Zarządzanie przedsiębiorstwem.

Temat referatu: SPÓŁKI.

Spółki osobowe 

Prawa i obowiązki wspólników

Zgodnie z art. 3 k.s.h. przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów, oraz - jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi - przez współdziałanie w inny określony sposób. Osiągnięcie wspólnego celu gospodarczego nie będzie więc, jak dotąd, obowiązującym warunkiem każdej umowy spółki handlowej. Dotyczy to zarówno spółki kapitałowej, jak
i osobowej. Zmiana postanowień umowy spółki osobowej będzie wymagała zgody wszystkich wspólników, chyba że co innego będzie wynikać z umowy spółki. Ogół praw
i obowiązków wspólnika spółki osobowej będzie można przenieść na inną osobę tylko wówczas, gdy zostanie to wyraźnie zapisane w umowie spółki i po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że w umowie spółki postanowiono inaczej.
W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania wspólnika występującego będą odpowiadać solidarnie: zarówno wspólnik występujący, jak i ten, który do spółki wstępuje (por. art. 10 k.s.h.).

Formy spółki osobowej

Spółki osobowe są zawierane z uwagi na osobiste cechy i interesy wspólników; to oni
w istocie prowadzą działalność gospodarczą, posługując się spółką jako formą uzgadniana interesów czy osiągania wspólnego celu. Brak zgody co do sposobu prowadzenia wspólnych interesów lub utrata przez wspólnika osobistych kwalifikacji, których posiadanie było warunkiem przystąpienia do spółki, zwykle stanowią wystarczające powody do rozwiązania spółki. Zgodnie z literą nowego prawa spółek handlowych, spółkami osobowymi są: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna. Dwie spośród wymienionych, tj. partnerska i komandytowo-akcyjna, to nowe instytucje, nie występujące
w kodeksie handlowym z 1934 r. Pierwsza z nich jest wzorowana na amerykańskiej Limited Liability Partnerschip i Limited Liability Company oraz niemieckiej Partnerschaftsgesellschaft. Przy tworzeniu drugiej skorzystano pośrednio także z doświadczeń francuskich i włoskich. Warto dodać, że aczkolwiek spółka jawna istnieje w naszym systemie prawnym, to jednak praktycznie nie występowała w obrocie gospodarczym. Teraz ma uzyskać większą popularność jako sposób przekształcenia dużych spółek cywilnych w prężne podmioty gospodarcze, z zachowaniem ich osobowego charakteru.

• Spółka jawna 
  - odpowiedzialność solidarna

Odpowiedzialność subsydiarna

Zgodnie z art. 22 nowego kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Jak w każdej spółce osobowej, wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem i solidarnie wraz z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Zdaniem autorów k.s.h. wprowadzenie subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika ma podnieść atrakcyjność tej formy spółki. W praktyce oznacza to, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy jednak zobowiązań spółki powstałych przed dniem jej wpisu do rejestru sądowego (por. art. 31 k.s.h.).

Umowa spółki

Pod rygorem nieważności umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie. Wspólnikiem spółki jawnej mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Firma spółki jawnej może zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko lub firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”, ewentualnie skrót „sp.j.”.

Niezbędne elementy umowy spółki jawnej, to zgodnie z art. 25 k.s.h. określenie: l firmy i siedziby spółki l rodzaju i wartości wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika l przedmiotu działalności spółki l czasu trwania spółki, jeżeli czas ten jest oznaczony. Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego (także wszelkich zmian dotyczących jej bytu faktycznego i formalnoprawnego) jest z jednej strony prawem,
a z drugiej obowiązkiem każdego wspólnika. Powinno ono zawierać minimum informacji
o spółce, czyli: 

 firmę, siedzibę i adres spółki 

określenie przedmiotu jej działalności 

nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników, ich adresy siedzib lub adresy do doręczeń 

 nazwiska i imiona osób uprawnionych do reprezentowania spółki (także sposobu reprezentacji). Do zgłoszenia należy dołączyć zgłoszone przed sądem albo poświadczone notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentacji.

Wobec osób trzecich

Zgodnie z art. 29 k.s.h. każdy wspólnik spółki jawnej może reprezentować jej interesy na zewnątrz. To prawo dotyczy zarówno wszelkich czynności związanych z bytem spółki - tak sądowych, jak i pozasądowych. W umowie spółki można postanowić, że wspólnik będzie pozbawiony prawa reprezentacji spółki albo będzie mógł takie funkcje wykonywać, jednak tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. Należy także pamiętać, że pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów i na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. Osoba przystępująca do spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przystąpienia. Podobnie w przypadku zawarcia umowy spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym. Wspólnik zawierający taką umowę będzie odpowiadać za zobowiązania tego przedsiębiorcy powstałe przed dniem utworzenia spółki. Nawet jeśli w umowie spółki ustanowi się odmienne zapisy, nie będą one wywierać skutków wobec osób trzecich (por. art. 31, 32 i 33 k.s.h.).

W spółce jawnej wspólnicy mają o wiele większą swobodę działania niż w innych spółkach. Taka jest właśnie filozofia prawa spółek, że spółki osobowe mają być spółkami prostymi, zarówno na etapie ich zakładania, funkcjonowania, jak i przekształceń oraz ewentualnego rozwiązania. Temu celowi służy cała konstrukcja zarządzania spółką, jak
i odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Druga kwestia dotyczy zarządzania spółką.
W spółkach osobowych - jak wiadomo - wspólnicy mają prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Taka regulacja powoduje uproszczenie relacji zachodzących pomiędzy wspólnikami.

• Spółka jawna
  - rozwiązanie i likwidacja 

Zgodnie ustawą z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037), która weszła w życie 1 stycznia 2001 r., spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, i w której każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Status spółki jawnej powinna otrzymać także każda spółka cywilna, której przychody netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług w każdym
z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły równowartość 400 000 euro.

Stosunki wewnętrzne spółki

Wewnętrzne stosunki spółki wspólnicy mogą ułożyć sobie w ramach umowy, jednak
z zastrzeżeniem art. 38 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.). Przepis ten stanowi, iż nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Podobnie nieważne będzie umowne ograniczenie prawa wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i stanie interesów spółki, a także umowne ograniczenie prawa do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki nie przekraczających zakresu zwykłych czynności. Jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy choćby jeden ze wspólników zgłosi sprzeciw 
- potrzebna będzie uchwała w tej sprawie. Jeżeli w sprawach nie przekraczających zakresu zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników, konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.
W przypadku, gdy chodzi o sprawy poważniejsze, przekraczające ramy owego zakresu - zgodę muszą wyrazić wszyscy wspólnicy, także ci, którzy pozostają wyłączeni od prowadzenia spraw spółki (por. art. 39, 40, 42 i 43 k.s.h.). Szczegółowe regulacje dotyczące wewnętrznych spraw spółki jawnej ujęto w art. 37-57 k.s.h.

Przesłanki rozwiązania spółki

Zgodnie z art. 58 k.s.h., spółka jawna może być rozwiązana: l z przyczyn przewidzianych w umowie spółki

wskutek jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników

z powodu ogłoszenia upadłości spółki l wskutek śmierci wspólnika lub ogłoszenia jego upadłości l w razie wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika, oraz

wskutek prawomocnego orzeczenia sądu.

W przypadku, gdy spółkę zawarto na czas nieoznaczony, istnieje możliwość jej wypowiedzenia. Wspólnik może to uczynić, jednak nie później niż na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego. Wypowiedzenie powinno mieć formę pisemnego oświadczenia, które należy złożyć wszystkim pozostałym wspólnikom lub temu, który jest uprawniony do reprezentowania spółki. Rozwiązania spółki przez sąd może żądać każdy wspólnik, jeśli udowodni, że istnieją ku temu ważne powody. Jeżeli jednak taki „ważny powód” zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może - na wniosek pozostałych wspólników - orzec
o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Przeciwne postanowienia umowy będą nieważne (art. 63 k.s.h.).

