Klasyfikacja zjawisk finansowych
Jest oparta na dwóch kryteriach:
a) przedmiotowym,
b) podmiotowym.
Kryterium przedmiotowe - zjawiska pieniężne nie są zależne od tego, jakie podmioty w nim uczestniczą. Wg tego kryterium wyróżniamy trzy grupy strumieni pieniężnych:
I - przychody i wydatki pieniężne ekwiwalentne (rynkowe). Należą do nich ruchy pieniądza związane z zakupem i sprzedażą towarów oraz wynagrodzenia za pracę.
II - przychody i wydatki pieniężne transferowe (redystrybucyjne) - charakterystyczny w tej grupie jest brak wzajemnego świadczenia ze strony jednego podmiotu gospodarczego otrzymującego środki pieniężne od drugiego. Zalicza się do nich podatki i opłaty, składki emerytalne, emerytury, renty, zasiłki, subwencje, dotacje.
III - przychody i wydatki pieniężne kredytowe - są związane z operacjami kredytowymi banków.
Kryterium podmiotowe - opiera się na rodzajowym zróżnicowaniu jednostek gospodarujących dokonujących operacji pieniężnych. Wg tego kryterium wyróżniamy pięć grup zjawisk finansowych:
I - finanse publiczne - są przepływami pieniężnymi realizowanymi przez państwo i samorząd terytorialny. Podstawowe znaczenie ma gromadzenie środków pieniężnych w postaci transferów (podatki, opłaty, cła, itp.)
II - finanse ubezpieczeń - są to grupy zjawisk finansowych obejmujące gromadzenie i podział zasobów pieniężnych przez instytucje ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Można do nich zaliczyć II i II filar.
III - finanse banków - operacje kredytowe związane z kreacją pieniądza i wycofywaniem go z cyrkulacji. Emisją pieniądza zajmują się wszystkie banki, natomiast emisją banknotów bankowych i bonami - bank centralny. Faktyczne przychody banków to odsetki i prowizje za wykonane czynności rozliczeniowe.
IV - finanse przedsiębiorstw - w przedsiębiorstwach powstaje produkt krajowy brutto i tworzy się z jego rynkowej realizacji przychód pieniężny.
V - finanse gospodarstw domowych - obejmują dochody i wydatki ludności. Przychody ludności z wynagrodzeń za pracę, wydatki na zakup towarów i usług konsumpcyjnych.
Funkcje systemu finansowego
płatnicza - polega na dostarczaniu gospodarce odpowiedniej ilości pieniądza.
płynności - polega na zapewnieniu podmiotom gospodarczym płynności aktywów finansowych przez umożliwienie zmiany papierów wartościowych i innych aktywów na gotówkę.
oszczędności - system finansowy umożliwia podmiotom różne możliwości lokowania oszczędności.
kredytowa - system finansowy dostarcza kredytów dla sektora prywatnego i publicznego.
publicznego zabezpieczenia przed ryzykiem - system finansowy zawiera instrumenty ochraniające przedsiębiorców, konsumentów i rząd przed ryzykiem.
ryzykiem bezpiecznego finansowania kraju - polega na umożliwieniu rządowi prowadzenia polityki stabilizacji gospodarczej, niskiej inflacji i stabilizacji pozycji płatniczej.
Podstawowe różnice między finansami publicznymi i prywatnymi
- państwo dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów i nie podlega przymusowi w zakresie wydatków, podmioty prywatne nie dysponują przymusem dla uzyskania dochodów ale mogą być zmuszane do wydatków;
- finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu którego dysponentem jest państwo, zaś prywatne podmioty nie mają na posiadane pieniądze żadnego wpływu;
- finanse publiczne zorientowane SA na realizację interesu publicznego, finanse prywatne służą gromadzeniu dochodów indywidualnych;
- finanse publiczne mają wpływ na kształtowanie się równowagi finansowej państwa, natomiast finanse prywatne nie mają takiego wpływu na sytuację gospodarczą kraju.
Różnice między finansami publicznymi i prywatnymi wynikają z faktu, że finanse prywatne, ich równowaga i przemieszczenie kształtowane są przez prawa gospodarki rynkowej (popyt, podaż); równowaga finansów publicznych i ich przemieszczanie zdominowane są przez interwencję państwa.
