większej ilości hormonu.
● Uwolnienie hormonu jest zatrzymane jeśli odpowiedni poziom hormonu zostanie osiągnięty.
Podział gruczołów endokrynnych do wydzielania hormonów
- Hormonalne- inne hormony
- Humoralne- zmiana poziomu jonów/składników odżywczych we krwi
- Nerwowe- impulsy włókien nerwowych (głównie z układu sympatycznego)

PRZYSADKA MÓZGOWA- płat przedni
Płat przedni przysadki mózgowej uwalnia Hormony tropowe a tylny płat przysadki mózgowej uwalnia wazopresynę i oksytocynę.
Większość hormonów przysadki mózgowej kontroluje działalność wydzielniczą innych gruczołów.
INTEGRACJA CZYNNOŚCI NERWOWYCH I DOKREWNYCH ZACHODZI W PODWZGÓRZU, KTÓRE STERUJE AKTYWNOŚCIĄ WYDZIELNICZĄ PRZYSADKI MÓZGOWEJ.
Podwzgórze jest częścią ośrodkowego układu nerwowego. Stanowi centrum, które przetwarza docierające do mózgu bodźce ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego na bodźce hormonalne. Podwzgórze wydziela Hormony uwalniające, które pobudzają uwalnianie hormonów przysadki lub hormony hamujące, które powstrzymują uwalnianie hormonów przysadki.
Neurohormony, wydzielane do przedniego płata przysadki:
1 hormon uwalniający tyreotropinę (TRH- tyreoliberyna)
2 hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH- gonadoliberyny)
3 hormon uwalniający hormon wzrostu (GRH- somatokrynina)
4 hormon uwalniający kortykotropinę (CRH-kortykoliberyna)
1 hormon hamujący uwalnianie hormonu wzrostu (SRIH-somatostatyna)
2 hormon hamujący uwalnianie prolaktyny (PIF-prolaktostatyna)

● hormony wydzielane do tylnego płata przysadki :
1 wazopresyna
2 oksytocyna
Przysadka mózgowa jest łącznikiem pomiędzy układem nerwowym i gruczołami dokrewnymi dlatego traktowana jest jako nadrzędny gruczoł wydzielniczy.
- połączona jest z podwzgórzem szypułką
- zbudowana jest z dwóch płatów
- płat przedni- część gruczołowa
- płat tylny- część nerwowa
Tylny płat przysadki mózgowej uwalnia hormony produkowane w podwzgórzu: hormon antydiuretyczny ADH (wazopresyna) i oksytocynę.
OKSYTOCYNA- pobudza skurcze mięśni gładkich macicy podczas porodu
WAZOPRESYNA- reguluje objętość moczu
Tylny płat przysadki (tzw. przysadka nerwowa) magazynuje i wydziela hormony produkowane przez podwzgórze :
1 Wazopresyna (hormon antydiuretyczny, ADH)- hormon regulujący objętość moczu i objętość i ciśnienie krwi;
● Wysoki poziom ADH- zagęszczenie moczu
● Niski poziom ADH- nerki uwalniają wodę i rozcieńczają mocz
● ADH powoduje skurcz naczyń krwionośnych i pomaga podwyższyć ciśnienie krwi
2 Oksytocyna
● Pobudza skurcze mięśni gładkich macicy podczas porodu
● Stymuluje wypływ mleka z piersi matki (uwalnianie oksytocyny z tylnego płata przysadki zachodzi na drodze odruchowej w wyniku podrażnienia brodawek sutkowych lub receptorów szyjki macicy matki)

Przedni płat przysadki (tzw. przysadka gruczołowa) wydziela 4 hormony tropowe, które regulują aktywność innych gruczołów dokrewnych organizmu:
1 Hormon adrenokortykotropowy (ACTH), który stymuluje aktywność kory nadnerczy
2 Hormon tyreotropowy (TSH), pobudza tarczycę do wydzielania hormonów (tyroksyna i trijodotyroniona)
3 i 4 Gonadotropiny (FSH i LH), hormony kontrolujące działanie jąder u mężczyzn i jajników u kobiet
Hormony przysadki mózgowej regulują pracę wielu gruczołów organizmu. Wydzielanie hormonów przysadki jest kontrolowane przez podwzgórze.
Przedni płat przysadki wydziela również hormony peptydowe, które wpływają na inne tkanki, które nie są gruczołami dokrewnymi:
● Hormon wzrostu (GH)
● Prolaktyna (PRL)
● Hormon stymulujący melanocyty
● Endorfiny
● Enkefaliny
Hormon wzrostu (GH) jest białkiem zbudowanym ze 191 aminokwasów. Wywiera na tkanki wpływ bezpośredni i pośredni.
Wpływ pośredni zachodzi poprzez stymulację insulinopodobnych czynników wzrostu IGF-I i IGF-II . Czynniki te wytwarzane są w wątrobie i innych tkankach. IGF-I zwiększa transport aminokwasów do komórek i syntezę białka.
Wpływ bezpośredni hormonu wzrostu obejmuje tkankę tłuszczową, w której GH zwiększa lipazę, mięśnie szkieletowe, w których hamuje dokomórkowy transport glukozy, oraz wątrobę, w której nasila wytwarzanie glukozy. Działa więc w sposób przeciwny do insuliny.
Wydzielanie hormonu wzrostu (GH) jest stymulowane przez GHRH (hormon uwalniający hormon wzrostu, produkowany w podwzgórzu), a hamowane przez somatoststynę).
Wydzielanie hormonu wzrostu jest hamowane przez zwiększenie stężenia glukozy, a pobudzane przez spadek stężenia glukozy, stres i sen.
Najwięcej hormonu wzrostu jest wydzielane w czasie dojrzewania.
Niedobór hormonu wzrostu u dzieci jest przyczyną karłowatości przysadkowej.
Hormon wzrostu obecnie jest produkowany w bakteriach, dzięki metodom biologii molekularnej.
Nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu u dorosłych prowadzi do akromegalii. Rozrost kości twarzy, stóp i dłoni, zgrubienie tkanki łącznej i zwiększenie rozmiarów niektórych narządów.
Prolaktyna- stymuluje produkcję i wydzielanie mleka u kobiet po urodzeniu dziecka, odgrywa również ważną rolę w czasie ciąży.
U mężczyzn rola do końca nie jest poznana uważa się ,że kontroluje funkcję wydzielniczą jąder.
Endorfiny i enkefaliny- naturalne związki opiatowe organizmu, działają jako neurotransmitery w drogach przewodzenia bólu.
Enkefaliny, endorfiny, adrenokortykotropina i hormon stymulujący melanocyty kodowany jest przez jeden gen zwany proopimiomelanokortynem.

---