Likwidacja spółki

W przypadkach określonych w art. 58 k.s.h. stanowiących przyczynę rozwiązania spółki powinna być przeprowadzona likwidacja spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia jej działalności. W przypadku wypowiedzenia umowy spółki przez wierzyciela wspólnika lub ogłoszenia upadłości wspólnika, porozumienie w sprawie zakończenia działalności spółki wymaga zgody odpowiednio: wierzyciela lub syndyka (por. art. 76 k.s.h.). W k.s.h. przyjęto zasadę, że likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Dopuszczalne są jednak inne warianty; wspólnicy mogą powołać na likwidatora tylko niektórych spośród siebie, a nawet osoby spoza swego grona. Uchwała w tej sprawie wymaga jednomyślności, chyba że z umowy spółki wynika co innego. Szczególne uprawnienia ma w tym zakresie sąd rejestrowy. Z ważnych powodów i na wniosek wspólnika albo innej osoby mającej interes prawny, sąd może ustanowić likwidatorami tylko niektórych spośród wspólników i żadną klauzulą umowną nie można tego przywileju sądowi odebrać.

Otwarcie likwidacji należy zgłosić do sądu rejestrowego (szczegółowe wymagania dotyczące zgłoszenia ujęto w art. 74 k.s.h.). Likwidatorzy sporządzają bilans na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji. W przypadku, gdy likwidacja trwa dłużej niż rok, sprawozdanie sporządza się na dzień kończący każdy rok obrotowy. Procedurę likwidacyjną spółki jawnej regulują art. 67-85 k.s.h.

• Spółka partnerska
  - szansa dla wolnych zawodów

Spółka partnerska może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną, a mimo to nie będzie płacić podatku dochodowego jak osoba prawna.

To nowa, i z pewnością atrakcyjna forma spółki osobowej, w której od 1 stycznia 2001 r., czyli od daty obowiązywania ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037), będą mogli działać przedstawiciele wolnych zawodów. Partnerzy będą wspólnikami wykonującymi zawód pod własną firmą.

Tylko dla osób fizycznych

Zgodnie z art. 87 kodeksu spółek handlowych (dalej k.s.h.), partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów określonych w kodeksie lub w odrębnej ustawie. Oznacza to, że jakkolwiek kodeks ustanawia pewien katalog zawodów uprawnionych do założenia spółki, to jednak daje szansę jego rozszerzenia w przyszłości (np. o licencjonowanych specjalistów w zakresie doradztwa giełdowego, psychologii społecznej, bioenergoterapeutów itp.).

Na razie partnerami w spółce mogą być: adwokaci, aptekarze, architekci, biegli rewidenci, brokerzy ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, księgowi, lekarze (w tym stomatolodzy i weterynarze), notariusze, pielęgniarki, położne, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, rzeczoznawcy majątkowi i tłumacze przysięgli.

Spółka partnerska może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu. Spółkę działającą pod własną firmą mogliby założyć np. księgowi
i doradcy, rzeczoznawcy i tłumacze, lekarze i pielęgniarki oraz położne. Dopuszcza się możliwość prowadzenia spółki partnerskiej przez różne zawody, ale tylko wtedy, gdy inne ustawy tego nie zabraniają.

Przykładem mogą być ustawy korporacyjne adwokatów i radców prawnych, które niezwykle restrykcyjnie traktują autonomię obu profesji, co - zdaniem specjalistów prawa europejskiego - nie jest jednak do utrzymania na dłuższą metę.

Firma i umowa spółki

Firmę spółki partnerskiej można oznaczyć według różnych wariantów. Zawsze powinna zawierać:

nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie „i partner” bądź „i partnerzy”, albo:

oznaczenie „spółka partnerska” oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce. W obrocie handlowym dopuszczalne jest używanie skrótu „sp. p.”. Firma spółki partnerskiej (w wersji z oznaczeniem „i partner”, „i partnerzy”, „spółka partnerska”, a nawet skrót „sp. p.”) jest chroniona prawem, tzn. że identyfikacji takich nie może używać inna spółka ani żadna inna osoba.

Niezbędne elementy umowy spółki partnerskiej to - zgodnie z art. 91 k.s.h.:

określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki

przedmiot działalności

nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki

firmę i siedzibę

czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony

określenie rodzaju i wartości wkładów wnoszonych przez każdego z partnerów.

Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Spółkę partnerską należy zgłosić do sądu rejestrowego. W zgłoszeniu należy podać najważniejsze dane identyfikujące spółkę (por. art. 93 k.s.h.). Należy też dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia każdego partnera do wykonywania wolnego zawodu. Dniem,
w którym powstaje spółka, jest dzień wpisania jej do rejestru.

Odpowiedzialność „realnie ograniczona”

Zgodnie z regulacją zawartą w art. 95 k.s.h., odpowiedzialność partnera jest realnie ograniczona. Oznacza to, że partner nie odpowiada swoim majątkiem osobistym za zobowiązania związane z działalnością pozostałych partnerów i osób mu podległych,
a wyłącznie za błędy swoje oraz popełnione przez nadzorowany personel.

Rozwiązanie takie jest konieczne m.in. dlatego, aby rodzime podmioty gospodarcze nie pozostawały (jak obecnie, w zdecydowanie gorszej sytuacji niż spółki zagraniczne, które i tak dysponują znaczną przewagą komparatywną na rynku usług specjalistycznych.

Każdy partner może reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że inaczej zapisano w umowie spółki. Pozbawienie partnera tego prawa może nastąpić tylko z ważnych powodów uchwałą powziętą większością 3/4 głosów w obecności co najmniej 2/3 ogólnej liczby partnerów. Umowa spółki może przewidywać surowsze wymogi powzięcia uchwały (por. art. 96 k.s.h.).

Sposób zarządzania - do wyboru

Spółka partnerska może być zarządzana tak jak spółka jawna, tzn. w zasadzie przez wszystkich partnerów (por. art. 37-47 k.s.h.), albo jak spółka z o.o. W tym drugim przypadku (odnosić się on będzie do większych podmiotów gospodarczych) należy zastosować odpowiednio przepisy dotyczące zarządu w spółce z o.o., tj. art. 201-211 i art. 293-300 k.s.h.

Oznacza to, że kierowanie spółką musi się odbywać przez wybrany zarząd, przy czym wspólnikom pozostającym poza zarządem przysługiwałyby wówczas uprawnienia rady nadzorczej.

Rozwiązanie spółki mogłoby nastąpić wskutek:

przyczyn przewidzianych w umowie spółki

jednomyślnej uchwały wszystkich partnerów

ogłoszenia upadłości

utraty przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu

prawomocnego orzeczenia sądu.

Spółka partnerska (podobnie jak spółka jawna, komandytowa i komandytowo-akcyjna), nie posiadając osobowości prawnej a jedynie podmiotowość prawną, nie będzie musiała płacić podatku dochodowego od osób prawnych. Z fiskusem rozliczać się będą jedynie wspólnicy - partnerzy jako osoby fizyczne.

Spółka komandytowa

Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej. Spółka komandytowa powstała jako odmiana spółki jawnej. Od tej drugiej różni się tym, że niektórzy wspólnicy, czyli komplementariusze (przynajmniej jeden z nich) odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczeń, tak jak wspólnicy spółki jawnej, a pozostali wspólnicy, czyli komandytariusze (także przynajmniej jeden z nich), odpowiadają tylko do wysokości tzw. sumy komandytowej.

Powstanie spółki

Umowa spółki komandytowej powinna zawierać: 

firmę i siedzibę spółki, 

przedmiot działalności, 

czas, na jaki została zawiązana, jeżeli jest on oznaczony, 

oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość, 

oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli, czyli sumę komandytową.

Umowę należy zawrzeć w formie aktu notarialnego. Spółka powstaje z chwilą wpisania do rejestru sądowego, właściwego dla jej siedziby.

Firma i nazwisko

Zgodnie z art. 104 kodeksu spółek handlowych (dalej k.s.h.), firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” lub skrót „sp.k.”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie jej firmy (nazwy). Nie wyklucza to również zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną. Inaczej będzie z identyfikacją komandytariusza. Ustawa nie zezwala na zamieszczanie jego danych w firmie spółki.