Funkcje finansów publicznych
alokacyjna - dokonanie takiego rozdziału zasobów, który umożliwiałby podniesienie ogólnego dobrobytu. W tym celu wykorzystuje administracyjny mechanizm zaspokajania potrzeb społecznych. Finanse publiczne są mechanizmem alokacji zasobów, która dokonuje się w związku z realizacją przez państwo zadań publicznych i społecznych.
redystrybucyjna - jest ściśle powiązana z f. alokacyjną i realizowana jest głównie poprzez transfer środków z sektora prywatnego w formie jego opodatkowania na rzecz sektora publicznego. Państwo włącza się do podziału majątku nie po to by zastąpić mechanizm rynkowy, ale po to by go uzupełnić.
stabilizacyjna - podstawowym celem jest zapewnienie pełnego wykorzystania potencjału gospodarki, dążąc do:
- wysokiego poziomu zatrudnienia,
- stabilizacji cen,
- równowagi bilansu płatniczego z zagranicą,
- stałego wzrostu gospodarczego.
Rola finansów publicznych:
- społeczno-polityczna - polegająca na zaspokajaniu potrzeb zbiorowych społeczeństwa;
- ekonomiczna - łagodzenie cyklu koniunkturalnego, dostosowaniu podaży do popytu, dostęp do informacji rynkowej, likwidowania negatywnych skutków np. degradacji środowiska naturalnego.
Formy organizacyjno-prawne podmiotów sektora finansów publicznych
Jednostka budżetowa - najbardziej typowa forma organizacyjna dla państwowych i samorządowych instytucji finansów publicznych. Swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu państwa albo jednostki samorządu terytorialnego. Środki finansowe niewykorzystane w ciągu roku wygasają z jego końcem. W formie jednostek budżetowych działają m.in. urzędy naczelnych organów państwowych, urzędy administracji rządowej i samorządowej, sądy, prokuratury, trybunały, NIK, szkoły podstawowe, gimnazja, licea, zakłady opiekuńczo-wychowawcze, parki narodowe i krajobrazowe.
Zakłady budżetowe - jednostka, która odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania (pełna lub częściowa odpłatność) oraz pokrywa koszty swojej działalności z własnych przychodów i nie jest zorientowana na zysk. Środki finansowe niewykorzystane w danym roku mogą być wykorzystane w roku następnym. W formie zakładów budżetowych działają: ośrodki kształcenia i doskonalenia kadr, ośrodki sportu i rekreacji, w gminach zakłady komunikacji miejskiej, wodociągi, zakłady gospodarki komunalne, przedszkola.
Gospodarstwo pomocnicze - jest wyodrębnione z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym. Jest zorientowane na zysk, może otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe. Inwestycje są finansowane przez macierzyste jednostki budżetowe. Gospodarstwo pomocnicze nie może czerpać zysków z usług świadczonych jednostce macierzystej. Są to: hotele pracownicze, ośrodki wypoczynkowe organów administracji, warsztaty w szkołach.
Fundusz celowy - wydatki przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań, przychody pochodzą z dochodów publicznych. Fundusz celowy realizuje zadania wyodrębnione z budżetu państwa (państwowy fundusz celowy), gminy, powiatu, województwa (gminny, powiatowy, wojewódzki fundusz celowy).
Środki specjalne - zastrzeżone środki finansowe nie włączone do budżetu, gromadzone na wydzielonych rachunkach np. opłaty za najem lokalu przeznaczone na finansowanie kosztów związanych z ich eksploatacja.
Dochody budżetu państwa
I dochody krajowe.
dochody podatkowe:
- podatek od towarów i usług,
- podatek akcyzowy,
- podatek finansowy od osób prawnych,
- podatek od osób fizycznych,
dochody nie podatkowe:
- z jednostek budżetowych,
- dywidenda,
- zysk z NBP,
- cła.
II dochody zagraniczne.