Wkłady

Gdy wkładem komandytariusza do spółki jest w całości lub w części świadczenie niepieniężne (aport), w umowie spółki należy określić przedmiot świadczenia, który ze wspólników takie świadczenie wnosi i jaka jest jego wartość. Zobowiązanie do wykonania pracy lub świadczenia usług na rzecz spółki, a także ewentualne wynagrodzenie za usługi pełnione przy powstaniu spółki nie mogą stanowić wkładu komandytariusza do spółki, chyba że wartość innych jego wkładów nie jest niższa od wysokości sumy komandytowej. Jeżeli komplementariuszem jest spółka z o.o. lub spółka akcyjna, zaś komandytariuszem wspólnik takiej spółki, to wkładem komandytariusza nie mogą być udziały, które posiada w tej spółce
z o.o., ani akcje ulokowane w spółce akcyjnej (por. art. 107 k.s.h.). Wkład komandytariusza może być wniesiony w wartości niższej niż suma komandytowa, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej.

Odpowiedzialność komandytariusza

Odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli jest ograniczona. Odpowiada on tylko do wysokości sumy komandytowej. Ponadto jest on wolny od odpowiedzialności w granicach wkładu wniesionego do spółki. W razie zwrotu wkładu (lub jego części) odpowiedzialność komandytariusza zostanie - proporcjonalnie - przywrócona. Obniżenie sumy komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały, zanim wpisano to obniżenie do rejestru sądowego. Prawo
i obowiązek reprezentowania spółki przysługuje komplementariuszowi. Komandytariusz, jeśli umowa nie stanowi inaczej, może tę rolę pełnić tylko jako pełnomocnik. Jeżeli nie dochowa tego zakazu, nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, utraci przywilej ograniczonej odpowiedzialności i będzie odpowiadał wobec osób trzecich jak komplementariusz (por. art. 118 k.s.h.).

Stosunki wewnętrzne spółki

Chociaż komandytariusz nie prowadzi spraw spółki, to jednak przysługuje mu pewien środek kontrolny. W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki komplementariusz musi uzyskać jego zgodę. W umowie spółki można tę kwestię uregulować inaczej. Komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki. Zysk przypadający komandytariuszowi za dany rok obrotowy jest przeznaczony w pierwszej kolejności na uzupełnienie jego wkładu rzeczywiście wniesionego - do wartości umówionego wkładu. Jeśli zaistnieją wątpliwości, komandytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionego wkładu. W razie śmierci komandytariusza nie trzeba rozwiązywać spółki. Wystarczy, że spadkobiercy wyznaczą jedną osobę do wykonywania ich praw (por. art. 123 i 124 k.s.h.).

• Spółka komandytowo-akcyjna

Jeśli statut spółki komandytowo-akcyjnej dopuszcza przyjęcie do spółki nowego komplementariusza, w tę nową rolę może wejść dotychczasowy akcjonariusz - pod warunkiem że zgodzą się na to wszyscy komplementariusze. 

Do spółki komandytowo-akcyjnej mają zastosowanie przepisy art. 125-150 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.), a także, posiłkowo, przepisy dotyczące spółki komandytowej (m.in. w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy zarówno między sobą, wobec wszystkich akcjonariuszy, jak i wobec osób trzecich) oraz przepisy dotyczące spółki akcyjnej (m.in. w zakresie kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej
i walnego zgromadzenia).

Firma spółki

Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową umożliwiającą prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada bez ograniczenia co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Firma spółki powinna być oznaczona zgodnie
z przyjętymi przez k.s.h. regułami odnoszącymi się do wszystkich osobowych spółek prawa handlowego: nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy plus dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna” (ew. „S.K.A.”).

Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkiem „S.K.A.” Nie wyklucza to także zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną.

Statut i kapitał

Akcjonariusz nie występuje w firmie spółki, jest zobowiązany jedynie do świadczeń określonych w statucie spółki. Osoby podpisujące statut (co najmniej wszyscy komplementariusze) są założycielami spółki. W statucie należy zapisać najważniejsze dane dotyczące spółki: firmę, siedzibę, przedmiot działalności i czas trwania spółki (jeżeli jest oznaczony). Ponadto należy w statucie określić: 

przedmiot i wartość wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza, 

wysokość kapitału zakładowego, sposób jego pozyskania, wartość nominalną akcji i ich liczbę (ze wskazaniem czy akcje są imienne, czy na okaziciela), 

liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia - nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy (wraz z adresami siedzib lub adresami do doręczeń), 

organizację wolnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej. Statut wymaga formy aktu notarialnego. Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50 tys. zł (art. 126 par. 2 k.s.h.).

Komplementariusze i akcjonariusze

Komplementariusz wykonuje wprawdzie obowiązki menedżerskie, ale może też wnieść wkład do spółki, np. na kapitał zakładowy albo na inne fundusze. Wniesienie wkładu nie wyłącza jego nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Pozbawienie komplementariusza prowadzenia spraw spółki jest obwarowane dwoma rygorami: wymagana jest zgoda wszystkich pozostałych komplementariuszy oraz odpowiednia zmiana statutu.

Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Jeżeli statut dopuszcza przyjęcie nowego komplementariusza, dotychczasowy akcjonariusz może uzyskać taki status, jednak muszą się na to zgodzić wszyscy pozostali komplementariusze. Tu także będzie wymagana zmiana statutu. Nowy komplementariusz (dotychczasowy akcjonariusz albo osoba trzecia) odpowiadają za wszystkie zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru (każda zmiana statutu wymaga zgłoszenia w sądzie rejestrowym).

Akcjonariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik. Jeżeli dokona czynności prawnej w imieniu spółki, nie ujawniając swego pełnomocnictwa, nie posiadając umocowania lub przekraczając jego zakres, będzie odpowiadał za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia, tak jak komplementariusz.

Rada nadzorcza

W spółce komandytowo-akcyjnej można ustanowić radę nadzorczą. Jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza 25 osób, jest to wręcz obowiązkowe (por. art. 142 k.s.h.). Uprawnienia dotyczące powoływania i odwoływania rady nadzorczej są domeną walnego zgromadzenia. Ani komplementariusz, ani jego pracownik nie mogą być członkami rady nadzorczej. Jeżeli komplementariusz objął lub nabył akcje swojej spółki, nie wykonuje on prawa głosu z tych akcji przy podejmowaniu uchwał dotyczących powołania i odwołania rady nadzorczej. Walne zgromadzenie jako organ stanowiący może mieć charakter zwyczajny albo nadzwyczajny. W walnym zgromadzeniu uczestniczą akcjonariusze oraz komplementariusze. Każda akcja objęta lub nabyta przez osobę, która nie jest komplementariuszem, daje prawo do jednego głosu, o ile w statucie nie zapisano inaczej. Każdy komplementariusz ma prawo jednego głosu z jednej nabytej akcji - tu wszelkie odmienne postanowienia statutu będą nieważne. Komplementariusz oraz akcjonariusz uczestniczą w zysku proporcjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki. Szczegółowe unormowania dotyczące wewnętrznych stosunków spółki komandytowo-akcyjnej zawarto w art. 140-147 k.s.h. 

Spółka komandytowo-akcyjna jest zbliżona do spółki komandytowej, ponieważ
z jednej strony występuje komplementariusz, a więc wspólnik, który prowadzi sprawy spółki, reprezentuje ją na zewnątrz, odpowiada za jej zobowiązania całym swoim majątkiem, natomiast w rolę komandytariuszy wstępują akcjonariusze. Stosując analogię można powiedzieć, że spółka komandytowa w sensie kapitałowym jest zbliżona do spółki z o.o., czyli jest spółką osobową o zamkniętym kręgu wspólników. Natomiast spółka komandytowo-akcyjna jest w swej części kapitałowej zbliżona do spółki akcyjnej. Komplementariusz, czyli inwestor aktywny, uzyskuje dokapitalizowanie swojego przedsiębiorstwa bez groźby wrogiego przejęcia, ponieważ to on decyduje o losach spółki.

Za spółką komandytowo-akcyjną kryje się zwykle jakaś tradycja, firma pozostaje
w rodzinie. Jednak firma ta, pozostając nadal w rękach rodziny, chce się rozwijać, szuka więc źródeł dokapitalizowania u anonimowych inwestorów, którzy także chcą gdzieś korzystnie ulokować pieniądze. Z formalnoprawnego punktu widzenia spółka komandytowo-akcyjna ma być spółką osobową.