Wydatki budżetowe
- wydatki budżetowe wg działów (transport, rolnictwo, nauka, oświata, dotacje na finansowanie przedsiębiorstw, ochrona zdrowia, szkolnictwo wyższe, administracja państwowa, opieka społeczna, wymiar sprawiedliwości i prokuratura, bezpieczeństwo publiczne, obsługa długu publicznego, ubezpieczenia społeczne, obrona narodowa);
- wydatki budżetu wg rodzajów (dotacje i subwencje [do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do Funduszu Emerytalno-Rentowego, dotacje celowe dla gmin, powiatów, samorządów województw, subwencje ogólne dla samorządów terytorialnych], świadczenia dla osób fizycznych, wydatki bieżące jednostek budżetowych, rozliczenia z bankami, obsługa krajowego i zagranicznego długu publicznego, wydatki inwestycyjne).
Źródła finansowania deficytu budżetowego
Deficyt budżetowy jest luka dochodowa zmierzonych wydatków, która należy pokryć z przychodami. Źródła finansowania deficytu budżetowego:
ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,
z kredytów zaciągniętych w bankach krajowych i zagranicznych,
z pożyczek,
z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,
z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.
Deficyt budżetowy finansowany jest przede wszystkim ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych i prywatyzacji majątku skarbu państwa, czyli sprzedaży majątku publicznego (przedsiębiorstw państwowych).
Negatywne skutki deficytu budżetowego
- przyspieszenie procesów inflacyjnych przez monetaryzację,
- występowanie efektu wspierania,
- negatywny wpływ na saldo obrotów bieżących w bilansie płatniczym w wyniku działania mechanizmu,
- niebezpieczeństwo tzw. Pułapki zadłużenia w wyniku szybkiego narastania długu publicznego i kosztów jego obsługi.
Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego
Dochody własne:
- podatek dochodowy od osób prawnych,
- podatek dochodowy od osób fizycznych,
- podatek rolny, leśny, od nieruchomości, od środków transportu,
- podatek od spadków i darowizn,
- podatek od czynności cywilno-prawnych,
- wpływy z opłaty skarbowej, eksploatacyjnej, targowej, miejscowej,
- dochody z majątku,
- subwencje i dotacje na finansowanie zadań własnych i wynikających z ustaw.
Dochody własne gminy
dochody obligatoryjne (czyli „dochodami są”):
- wpływy z podatków (od nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportu, od działalności gospodarczej osób fizycznych, od spadków i darowizn, od psów, od czynności cywilnoprawnych),
- wpływy z opłaty skarbowej, eksploatacyjnej, lokalnej,
- udział w podatkach dochodowych od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy, od osób prawnych posiadających siedzibę na terenie gminy,
- subwencje ogólne,
- dochody uzyskane przez jednostki budżetowe gmin, oraz wpłaty z zakładów budżetowych i jednostek pomocniczych gminy,
- dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie,
- odsetki od środków finansowych na rachunkach bankowych,
- dochody z majątku gminy;
dochody fakultatywne (czyli „mogą być”):
- dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych,
- dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej na podstawie porozumień,
- dotacje celowe na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego,
- dotacje z funduszy celowych,
- spadki, zapisy, darowizny,
- odsetki naliczone od pożyczek udzielonych przez gminy,
- dochody z kar pieniężnych i grzywien,
- odsetki i dywidendy od kapitału wniesionego do spółek,
- inne.
Dochody własne powiatu
dochody obligatoryjne (czyli „dochodami są”):
- udział w podatkach dochodowych od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu,
- subwencje ogólne,
- dochody uzyskane przez jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty z zakładów budżetowych i jednostek budżetowych,
- dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań określonych ustawą,
- dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych powiatu,
- odsetki od środków finansowych na rachunkach bankowych,
- dochody z majątku powiatu;
dochody fakultatywne (czyli „mogą być”):
- dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych,
- spadki, zapisy, darowizny,
- odsetki naliczone od pożyczek udzielonych przez powiat,
- dochody z kar pieniężnych i grzywien,
- odsetki i dywidendy od kapitału wniesionego do spółek,
- inne.