• Powstanie spółki z o.o.

Postaniu spółki z o.o. poświęcone zostały przepisy art. 151-173 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 - dalej: k.s.h.). Zgodnie z art. 151 k.s.h., spółka ta może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dozwolonym, a więc nie tylko - jak dotychczas - w celu gospodarczym. Nowe przepisy kontynuują zaś zasadę, iż spółka z o.o. nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Do powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością konieczne jest: 

 zawarcie umowy spółki, 

 wniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej także wniesienie nadwyżki, 

 powołanie zarządu, 

 ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki, 

 wpis do rejestru.

Nowym elementem jest obowiązek ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki.

Minimalna wartość nominalna jednego udziału wynosi teraz 500 złotych. Ustawodawca zabrania podejmowania udziałów poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli zaś udział będzie obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, wówczas nadwyżka musi zostać przelana do kapitału zapasowego. Z powodu trudności, jakie mogłyby powstać w praktyce przy przeliczaniu euro na złote - nie zdecydowano się na określenie minimalnych progów kapitału zakładowego i akcji w euro. Oznacza to, że w chwili przystąpienia Polski do UE kapitał zakładowy i wartość udziałów powinny być wyrażone wyłącznie w walucie krajowej.

Umowa spółki (tak jak dotychczas) musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Bez zmian pozostają jej elementy. Powinna ona określać: 

 firmę i siedzibę spółki, 

 przedmiot jej działalności, 

 wysokość kapitału zakładowego, 

 czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, 

 liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników, 

 czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Co może być wkładem

Wkłady do spółki mogą być pieniężne i niepieniężne. Jeżeli wkładem w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części wkład niepieniężny (aport), umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu oraz osobę wspólnika wnoszącego aport oraz liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów.

Wkładem nie może być prawo niezbywalne, świadczenie pracy lub usług. Nowe przepisy chronią spółkę w przypadku wniesienia wadliwego aportu. Jeżeli jest on wadliwy - wspólnik jest zobowiązany do wyrównania spółce różnicy między wartością przyjętą
w umowie albo statucie spółki a zbywczą wartością wkładu. Umowa spółki może przewidywać, że spółce przysługują także inne uprawnienia. Nie zmieniła się zasada, że
w przypadku gdy wartość wkładów niepieniężnych została znacznie zawyżona, odpowiadają za to wspólnik i członkowie zarządu, którzy wiedząc o tym zgłosili spółkę do rejestru, muszą wyrównać spółce brakującą kwotę. Odpowiedzialność ta jest solidarna. Od obowiązku wyrównania strat wspólnik i członkowie zarządu nie mogą być zwolnieni.

Ustawodawca wyraźnie określił, że przedmiot wkładu pozostaje do wyłącznej dyspozycji zarządu spółki, co oznacza, że nie będzie już możliwe tzw. warunkowe wniesienie wkładu i zastrzeżenie, że wkłady będą dostępne dopiero po zarejestrowaniu spółki.

• Rejestracja spółki z o.o.

Zawiązanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zgłasza zarząd do sądu rejestrowego, właściwego ze względu na siedzibę spółki. Wniosek o wpis spółki do rejestru musi być podpisany przez wszystkich członków zarządu.

Od 1 stycznia 2001 r. - zgodnie z ustawą z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. nr 121, poz. 769 ze zm.) 
- spółki z o.o. będą zgłaszane do rejestru przedsiębiorców. Rejestry prowadzą sądy rejonowe mające swą siedzibę w miastach będących siedzibą wojewody i obejmujące swoją właściwością obszar województwa. Zgłoszenia do rejestru będą dokonywane na formularzach urzędowych.

Zgłoszenie spółki

Zgłoszenie spółki z o.o. do sądu rejestrowego powinno zawierać: 

firmę, siedzibę i adres spółki

przedmiot jej działalności

wysokość kapitału zakładowego

określenie, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział

nazwiska, imiona i adresy członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki,

nazwiska i imiona członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli ustawa lub umowa spółki wymaga ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej

jeżeli wspólnicy wnoszą do spółki wkłady niepieniężne, zaznaczenie tej okoliczności

czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony

jeżeli umowa wskazuje pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki - oznaczenie tego pisma.

Nowym elementem jest konieczność zgłoszenia imion i nazwisk członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli ustawa lub umowa spółki wymaga ich ustanowienia.

Zgodnie z nową regulacją, zgłoszenie do sądu rejestrowego spółki jednoosobowej powinno zawierać nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę oraz adres jedynego wspólnika, a także wzmiankę, że jest on jedynym wspólnikiem spółki.

Wymagane dokumenty

Do zgłoszenia spółki należy dołączyć

umowę spółki

oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione

jeżeli o powołaniu członków organów spółki nie stanowi akt notarialny zawierający umowę spółki, dowód ich ustanowienia, z wyszczególnieniem składu osobowego.

Kodeks wymaga przedłożenia oświadczenia, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione. Dotychczasowe przepisy k.h. wymagały tylko złożenia oświadczenia, że przeniesienie aportów będzie zapewnione z chwilą rejestracji. Nowy kodeks wymaga, aby wszystkie wkłady, zarówno pieniężne, jak i niepieniężne, były przeniesione na spółkę jeszcze przed rejestracją, czyli na spółkę w organizacji.

Tak jak dotychczas, do zgłoszenia spółki należy złożyć podpisaną przez wszystkich członków zarządu listę wspólników z podaniem nazwiska i imienia lub firmy (nazwy) oraz liczby
i wartości nominalnej udziałów każdego z nich. Niezbędne są także złożone przed sądem albo poświadczone notarialnie wzory podpisów członków zarządu. Zgodnie z wymaganiami ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, jeżeli wspólników w spółce jest więcej niż 50, wpisuje się tylko tych, których udziały przekraczają 2 proc.

• Prawa wspólników w spółce z o.o.

Największe zmiany w nowym kodeksie dotyczą wypłaty dywidendy oraz umarzania udziałów. Bez zmian pozostały zaś uregulowania dotyczące dopłat czy wstąpienia do spółki spadkobierców wspólnika.

Tak jak dotychczas, udziały uprzywilejowane powinny być określone w umowie spółki. Uprzywilejowanie może dotyczyć szczególnie prawa głosu, prawa do dywidendy lub sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki. Należy pamiętać o utrzymanej przez nowy kodeks spółek handlowych z 15 września 2000 r. (Dz.U. nr 94, poz. 1037) zasadzie, że na jeden udział mogą przypadać najwyżej trzy głosy. Umowa spółki może też uzależnić przyznanie szczególnych uprawnień od spełnienia dodatkowych świadczeń na rzecz spółki, upływu terminu lub ziszczenia się warunku.

Kodeks spółek handlowych bez zmian pozostawił obowiązek dokonywania przez wspólników dopłat do udziału. Dla przeciwdziałania spotykanym często nadużyciom zbywania udziałów w spółce z o.o. z datą wsteczną kodeks wprowadza obowiązek pisemnej formy z poświadczonymi notarialnie podpisami (dotyczy to także części udziału i jego zastawienia). Teraz np. w razie prowadzenia postępowania egzekucyjnego lub upadłościowego, nie będzie możliwe uwstecznienie dat i tym samym oszukanie wierzycieli. Jeżeli umowa spółki zezwala na to, aby wspólnik miał tylko jeden udział - może także dopuścić zbycie części udziału. W wyniku podziału nie mogą powstać udziały niższe niż
500 zł. Takie zbycie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Jeżeli zarząd odmówi zbycia, sąd rejestrowy może z ważnych powodów na nie pozwolić.

Zbycie udziału

W przypadku zbycia udziału lub jego części nabywca odpowiada wobec spółki solidarnie ze zbywcą za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału lub zbytej części udziału. Zasada ta ma również zastosowanie do zbycia ułamkowej części udziału. Nowością jest skrócenie okresu tej odpowiedzialności z 5 do 3 lat od dnia, w którym zgłoszono spółce zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału.

O zbyciu udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału zainteresowani zawiadamiają spółkę, przedstawiając dowód przejścia bądź ustanowienia zastawu lub użytkowania. Czynności te są skuteczne wobec spółki dopiero od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie o tym fakcie wraz z dowodem dokonania czynności (z umowy sprzedaży). Do tej pory przedstawienie takiego dowodu nie było wymagane.

Warto nadmienić, iż nowe przepisy umożliwiły wykonywanie prawa głosu zastawnikowi lub użytkownikowi udziału, co miałaby przewidywać umowa spółki. Zarząd jest obowiązany umieścić w księdze udziałów ustanowienie zastawu lub użytkowania i wykonywanie prawa głosu przez zastawnika lub użytkownika.

Prawo do dywidendy

K.s.h. zawiera rozszerzone unormowanie realizacji prawa do dywidendy (art. 191-197 k.s.h.). Przyznaje on zgromadzeniu wspólników kompetencje do decydowania o zysku; wspólnik ma zatem prawo do zysku, ale tylko gdy zgromadzenie postanowi przeznaczyć zysk na dywidendę. Zysk dzieli się w stosunku do udziałów, chyba że wspólnicy postanowią w umowie spółki inaczej. Kwoty przeznaczone do podziału między wspólników nie mogą przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o ewentualne rezerwy z ubieg78łych lat i pomniejszonego o poniesioną stratę oraz o kwoty przekazane na fundusze rezerwowe.

Wprowadzono jednoznaczny zapis (art. 193 k.s.h.), iż uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym przysługiwały udziały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Ustalono także, że tzw. dzień dywidendy, czyli dzień, na który ustala się krąg uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy, nie może być wyznaczony później niż dwa miesiące od dnia podjęcia przez zgromadzenie wspólników uchwały o podziale zysku.

Nowością jest wprowadzenie instytucji zaliczki na poczet dywidendy. Do jej wypłaty umowa spółki może upoważniać zarząd. Zaliczka będzie wypłacona, jeśli w danym momencie spółka posiada środki wystarczające na wypłatę. Spółka może wypłacić zaliczkę na poczet dywidendy tylko wówczas, jeżeli jej sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka stanowić może najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca ostatniego roku obrotowego, powiększonego o niewypłacone zyski z poprzednich lat obrotowych oraz pomniejszonego o straty z lat poprzednich i kwoty obowiązkowych kapitałów rezerwowych utworzonych zgodnie z ustawą lub umową spółki. Przepisy nie mówią, co robić z wypłaconą zaliczką, gdy na koniec roku obrotowego spółka nie wykazała zysku.

Na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy (tzw. dywidenda uprzywilejowana) nie może ona przekraczać połowy dywidendy przysługującej udziałom nieuprzywilejowanym. Udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Jeżeli umowa spółki przyznaje prawo do dywidendy uprzywilejowanej niewypłaconej w latach poprzednich, powinna określać najwyższą liczbę lat, za które dywidenda może być wypłacona z zysku w następnych latach. Okres ten jednak nie może przekraczać 5 lat.

Umorzenie udziału

Umorzenie to po prostu unicestwienie udziału. Instytucja ta została w nowym kodeksie rozbudowana i uściśliła dotychczasowe regulacje. Ustawodawca jednoznacznie określił, że udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko wówczas, gdy umowa spółki to przewiduje. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe). Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określać musi umowa spółki. Umorzenie udziału dokonywane jest uchwałą zgromadzenia wspólników. Powinna ona określać w szczególności podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. Wynagrodzenie to nie może być niższe od wartości księgowej udziału. W razie umorzenia przymusowego uchwała powinna również zawierać uzasadnienie.

Wspólnik może wyrazić zgodę na to, aby umorzenie udziału nastąpiło bez wynagrodzenia.

Nowością jest tzw. umorzenie automatyczne. Umowa spółki może stanowić, że udział ulega umorzeniu w razie ziszczenia się określonego zdarzenia (np. ogłoszenie upadłości, wypowiedzenie udziału) bez powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników (umorzenie automatyczne). Stosuje się wówczas przepisy o umorzeniu przymusowym.

• Nadzór w spółce z o.o.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nadzór sprawuje rada nadzorcza lub komisja rewizyjna bądź oba te organy w zależności od ustaleń w umowie spółki.

Rodzajem nadzoru jest także prawo kontroli, które służy każdemu wspólnikowi. W celu jego realizacji wspólnik sam lub z upoważnioną przez siebie osobą może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans dla swego użytku lub żądać wyjaśnień od zarządu. Paragraf 2 art. 211 k.s.h. stanowi, że zarząd może odmówić wspólnikowi wyjaśnień oraz wglądu do ksiąg i dokumentów spółki, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że wspólnik wykorzysta je w celach sprzecznych z interesem spółki
i przez to wyrządzi spółce znaczną szkodę. Wspólnik może wówczas żądać rozstrzygnięcia sprawy uchwałą wspólników, która powinna być powzięta w ciągu miesiąca od dnia zgłoszenia żądania. Jeśli odmówiono mu wyjaśnień lub wglądu do dokumentów, może domagać się tego poprzez złożenie do sądu rejestrowego stosownego wniosku. Należy go złożyć w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia o uchwale lub od upływu terminu,
w którym miała taka uchwała zapaść.

Rada nadzorcza i komisja rewizyjna

Organami nadzoru wspomagającymi wspólników są rada nadzorcza lub komisja rewizyjna, ale w przypadku ustanowienia jednego z nich - umowa spółki może wyłączyć albo ograniczyć indywidualną kontrolę wspólników. Umowa może też przewidywać powołanie obu tych instytucji. Ponieważ są to organy fakultatywne, wspólnicy mogą odstąpić od ich powoływania i sami nadzorować działalność spółki. Jednak w spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 zł, a wspólników jest więcej niż 25, ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej jest obowiązkowe (art. 213 par. 2 k.s.h.).

Powołanie organów

Kodeks spółek handlowych w art. 166 wymaga, aby zgłoszenie spółki z o.o. do rejestru zawierało nazwiska osób wchodzących w skład rady nadzorczej bądź komisji rewizyjnej. Jeżeli zatem umowa spółki przewiduje powołanie takich organów, powołać je należy przed zgłoszeniem spółki do rejestru. W skład tych organów mogą wchodzić wspólnicy lub osoby trzecie - poza członkiem zarządu, prokurentem, likwidatorem, kierownikiem oddziału lub zakładu oraz zatrudnionym w spółce głównym księgowym, radcą prawnym lub adwokatem oraz osobami, które podlegają bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi. Kodeks spółek handlowych rozszerzył katalog wyłączeń o członków zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidatorów spółki lub spółdzielni zależnej.

Zarówno rada nadzorcza, jak i komisja rewizyjna zawsze są organami kolegialnymi i składają się (jak dotychczas) co najmniej z 3 członków powoływanych uchwałą wspólników co najmniej na rok. Umowa spółki może przewidywać, że członkowie organów nadzoru będą powołani na dłuższy okres, na cały okres istnienia spółki bądź też może ustalić dla każdego członka inną kadencję. Kodeks spółek handlowych ustalił także, że odwołanie z organów nadzoru również następuje uchwałą wspólników, i może to nastąpić w każdej chwili. Umowa spółki może oczywiście przewidywać inny sposób powoływania lub odwoływania członków rady nadzorczej.

Kompetencje organów nadzoru

Kompetencje rady nadzorczej i komisji rewizyjnej zmieniły się w nieznaczny sposób. Rada nadzorcza (jak dotychczas) sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach tej działalności. Nowy kodeks wyraźnie jednak określa, że nie ma ona prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki. Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy ocena sprawozdań z działalności spółki oraz finansowych - w zakresie ich zgodności z księgami, dokumentami i stanem faktycznym oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny. Umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej.

Komisja rewizyjna wykonuje okresowy nadzór nad działalnością spółki. Jeżeli spółka nie posiada rady nadzorczej, umowa spółki może rozszerzyć obowiązki komisji rewizyjnej, a nawet powierzyć jej stały nadzór. Obowiązki komisji rewizyjnej pokrywają się z wymienionymi obowiązkami rady nadzorczej. Każdy członek rady nadzorczej może samodzielnie wykonywać prawo nadzoru (chyba że umowa spółki stanowi inaczej), komisja rewizyjna działać może tylko kolegialnie.