Dochody własne województwa
dochody obligatoryjne (czyli „dochodami są”):
- (przede wszystkim) udział w podatkach dochodowych od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu, od osób prawnych posiadających siedzibę na terenie województwa,
- subwencje ogólne,
- dochody uzyskane przez jednostki budżetowe województwa oraz wpłaty z zakładów budżetowych i jednostek budżetowych województwa,
- dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej,
- dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań własnych,
- odsetki od środków finansowych na rachunkach bankowych,
- dochody z majątku województwa;
dochody fakultatywne (czyli „mogą być”):
- dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych,
- dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej,
- dotacje celowe dla państwowych uczelni zawodowych utworzonych na wniosek sejmiku województwa,
- dotacje z funduszy celowych,
- spadki, zapisy, darowizny,
- odsetki naliczone od pożyczek udzielonych przez województwo,
- odsetki i dywidendy od kapitału wniesionego do spółek,
- inne.
Od czego zależy wysokość subwencji ogólnych?
Subwencje ogólne to bezzwrotny, nieodpłatny rozdaj środków transferowych budżetu państwa dla samorządów terytorialnych o przeznaczeniu których decydują organy stanowiące JST (jednostek samorządu terytorialnego).
Subwencja gminy dzieli się na części: podstawową, oświatową i rekompensującą.
Subwencje powiatu i województwa dzieli się na części: oświatową, drogową i wyrównawczą.
Subwencja w części podstawowej zależy od wskaźnika G (G- wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych w przeliczeniu na mieszkańca gminy), który jest większy niż 150% wskaźnika za P (P- obliczony dla wszystkich gmin łącznie).
Na część oświatową ustala się 12,8% planowanych budżetów państwa, na część rekompensacyjną ustala się nie mniej niż 10,5% planowanych wpływów z podatku akcyzowego.
Część drogową związaną z budową i utrzymaniem dróg ustala się na 60% kwoty z podatku akcyzowego.
Część wyrównawczą obniża się dla powiatów, dla których wskaźnik S na 1 mieszkańca jest mniejszy od najwyższego wskaźnika dla wszystkich powiatów, czyli SW.
Analogicznie dla województw.
Dotacje celowe z budżetu państwa
Dotacje celowe to transfer środków z koniecznością ich wykorzystania na ściśle określone cele. Mają być wykorzystane w danym roku i nie podlegają zwrotowi w części niewykorzystanej.
Są przekazywane na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone ustawą:
- realizacji zadań służb inspekcji i straży z zakresu ustawy o samorządzie powiatowym.
Na zadania z zakresu odrębnych ustaw:
- finansowanie zadań własnych powiatu,
- zadań z zakresu administracji rządowej realizowane przez województwo na podstawie odrębnych ustaw,
- finansowanie zadań własnych województwa.
16. Znaczenie poszczególnych składek VAT
Mechanizm oparty jest na 3 podstawowych pojęciach: podatku należnego, naliczonego i do zapłacenia. Podatek należny wynika z faktu sprzedaży towarów przez dany podmiot. Podatek naliczony wynika z faktury nabycia towaru. Podatek do zapłacenia występuje wówczas, gdy podatek należny jest większy od naliczonego.
Stawki VAT
22% - stawka podstawowa obejmuje wszystkie towary i usługi, które nie są objęte podatkami bezpośrednimi;
7% - dla towarów i usług o podstawowym znaczeniu dla kosztów utrzymania ludności np. artykuły żywnościowe, usługi budowlane i budowlano-montażowe dotyczące mieszkalnictwa, usługi kamieniarskie, turystyczne, towary związane z ochroną zdrowia, usługi aptekarskie, transportowe;
3% - obniżona i jednocześnie przejściowa, dla nieprzetworzonych produktów rolnych. Objęci są rolnicy, którzy będą prowadzić rachunkowość rolniczą (rolnik będzie miał prawo do zwrotu podatku VAT naliczonego od zakupu np. maszyn i urządzeń);
0% - stosowana dla towarów i usług eksportowanych poza obszar UE. Oznacza, że podatnik eksportujący nie ponosi żadnych obciążeń na rzecz budżetu i nie płaci podatku. Od ceny zakupu na eksport ma prawo odliczenia kwot podatku, które zapłacił w cenach kupowanych towarów i usług czyli naliczonych. Jest to polityka preferowania eksportu;
Zwolnienia podatkowe - podmioty prowadzące niewielką działalność u których wartość sprzedaży towarów, odpłatnego świadczenia usług, w tym także eksportu nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym 10 tys. Euro zwolnienie traci moc w dniu przekroczenia określonego limitu sprzedaży oraz podmioty rozpoczynające działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego, jeśli wartość sprzedaży, świadczenia usług nie przekroczy 10 tys. euro.
17. Formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej osób fizycznych.
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - prowadzą tzw. księgi przychodów i muszą przetrzymywać dowody zakupu. W tej formie można opodatkować się jeśli przychody w roku poprzednim nie przekroczyły 250 000 euro lub gdy działalność rozpoczynają w roku podatkowym bez względu na wysokość osiągniętych przychodów;
- karta podatkowa - obejmuje tylko niektóre działalności wytwórcze, usługowe i budowlane. Jest to zryczałtowany podatek dochodowy o stałej wysokości ustalonej kwotowo wskutek decyzji wydanej przez odpowiedni organ administracji ustalającej wysokość podatku;
- zasady ogólne - wymagają prowadzenia pełnej księgowości.
18. Zasady opodatkowania od spadków i darowizn.
Reguluje ustawa z 28.07.1983 r o podatku od spadku i darowizn. Jest to podatek majątkowy naliczany od przyrostu majątku nabytego w sposób nieodpłatny przez osoby fizyczne. Występują tu 3 grupy podatkowe w zależności od stopnia pokrewieństwa między spadkodawcą i spadkobiercą. Im bliższe pokrewieństwo tym mniejszy podatek.
I grupa- najbliżsi- małżonkowie, zięć, synowa, rodzeństwo, dzieci - kwota zwolniona z podatku - ….zł;
II grupa - linie boczne- zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców - kwota zwolniona z podatku - ….zł;
III grupa - inni nabywcy - zwolnieni do kwoty …..zł
Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy spadku, darowizny - na obdarowanym i darczyńcy solidarnie.
19. Zasady opodatkowania nieruchomości.
Jest to uregulowane ustawą o podatku i opłatach lokalnych (12.01.1991 r) obowiązek zapłaty podatku od nieruchomości ciąży na trzech osobach: na osobach fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej oraz spółek, które są założycielami nieruchomości lub obiektów budowlanych. Wpływy z tego podatku zasilają dochody samorządu. Przedmiotem opodatkowania są:
- grunty - z wyłączeniem użytków rolnych, gruntów zadrzewionych, lasów;
- budynki lub ich części;
- budowle lub ich części związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Podstawę opodatkowania stanowi:
- dla budynków lub ich części - powierzchnia użytkowa w metrach kwadratowych,
- dla gruntów - powierzchnia w ha tych gruntów;
- dla budowli - wartość ustalona na 1.01 roku podatkowego (stała).
20. Zasady opodatkowania podatkiem rolnym.
Pobierany na podstawie ustawy z 15.11.1984 r o podatku rolnym. Podstawą naliczenia jest liczba ha przeliczeniowych, zależy od jakości gleby i warunków klimatycznych. Grunty V i VI klasy są zwolnione z podatku. Gospodarstwo rolne jest wtedy gdy przekracza 1 ha fizyczny lub 1 ha przeliczeniowy. Maksymalna stawka dla gospodarstwa rolnego od 1 ha przeliczeniowego gruntów za rok podatkowy wynosi równowartość 2,5 q żyta obliczana wg średniej ceny skupu żyta za pierwsze 3 kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy. Dla pozostałych gruntów maksymalna stawka to 5 q żyta od ha fizycznego. Podatnikom rolnym przysługuje ulga inwestycyjna z tytułu wydatków na budowę i modernizację budynków, urządzeń melioracyjnych, zaopatrzenia w wodę itp. Ulga ta wynosi do 25% nakładów poniesionych w ciągu 15 lat.