• Zarząd w spółce z ograniczoną 
  odpowiedzialnością

Organem reprezentującym spółkę i prowadzącym jej sprawy jest zarząd. Tak jak i do tej pory, może on być jednoosobowy lub wieloosobowy, a w jego skład powoływani są uchwałą wspólników (chyba że umowa stanowi inaczej) wspólnicy lub osoby spoza ich grona. Zarząd musi być powołany przed zgłoszeniem spółki do rejestru, gdyż stanowi to jeden z warunków do jej zarejestrowania - przecież to cały zarząd zgłasza spółkę do rejestru.

Umowa spółki określa liczbę członków oraz sposób ich powoływania. Mandat członka zarządu powstaje z chwilą podjęcia uchwały o powołaniu na członka zarządu na czas oznaczony lub na nieoznaczony. Ponieważ jednak członkowie zarządu rozliczani są oddzielnie, każdy z nich może być powołany na różny okres. Stosunek pracy członka zarządu ze spółką może powstać na podstawie umowy o pracę, powołania. Istnieje też możliwość zwracania umowy zlecenia.

Członek zarządu reprezentuje spółkę we wszystkich sprawach sądowych
i pozasądowych. W przypadku zarządu wieloosobowego sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli nie zawiera ona żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest (jak dotychczas) współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

Oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta. Tak jak do tej pory, każdy członek zarządu może bez uprzedniej uchwały zarządu prowadzić sprawy nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy choćby jeden z pozostałych członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu lub jeżeli sprawa przekracza zakres zwykłych czynności spółki, wymagana jest uprzednia uchwała zarządu.

Uchwały zarządu mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów. Nowe unormowania wypełniły lukę prawną i zezwoliły na to, aby umowa spółki mogła przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu. Może też przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu.

Zakres reprezentacji spółki przez zarząd nie obejmuje prawa zbycia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części) oraz ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego - tym zgodnie z wolą ustawodawcy zajmuje się zgromadzenie wspólników zgodnie z k.s.h. Kwestia nabycia i zbycia nieruchomości jest również zastrzeżona dla zgromadzenia wspólników, chyba że inaczej będzie stanowić umowa spółki. Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu, natomiast odwołać prokurę może każdy z nich.

• Powstanie spółki akcyjnej

Nowe przepisy podnoszą minimalną wysokość kapitału zakładowego spółki akcyjnej ze 100 tys. zł do 500 tys. zł, wzmacniając gwarancyjną funkcję kapitału. Niezmieniony został natomiast niski minimalny nominał jednej akcji (1 zł), co może wpływać na duże rozproszenie akcjonariatu.

W stosunku do kodeksu handlowego kodeks spółek handlowych wprowadza wiele modyfikacji związanych z tworzeniem spółki akcyjnej. Rezygnuje z regulacji tzw. zawiązania sukcesywnego, w drodze publicznego zaproszenia do składania ofert objęcia akcji (zapisywania się na akcje) tworzącej się spółki, a następnie ich przydziału subskrybentom.
W praktyce zawiązanie spółki akcyjnej w trybie publicznym miało zresztą znikome znaczenie. Pozostaje natomiast zawiązanie zwane jednoczesnym (łącznym). K.s.h. pozwala też na zawiązywanie jednoosobowych spółek akcyjnych nie tylko przez Skarb Państwa czy gminy, ale także przez inne osoby prawne i osoby fizyczne (dotychczas takich założycieli musiało być co najmniej trzech). Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Do utworzenia spółki akcyjnej niezbędne są następujące czynności: 

 sporządzenie w formie aktu notarialnego statutu spółki, podpisywanego przez założycieli; nowością jest wymóg podania w statucie „co najmniej przybliżonej wielkości wszystkich kosztów poniesionych lub obciążających spółkę w związku z jej utworzeniem, ustalonej na dzień zawiązania spółki”, 

 wniesienie wkładów na pokrycie kapitału zakładowego (co najmniej części wkładu wymaganej przed rejestracją), 

 ustanowienie władz spółki, a więc zarządu i rady nadzorczej (k.s.h. w odróżnieniu od k.h. przewiduje dla spółki akcyjnej tylko radę nadzorczą jako organ nadzoru), 

 wpis do rejestru.

Założyciele i ewentualnie osoby trzecie wyrażają zgodę na zawiązanie spółki
i brzmienie statutu oraz na objęcie akcji w akcie notarialnym (jednym lub kilku). W aktach tych należy wymienić m.in., obok osób obejmujących akcje, rodzaj i liczbę akcji objętych przez każdą z nich, wartości nominalne i cenę emisyjną akcji, terminy wpłat oraz stwierdzić dokonanie wyboru pierwszych organów spółki. K.s.h. podkreśla, iż nazwisk osób powołanych do pierwszych organów spółki nie umieszcza się w treści samego statutu. Stąd w razie modyfikacji składu osobowego władz nie ma potrzeby dokonywania zmian w statucie.

Jeżeli statut określa wysokość kapitału w sposób dokładny (np. na 750 tys. zł), zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji. Wprowadzono jednak możliwość oznaczenia w statucie minimalnej lub maksymalnej wysokości kapitału zakładowego (art. 310 k.s.h.). W takiej sytuacji zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia łącznie co najmniej minimalnego kapitału oraz złożenia przez zarząd, przed zgłoszeniem spółki do rejestru, oświadczenia w formie aktu notarialnego o wysokości faktycznie objętego kapitału.

Z chwilą zawiązania powstaje spółka w organizacji. Zgodnie z art. 11 k.s.h., może ona we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Do chwili ustanowienia zarządu spółka w organizacji jest reprezentowana przez wszystkich założycieli działających łącznie albo przez pełnomocnika ustanowionego jednomyślnie uchwałą założycieli. Osoby reprezentujące spółkę w organizacji podlegają odpowiedzialności cywilnoprawnej za wyrządzenie szkody, jednak ustaje ona wobec spółki z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez walne zgromadzenie.

• Jednoosobowa spółka akcyjna

Gdy wszystkie akcje w spółce staną się własnością jednego akcjonariusza, zarząd ma obowiązek zgłosić tę okoliczność do sądu rejestrowego w terminie trzech tygodni od dnia, w którym się o tym dowiedział.

W myśl obowiązującego do końca ub.r. kodeksu handlowego uprawnienie do zawiązania jednoosobowej spółki akcyjnej przysługiwało wyłącznie Skarbowi Państwa bądź podmiotom samorządu terytorialnego (np. gminie), a na podstawie przepisu szczególnego art. 18 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. nr 118, poz. 561, ze zm.) także spółce powstałej w wyniku komercjalizacji. Prawo nie zakazywało jednak istnienia spółek jednoosobowych innych osób prawnych i fizycznych, a więc po utworzeniu spółki akcyjnej przez trzech założycieli któryś z nich mógł wykupić akcje pozostałych i bez przeszkód funkcjonować jako jedyny akcjonariusz. 

Obowiązek zgłoszenia

W myśl przepisu art. 319. k.s.h., zgłoszenie jednoosobowej spółki do rejestru powinno zawierać, oprócz standardowych danych, nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę oraz adres jedynego akcjonariusza, a także wzmiankę, że jest on jedynym akcjonariuszem spółki. Co więcej, przepis ten ma zastosowanie także wtedy, gdy już po zarejestrowaniu spółki wszystkie akcje w spółce staną się własnością jednego akcjonariusza. Zarząd ma obowiązek zgłosić tę okoliczność do sądu rejestrowego w terminie trzech tygodni od dnia, w którym się o niej dowiedział. Potencjalni kontrahenci, dzięki jawności rejestru, mogą np. sprawdzić, czy jedyny akcjonariusz jednocześnie spółką zarządza.

Ochronie przed nadużyciami, np. przed manipulowaniem datami umów, mają również w założeniu służyć postanowienia art. 303 k.s.h. W przypadku gdy wszystkie akcje spółki przysługują jedynemu akcjonariuszowi albo jedynemu akcjonariuszowi i spółce, oświadczenie woli takiego akcjonariusza składane spółce wymaga formy pisemnej
z podpisem notarialnie poświadczonym, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Jedyny akcjonariusz członkiem zarządu

Jeszcze ostrzejsze wymogi formalne obowiązują w sytuacji najbardziej ryzykownej,
a więc gdy jedyny akcjonariusz jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu spółki (a to w praktyce często się zdarza). W takich okolicznościach każda czynność prawna między tym akcjonariuszem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga już nie tylko notarialnego poświadczenia podpisu, ale formy aktu notarialnego niezależnie od przedmiotu czynności (np. umowa pożyczki, umowa sprzedaży jakiegoś środka trwałego). Niedochowanie przepisanej ustawą formy szczególnej powoduje, w myśl art. 73 par. 2 kodeksu cywilnego, nieważność czynności prawnej. Ponadto notariusz zobowiązany jest do przesłania sądowi rejestrowemu wypisu aktu notarialnego dokonanej czynności.

W przypadku jednoosobowej spółki Skarbu Państwa akcjonariusz i członek zarządu nigdy nie może być tą samą osobą, natomiast przedstawione zagadnienie dotyczy spółek prywatnych, a przede wszystkim takich, w których jedynym akcjonariuszem będzie osoba fizyczna. Warto przy tym pamiętać o wzroście kosztów funkcjonowania spółki, spowodowanych znacznymi opłatami notarialnymi.

Walne zgromadzenie

W spółce jednoosobowej jedyny akcjonariusz wykonuje uprawnienia walnego zgromadzenia (art. 303 par. 1 k.s.h.). Przepisy o walnym zgromadzeniu stosuje się odpowiednio. Niektóre postanowienia kodeksowe z natury rzeczy w ogóle nie mogą mieć zastosowania do spółek jednoosobowych. Trudno na przykład mówić o zaskarżeniu uchwały walnego zgromadzenia w takiej spółce przez jej akcjonariusza.

Na gruncie przepisów dotychczasowych, w przypadku jednoosobowej spółki Skarbu Państwa, wątpliwości związane były też np. z tajnością głosowania w sprawach osobowych.
Z ostrożności wpisywano do protokołów walnych zgromadzeń zastrzeżenie, że uchwały podjęto w głosowaniu tajnym, choć przy jednym akcjonariuszu zastrzeżenie takie pozbawione jest faktycznie znaczenia. Przepis art. 420 par. 4 nowego kodeksu spółek rozstrzyga problem - jeżeli w walnym zgromadzeniu uczestniczy tylko jeden akcjonariusz, nie przeprowadza się głosowania tajnego.

Ponadto należy pamiętać, że podejmowanie uchwał w spółkach jednoosobowych odbywa się w praktyce bez formalnego zwołania walnego zgromadzenia, na zasadzie wyrażenia woli przez osobę reprezentującą 100 proc. kapitału. Obecnie pozwala na to przepis kodeksu spółek handlowych zawarty w art. 405. Powzięte w taki sposób uchwały powinny być ogłoszone w terminie miesiąca, o ile nie podlegają wpisowi do rejestru (jak np. wymagająca rejestracji uchwała o zmianie statutu).

• Organy spółki akcyjnej: zarząd

Każdemu z członków zarządu liczy się własną kadencję. Statut może jednak przewidywać, że członków zarządu powołuje się na okres kadencji wspólnej.

Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037) uporządkował i częściowo zmodyfikował przepisy dotyczące organów spółki akcyjnej, w tym zarządu. W przeciwieństwie do kodeksu handlowego, zgodnie z którym członków zarządu wybierało walne zgromadzenie (chyba że statut stanowił inaczej) - k.s.h. jako zasadę stanowi powoływanie i odwoływanie członków zarządu przez radę nadzorczą. Dopuszcza przy tym odmienne uregulowania statutowe, np. statut może upoważniać tylko walne zgromadzenie do ustalania składu zarządu lub przyznawać prawo do powoływania określonej liczby członków zarządu poszczególnym akcjonariuszom.

Kto ustala wynagrodzenie

Na mocy k.s.h. rada nadzorcza otrzymała ustawowe uprawnienie do ustalania wynagrodzenia członków zarządu, chyba że statut stanowi inaczej (art. 378 par. 1). Kodeks handlowy nie regulował tej kwestii, wymagała ona określenia w statucie spółki, z tym że w praktyce najczęściej wynagrodzenie ustalał organ powołujący zarząd.

Ponadto k.s.h. stanowi, że walne zgromadzenie może upoważnić radę nadzorczą do ustalenia, iż wynagrodzenie członków zarządu obejmuje również prawo do określonego udziału w zysku rocznym spółki, który jest przeznaczony do podziału między akcjonariuszy (art. 378 par. 2). W dotychczasowej praktyce ewentualne tantiemy z zysku dla członków władz określała uchwała walnego zgromadzenia o podziale zysku.

Kadencja i mandat

Kodeks spółek handlowych sprecyzował pojęcia „mandatu” i „kadencji”, które dotąd w praktyce i w literaturze wywoływały wiele wątpliwości. W myśl art. 369 k.s.h., kadencja członka zarządu nie może trwać dłużej niż pięć lat, dopuszczalne jest jednak ponowne powołanie tej samej osoby na kolejne kadencje. Nie może to nastąpić wcześniej niż na rok przed upływem bieżącej kadencji. Statut, w wyżej określonych granicach czasu, może ustanowić częściowe odnawianie zarządu w ten sposób, że pewna liczba członków zarządu kolejno ustępuje albo w drodze losowania, albo według starszeństwa wyboru, albo w inny sposób (art. 369 par. 2).

Natomiast mandat członka zarządu wygasa najpóźniej z dniem odbycia walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu. Wygasa on także w razie rezygnacji lub odwołania członka zarządu jeszcze w trakcie kadencji i w razie jego śmierci (art. 369 par. 5).

Kodeks spółek handlowych ustanawia jako zasadę, że każdemu z członków zarządu liczy się własną kadencję, statut może jednak przewidywać, że członków zarządu powołuje się na okres kadencji wspólnej. W takim przypadku mandat członka zarządu, powołanego przed upływem danej kadencji zarządu, wygasa równocześnie z wygaśnięciem mandatów pozostałych członków zarządu, chyba że statut spółki stanowi inaczej.

Pod rządami k.h. pojawiał się problem, jak należy traktować sytuację członka zarządu pomiędzy złożeniem przez niego rezygnacji a odwołaniem go z funkcji przez upoważniony organ. Część autorów była zdania, że do wygaśnięcia mandatu niezbędne jest odwołanie. Kodeks spółek handlowych wybiera rozwiązanie godzące prawo do rezygnacji członka władz z jednej strony z ochroną interesów spółki - z drugiej.

Wskutek rezygnacji mandat członka zarządu wygasa, ale do rezygnacji stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie (art. 369 par. 5 i 6), a więc gdy pełnienie funkcji jest odpłatne (a jest tak w zdecydowanej większości przypadków), a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, członek zarządu jest odpowiedzialny za szkodę (art. 746 par. 2 kodeksu cywilnego).

Kodeks spółek handlowych stanowi, że uchwały wieloosobowego zarządu mogą zostać powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zarządu zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu tego organu. Szczegółowe postanowienia w tym względzie powinien zawierać regulamin zarządu uchwalony zgodnie z postanowieniami art. 371 par. 6 k.s.h., jeśli statut nie stanowi inaczej uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów.

Kodeks spółek handlowych wyraźnie wskazuje, że statut może przyznawać prezesowi zarządu prawo rozstrzygającego głosu w razie równości głosów oraz określone kompetencje w zakresie kierowania pracami zarządu (art. 371 par. 2). Kodeks wzmacnia też kompetencje zarządu, dając mu możliwość odwołania się do walnego zgromadzenia, w razie gdyby rada nadzorcza odmówiła wymaganego zezwolenia na dokonanie określonej czynności przez zarząd spółki (art. 384 par. 2 k.s.h.).