21. Kto płaci składki ZUS i jak są rozdzielane dalej?
Dotacje budżetowe
Pracodawca (16,26% + wypadkowe) (28,7 - 35,79% ) FUS
ZUS (35,37 - 43,09)
Pracownik (18,71) (7,3%) OFE
(7%) PPE
22. Płatnicy poszczególnych składek na ubezpieczenia społeczne pracowników.
- emerytalne 19,52% pracownik + pracodawca po 9,76%
- rentowe 13% - pracownik 6,5% + pracodawca 6,5 %
- chorobowe 2,45% - pracownik 2,45%
- wypadkowe - pracodawca 0,4 - 8,12%
23. Współzależność między rentownością, płynnością i ryzykiem operacji finansowych.
Rentowność to odpowiednio wyliczony wynik finansowy (zysk). Płynność to zdolność do terminowego regulowania zobowiązań. Zarządzanie płynnością ma na celu utrzymanie odpowiedniej ilości środków pieniężnych i linii kredytowych. Brak płynności może doprowadzić do bankructwa niezależnie od osiąganej rentowności. Ryzyko utraty płynności należy ograniczać do minimum. Ogólna zasada, im wyższa rentowność tym większe ryzyko. Zabiegając o wyższą rentowność - wzrasta ryzyko. Wyższa rentowność to mniejsza płynność.
24. Wymienić instrumenty rynku pieniężnego.
(Transakcje funduszami pożyczkowymi z terminem zwrotu do 1 roku - dokonywanych na rynku pieniężnym poniżej jednego roku).
depozyty krótkoterminowe
papiery zbywalne
- umowy odkupu (instrumenty kuponowe)
- certyfikaty depozytowe (instrumenty kuponowe)
- bony pieniężne banku centralnego (instrumenty dyskontowe)
- bony skarbowe (instrumenty dyskontowe)
- weksle handlowe (instrumenty dyskontowe)
- bony komercyjne (instrumenty dyskontowe)
25. Jakie są funkcje rynku pieniężnego?
- alokacja zasobów - przepływ środków pieniężnych (od podmiotów gospodarujących nadwyżką do podmiotów odczuwających ich brak) - optymalne wykorzystanie pieniędzy;
- utrzymanie płynności - środki gwarantujące utrzymanie natychmiastowego przepływu - ich dostępność;
- transformacja terminów - zamiana krótkoterminowych pasywów na długoterminowe aktywa
26. Indeksy rynku pieniężnego. Co to jest WIBID i WIBOR ?
Indeksy WIBID i WIBOR są dwoma indeksami funkcjonującymi na polskim rynku lokat międzybankowych.
WIBOR - roczna stopa % po jakiej bank może udzielić kredytów innym bankom;
WIBID - roczna stopa % którą bank jest gotów zapłacić za środki pieniężne przyjęte w depozyt od innych banków.
Obie stopy są obliczane jako średnia arytmetyczna stóp kredytowanych w 10 bankach. Stawki te obliczane są w godz.11.00 dnia roboczego (fixing) po odrzuceniu 2 najniższych i 2 najwyższych notowań.
27. Certyfikat depozytowy (CD)
Jest to kwit poświadczający zdeponowanie funduszy w banku (lub innej instytucji finansowej) na określony okres i po określonej stopie procentowej. termin zapadalności wynosi 12 m-cy lub jest krótszy, z reguły 36 m-cy. Certyfikaty depozytowe to bankowe papiery dłużne na okaziciela. Stopa oprocentowania zależy od waluty certyfikatu, bieżącej stopy oprocentowania depozytów na bankowym rynku pieniądza.
28.Rynek krótkoterminowych papierów dłużnych. (KPD)
Przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe z terminem zapadalności do 1 roku emitowane przez podmioty niefinansowe, jak również instrumenty emitowane przez banki, nie trafiające na rynek międzybankowy . Obejmuje krótkoterminowe dłużne papiery wartościowe emitowane przez przedsiębiorstwa, weksle własne przedsiębiorstw oraz certyfikaty depozytowe.
29. Funkcje bonów skarbowych.
3 funkcje:
1) są instrumentem umożliwiającym Skarbowi Państwa wyrównywanie czasowych niedoborów budżetu w stosunku do wydatków
2) wykorzystywane jako instrument polityki pieniężnej banku centralnego kontroli podaży pieniądza w operacjach otwartego rynku.