• Organy spółki akcyjnej: rada nadzorcza

W myśl kodeksu spółek handlowych, w spółce akcyjnej zawsze działa rada nadzorcza. Kodeks zrezygnował z alternatywnej komisji rewizyjnej, którą przewidywał kodeks handlowy. Podobnie jak w przypadku zarządu - kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000r. nr 94, poz. 1037) określa maksymalny czas trwania kadencji członka rady nadzorczej na 5 lat (art. 386 par. 1). Do członków rady nadzorczej stosuje się ponadto odpowiednio pozostałe przepisy dotyczące kadencji, m.in. dopuszczalność powoływania na kolejne kadencje, ale nie wcześniej niż na rok przed upływem kadencji bieżącej, zasadę oddzielnych kadencji poszczególnych członków z możliwością ustanowienia w statucie wspólnej kadencji (art. 386 par. 2 w zw. z art. 369 par. 1 i 3 k.s.h.). Wprowadzono również przepisy dotyczące rezygnacji członka rady nadzorczej z pełnionej funkcji (art. 386 par. 2 w zw. z art. 369 par. 5 i 6 k.s.h.). Wskutek złożenia rezygnacji przez członka rady jego mandat wygasa, lecz stosuje się w tej sytuacji przepisy kodeksu cywilnego o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie. Odwołanie członka rady może nastąpić w każdym czasie i bez podania uzasadnienia, aczkolwiek statut może stanowić odmiennie, a w szczególności może ograniczyć prawo odwołania do ważnych przyczyn (art. 386 w zw. z art. 370 k.s.h.).

Podejmowanie uchwał

K.s.h. reguluje procedurę zwoływania posiedzeń i podejmowania uchwał przez radę nadzorczą (art. 388). Podjęcie ważnych uchwał wymaga obecności co najmniej połowy członków rady, przy czym statut może ustanawiać kworum jeszcze surowsze; poza tym oczywiście wszyscy muszą być na posiedzenie zaproszeni (szczegółowe procedury i terminy zawiadamiania o posiedzeniu zazwyczaj znajdują się w regulaminie rady lub są przyjęte w spółce zwyczajowo). Prawo do żądania zwołania posiedzenia rady otrzymał także zarząd i poszczególni członkowie rady nadzorczej. Powinni oni we wniosku podać proponowany porządek obrad. Przewodniczący rady zwołuje posiedzenie w terminie dwóch tygodni od otrzymania wniosku, w przeciwnym razie wnioskodawca może zwołać je samodzielnie. K.s.h. wprowadza wymóg zwoływania posiedzeń rady nadzorczej co najmniej trzy razy w roku obrotowym (art. 389 par. 3 k.s.h.).

Nowy kodeks przewiduje możliwość podejmowania uchwał rady przy wykorzystaniu środków bezpośredniej łączności bądź w trybie pisemnym, ale tylko wtedy, gdy tak stanowi statut. Uchwała jest ważna, gdy wszyscy członkowie rady zostali powiadomieni o treści projektu (art. 388 k.s.h.). W okresie obowiązywania przepisów k.h. w wielu spółkach, w celu usprawnienia ich funkcjonowania, podejmowano uchwały rady w trybie pisemnym (obiegowym) na mocy postanowień statutu, najczęściej wzorując się na konstrukcji uchwał pisemnych zgromadzenia wspólników w spółce z o.o., zazwyczaj także przy wykorzystaniu faksu. Procedurę taką znaleźć można również w regulaminach rady nadzorczej, najczęściej podjęcie uchwały pisemnej wymagało zgody wszystkich członków rady na taki tryb i nie znajdowało zastosowania w sprawach personalnych. W myśl przepisów k.s.h. głosowanie na odległość nie może dotyczyć wyborów przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady, powoływania, odwoływania i zawieszania w czynnościach członka zarządu (art. 388 par. 4).

Ponadto statut może przewidywać, że nieobecni członkowie rady mogą oddać swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka rady, ale tylko w sprawach zapowiedzianych wcześniej w porządku obrad danego posiedzenia, co ma zapobiegać podejmowaniu decyzji pochopnych czy też pod presją (art. 388 par. 2); ten tryb także nie dotyczy spraw osobowych.

Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów, z tym że statut może stanowić inaczej, w myśl nowych przepisów statut może też przewidywać, iż w przypadku równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego rady (art. 391 k.s.h.). To ostatnie rozwiązanie stosowano często w praktyce na podstawie postanowień statutów.

Gwarantowany zwrot kosztów

W k.s.h. umieszczono postanowienie, iż członkom rady może zostać przyznane wynagrodzenie w statucie bądź uchwale walnego zgromadzenia (art. 392). W wielu spółkach akcyjnych członkowie rady nadzorczej otrzymują wynagrodzenie właśnie na podstawie zapisów statutowych, a jeszcze częściej na podstawie uchwały zgromadzenia. Natomiast w kodeksie zagwarantowano im zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady, co jest istotne zwłaszcza wtedy, gdy członek rady pełni funkcję bez wynagrodzenia. Przewidziano także wyraźnie możliwość przyznania przez walne zgromadzenie członkom rady nadzorczej prawa do udziału w zysku. Wprowadzono także możliwość przekazania przez walne zgromadzenie radzie nadzorczej prawa do ustalania wynagrodzenia członkom rady delegowanym do stałego indywidualnego nadzoru (art. 390 par. 3 k.s.h.).

• Organy spółki akcyjnej: 
  walne zgromadzenie

Kodeks spółek handlowych wprowadził sankcje w przypadku wniesienia oczywiście bezzasadnego powództwa o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia. W porównaniu do kodeksu handlowego, k.s.h. zwiększył kompetencje walnego zgromadzenia w zakresie wyrażania zgody na dysponowanie składnikami majątku spółki przez zarząd.

Pod rządami kodeksu spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037) rozstrzygnięcia walnego zgromadzenia wymaga m.in.: l zbycie i wydzierżawienie oraz ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego także na zorganizowanej części przedsiębiorstwa l nabycie i zbycie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, chyba że statut stanowi inaczej l nabycie akcji własnych, przeznaczonych do zaoferowania pracownikom lub osobom, które były zatrudnione w spółce lub spółce z nią powiązanej przez okres co najmniej 3 lat (art. 393 pkt 6 w zw. z art. 362 par. 1 pkt 2 k.s.h.).

Zmodyfikowany tryb zwoływania

K.s.h. zmodyfikował nieco tryb zwoływania walnego zgromadzenia. Zgodnie z art. 402 k.s.h. par. 3, jeżeli wszystkie akcje wyemitowane przez spółkę są imienne, walne zgromadzenie może być zwołane za pomocą listów poleconych (lub pocztą kurierską), za pisemnym potwierdzeniem odbioru, wysłanych co najmniej dwa tygodnie przed terminem walnego zgromadzenia. Dzień wysłania listów uważa się za dzień ogłoszenia. Jest to sposób szczególnie wygodny i znacznie tańszy od ogłoszeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, gdy akcjonariuszy jest tylko kilku czy kilkunastu.

Ponadto nowy kodeks stanowi, że w przypadku planowanych zmian statutu, jeśli jest to uzasadnione znacznym zakresem zmian, ogłoszenie o zwołaniu (list) może zawierać projekt nowego tekstu jednolitego statutu wraz z wyliczeniem nowych lub zmienionych jego postanowień. W dotychczasowej praktyce stosowano czasem takie rozwiązanie dla uzyskania większej przejrzystości ogłoszenia.

Sprecyzowano przepis przyznający akcjonariuszom reprezentującym przynajmniej 10 proc. kapitału zakładowego prawo żądania umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia. Otóż zgodnie z art. 400 k.s.h. par. 1 zd. 2 żądanie takie należy złożyć zarządowi najpóźniej na miesiąc przed proponowanym terminem walnego zgromadzenia, co jest oczywiście uzasadnione względami praktycznymi.

W celu uregulowania bardzo istotnej z praktycznego punktu widzenia kwestii, k.s.h. wyraźnie dopuścił zarządzanie przerw w obradach walnego zgromadzenia, ale tylko w drodze uchwały podjętej większością dwóch trzecich głosów. Przerwy nie mogą łącznie przekroczyć trzydziestu dni (art. 408 par. 2). K.s.h. wyraźnie określił uprawnienie członków zarządu i rady nadzorczej do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (art. 406 par. 4).

Kodeks stanowi także, iż warunkiem uczestniczenia w walnym zgromadzeniu zastawników
i użytkowników akcji, którym przysługuje prawo głosu, jest wpisanie ich do księgi akcyjnej co najmniej na tydzień przed odbyciem zgromadzenia (art. 406 par.1 w zw. z art. 341 par. 2 i 5 k.s.h.).

21

---