3) w przedsiębiorstwach jako narzędzie w zarządzaniu płynnością oraz osiągania zysku z lokaty
30. Funkcje rynku kapitałowego.
a) -mobilizowanie kapitału na działalność inwestycyjną i rozwój przedsięwzięć gospodarczych.
b) - alokacja kapitału - finansowanie przedsięwzięć gospodarczych różnych podmiotów.
c) - transformacja kapitału - polega na przybieraniu przez kapitał różnych postaci w zależności od stopy wzrostu i oceny ryzyka.
d) wycena kapitału na rynku wtórnym przez notowania papierów wartościowych (codzienna wycena kapitału na giełdzie)
31. Instrumenty rynku kapitałowego.
Do instrumentów rynku papierów wartościowych zaliczamy:
Akcje, obligacje oraz certyfikaty inwestycyjne.
Akcja- papier wartościowy oznaczający prawo jej posiadacza do współwłasności przedsiębiorstwa, które je wyemitowało.
Obligacja - papier wartościowy posiadający wierzytelność, w którym jedna strona zwana remitentem obligacji stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony zwanym obligotariuszem i zobowiązuje się wobec niego do wypłaty oprocentowania w ustalonych terminach.
Certyfikaty inwestycyjne - emitowane są przez fundusze inwestycyjne. Jest to papier wartościowy na okaziciela reprezentujący prawa majątkowe wynikające z wyceny funduszy inwestycyjnych aktywów funduszu, które przypadają na certyfikat.
32. Na czym polega analiza fundamentalna rynku kapitałowego?
Polega na badaniu warunków ekonomicznych, branżowych funkcjonowania przedsiębiorstwa (rentowność, płynność, zadłużenie i efektywność). Skupia się na badaniu podstawowych danych ze sprawozdań finansowych przedsiębiorstw. Dotyczy inwestycji długookresowych. Analiza ta polega na zastosowaniu czterech następujących kroków:
- określenia warunków makroekonomicznych
- określenie warunków branżowych
- określenie kondycji przedsiębiorstwa w wybranej branży
- określenie wartości akcji przedsiębiorstwa i porównanie z ceną rynkową na giełdzie.
33. Na czym polega analiza techniczna rynku kapitałowego?
Analiza ta zakłada, że wszystkie procesy gospodarcze, w tym przebieg kursów akcji odbywa się wg określonych cykli a rynek powtarza pewne zachowania. Z analizy technicznej korzystają przede wszystkim ci inwestorzy, którzy są nastawieni na krótkoterminowe zyski. Nie interesuje ich sytuacja przedsiębiorstwa a sytuacja na giełdzie chcą tanio kupić a drogo sprzedać.
Analiza techniczna obejmuje:
-analizę trendu -trend może być rosnący, zniżkowy, stały
-analizę formacji - informacje wskazujące na zmianę trendu (czy kurs będzie w kontynuacji czy nastąpi zmiana kursu).
-analizę wartości obrotów
-teorię fal i cykli.
34. Zadania rynku walutowego.
1. kształtowanie poziomu cen walut
2. transfer siły nabywczej w formie pieniężnej między różnymi krajami
3. tworzenie możliwości porównywania obrotów zagranicznych
4. ochrona zagranicznych pieniędzy przed deprecjacją poprzez wykorzystanie transakcji terminowych FORWARD i SPOT.
SPOT - natychmiastowe transakcje walutowe
FORWARD - terminowe transakcje walutowe
35. Czynniki wpływające na kursy walutowe.
a) cła i kontyngenty celne ( w długim okresie prowadzą do aprecjacji waluty krajowej)
b) preferencje względem dóbr krajowych i zagranicznych (wzrost popytu na dobra krajowe eksportowe prowadzi do aprecjacji waluty krajowej, wzrost popytu na dobra importowane, prowadzi do deprecjacji waluty krajowej).
c) porównywanie oczekiwanych zysków z depozytów krajowych i zagranicznych (należy porównywać oczekiwaną stopę zysku depozytu np. w złotych i dolarach, przeliczając zyski na jednostkę waluty w której chcą skorzystać).
d) zmiana stóp procentowych (jeśli stopa oprocentowania zagranicznych depozytów wzrasta to wzrasta zysk tych depozytów i na odwrót).
e) prawo jednej ceny - na postawie relacji cen towarów prawo jednej ceny informuje jaki powinien być kurs waluty aby po obu stronach ten towar kosztował tyle samo.
36. Rodzaje kursów walutowych.
- bieżące kursy średnie
- kursy kupna-sprzedaży
- kursy celne
- kursy kantorowe
37. Cele instrumentów pochodnych.
Instrument pochodny jest transakcją finansową pomiędzy dwiema stronami (lub więcej) dotyczącą przyszłej wartości instrumentu bazowego. Mogą być one oparte na:
Instrumentach dłużnych, stopach procentowych, indeksach giełdowych, indeksach rynku pieniężnego, walutowych.
Cele instrumentów pochodnych to:
zabezpieczenie przed ryzykiem (na rynku występuje inwestor, który chce zabezpieczyć np. przed ryzykiem zmian cen oraz druga strona (spekulant), który jest gotów przejąć to ryzyko na siebie.
b) spekulacja - czyli zarządzanie ryzykiem, świadome pozostawienie otwartych pozycji bilansowych w oczekiwaniu na korzyści wynikające z prognozowanych zmian cen, kursów walutowych, stóp procentowych. Jest to zyskiem na różnicy pomiędzy ceną kontraktu a ceną na rynku kasowym.
arbitraż - zarabianie na różnicach (instrumentów pierwotnych i pochodnych) w różnych punktach geograficznych oraz o różnych terminach zakupu. Kupno po niższej cenie na jednym rynku i sprzedaż po wyższej cenie na drugim.
38. Instrumenty banku centralnego, które wpływają na płynność banków komercyjnych.
Podstawowym celem banku centralnego (NBP) jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen. Jego zadaniem jest regulowanie płynności banków komercyjnych i ich refinansowanie.
Instrumenty stosowane przez bank centralny to:
rezerwy obowiązkowe, które mają wpływ na wielkość mnożnika pieniądza.
operacje otwartego rynku, które mają wpływ na bazę monetarną.
operacje kredytowo-depozytowe, które mają wpływ na stopy procentowe.
39. Transakcje rynku walutowego.
a) natychmiastowa transakcja walutowa (SPOT) - wymiana waluty z terminem dostawy (datą rozliczenia) przypadająca zwykle na drugi dzień roboczy po dniu zawarcia transakcji, terminowe transakcje (FORWARD)
b) terminowa transakcja bezwarunkowa, ustalony kurs kupna-sprzedaży walut na określony dzień w przyszłości (inwestorzy zabezpieczają się przed zmianami kursów walut).
40. System ubezpieczeń społecznych pracowników.
System ubezpieczeń nazywamy powszechnym (repartycyjno-kapitałowy) ma na celu zapewnienie obywatelom podstawowego standardu bezpieczeństwa socjalnego. Obowiązek ubezpieczenia społecznego wynika z działalności przynoszącej dochód a także z posiadania stałych źródeł dochodu. Osoby urodzone przed 01.01.49 nie weszły do nowego systemu ubezpieczeń. Osoby urodzone przed 31.12.69 r mogły zdecydować w którym systemie pozostają, urodzone po 01.01.69 r zostały objęte obligatoryjnym nowym systemem emerytalnym. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe - obejmuje wszystkie osoby czynne zawodowo, których praca jest stałym źródłem utrzymania.
Ubezpieczenia chorobowe- objęci pracownicy - członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i kółek rolniczych. Inne osoby mogą zostać objęte tym ubezpieczeniem dobrowolnie na swój wniosek.
Ubezpieczenia wypadkowe - tak jak emerytalno-rentowe - wyłączeni funkcjonariusze służb mundurowych bo ich świadczenia są finansowane z budżetu państwa. Istnieją 3 filary ubezpieczenia emerytalnego:
I filar - FUS - obowiązkowa umowa pokoleniowa zarządzana przez ZUS, indywidualne konta ubezp.
II filar - OFE - obowiązkowy kapitałowy zarządzany przez PTE, indywidualne konta ubezp.
III filar - pracownicze programy emerytalne - dobrowolny zarządzany przez prywatne instytucje ubezpieczeniowe, indywidualne konta ubezpieczeniowe.