Integracja Polski z Unią Europejską - przepływ osób i kapitałów
Unia Europejska (UE) jest nowym typem związku między państwami.
Głównym zadaniem Unii jest organizacja współpracy między krajami członkowskimi i między ich mieszkańcami. Do najważniejszych celów Unii należą: zapewnienie bezpieczeństwa, postępu gospodarczego i społecznego oraz ochrona wolności, praw i interesów obywateli.
Unia Europejska respektuje tożsamość narodową państw członkowskich, ich historię, tradycję i kulturę.
Unia Europejska jest gwarancją demokracji, respektowania praw człowieka, prywatnej własności i wolnego rynku. Unia składa się z trzech filarów. Pierwszy - o charakterze gospodarczym - stanowią trzy Wspólnoty Europejskie: Wspólnota Europejska (WE), Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM). Drugim filarem jest Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. Trzecim - zadania z zakresu spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości.
Wspólnota Europejska (dawna nazwa: Europejska Wspólnota Gospodarcza - EWG) powstała w 1957 roku na mocy Traktatu Rzymskiego zawartego przez sześć państw: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Włochy i Niemcy. Główne osiągnięcie Wspólnoty to ustanowienie Rynku Wewnętrznego, opartego na tzw. czterech swobodach - wolnym przepływie towarów, usług, osób i kapitału między państwami członkowskimi. Uwieńczeniem integracji gospodarczej jest utworzenie w 1999 roku Unii Gospodarczej i Walutowej, która ma stopniowo doprowadzić m.in. do zastąpienia walut narodowych wspólną walutą euro.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) powstała w 1951 roku na mocy Traktatu Paryskiego, podpisanego na 50 lat (termin ten upływa 23 lipca 2002 roku). Celem EWWiS jest istnienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw członkowskich.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) powstała, podobnie jak EWG, na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 roku. Jej głównym celem jest pokojowe wykorzystanie energii jądrowej.
Hymn Unii Europejskiej - "Oda do radości" - jest fragmentem IX symfonii Ludwiga van Beethovena. Niebieska flaga ze stałą liczbą 12 gwiazdek jest od 1955 roku flagą Rady Europy, a od 1986 roku - również Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej.
Cele Unii Europejskiej
Bezpieczeństwo, postąp gospodarczy, postęp społeczny, ochrona wolności, praw i interesów obywateli.
Państwa członkowskie Unii Europejskiej
Belgia (1957), Francja (1957), Holandia (1957), Luksemburg (1957), Niemcy (1957), Włochy (1957), Dania (1973), Irlandia (1973), Wielka Brytania (1973), Grecja (1981), Hiszpania (1986), Portugalia (1986), Austria (1995), Finlandia (1995), Szwecja (1995)
Do Unii Europejskiej należą również terytoria zamorskie jej członków
Integracja gospodarcza.
Integracja z Unią Europejską leży w polskim interesie narodowym i powinna zajmować priorytetowe miejsce w polskiej polityce zagranicznej. Korzyści jakie będziemy mogli czerpać z tego, że jesteśmy pełnoprawnym członkiem wspólnoty są ogromne, począwszy od swobodnego poruszania się po krajach Unii do nieograniczonej wymiany handlowej.
Droga Polski do Unii Europejskiej rozpoczęła się już pod koniec lat osiemdziesiątych, kiedy to w 1988r nastąpiło nawiązanie stosunków dyplomatycznych, a w następnym roku podpisanie umowy o współpracy gospodarczej.
Międzynarodowa integracja gospodarcza polega na tworzeniu jednolitego, scalonego wewnętrznie organizmu gospodarczego. Integracja gospodarcza nie jest procesem, w którym jedna strona musi stracić, by druga mogła zyskać.
Głównym celem integracji gospodarczej jest stała poprawa warunków życia i pracy obywateli. Można ją osiągnąć dzięki:
likwidacji istniejących dysproporcji i barier rozwoju gospodarczego,
rozwijaniu powiązań przynoszących państwom członkowskim konkretne korzyści gospodarcze,
wzmocnieniu spójności społecznej i solidarności ekonomicznej.
Osiągnięcie przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej z ekonomicznego punktu widzenia wymaga kontynuacji podjętych reform gospodarczych, jak również uporządkowania prawa gospodarczego oraz przekształceń organizacyjnych, własnościowych i restrukturyzacyjnych po to, by stworzyć potencjał mogący sprostać konkurencji i siłom rynkowym w Unii Europejskiej.
Skutki integracji gospodarczej na przykładzie Unii Europejskiej:
prowadzenie wspólnej polityki, w szczególności w dziedzinie handlu, rolnictwa, transportu;
koordynacja polityki w obszarze rybołówstwa, przemysłu, środowiska naturalnego, badań naukowych i rozwoju techniki, opieki społecznej i kształcenia zawodowego;
ustanowienie Rynku Wewnętrznego charakteryzującego się swobodnym przepływem towarów, usług, osób i kapitału;
utworzenie systemu ochrony konkurencji na Rynku Wewnętrznym;
wzmocnienie ochrony konsumentów;
koordynacja polityki gospodarczej i utworzenie Unii Ekonomicznej i Monetarnej z Europejskim Bankiem Centralnym ze wspólną walutą euro.
W wielu artykułach pojawia się pytanie czy wejście do Unii zagrozi polskiej gospodarce ? Teza ta sprzeczna jest z doświadczeniem państw przystępujących dotychczas do Unii Europejskiej. Przystępowały już do niej kraje, w których PKB był niższy od średniego w UE, np. Portugalia i Hiszpania, a które dzięki Unii odniosły poważne korzyści gospodarcze poprzez większy strumień inwestycji zagranicznych, silniejszą dyscyplinę monetarną, pomoc w modernizacji infrastruktury i dostęp do rynku Unii.
Członkostwo w Unii nie narazi od razu polskich przedsiębiorstw na ostrą konkurencję ze strony firm z Unii Europejskiej. Przystępowanie Polski do Unii jest i będzie procesem etapowym, a nie wejściem jednorazowym, gwałtownym. Po uzyskaniu członkostwa nastąpi okres przejściowy pozwalający polskim podmiotom na pełne włączenie się w obieg Rynku Wewnętrznego Unii.
Przepływ Pracowników
Zgodnie z zasadą swobodnego przepływu osób wszyscy obywatele Unii Europejskiej mają prawo do osiedlania się, podejmowania działalności gospodarczej i pracy w dowolnym kraju członkowskim Unii Europejskiej. Układ Europejski stwarza pewne ograniczone możliwości dostępu polskich pracowników do rynku pracy Wspólnot.
Zgodnie z postanowieniami Układu, obywatele polscy legalnie zatrudnieni we Wspólnotach Europejskich oraz obywatele państw członkowskich Wspólnot zatrudnieni legalnie w Polsce nie będą, w porównaniu z miejscowymi obywatelami, dyskryminowani ze względu na obywatelstwo w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia lub zwalniania. Jednak uzyskanie przez obywateli polskich prawa do pracy na terenie państw członkowskich Wspólnot zależy od warunków panujących na lokalnych rynkach pracy, a decyzje w tej kwestii podejmują poszczególne kraje członkowskie.
Osoby mające polskie obywatelstwo, zatrudnione na terenie krajów członkowskich Unii Europejskiej, oraz przebywający tam legalnie członkowie ich rodzin, przy uwzględnieniu warunków i sytuacji w danym kraju, mają prawo do skumulowanego zaliczenia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub pobytu w różnych krajach członkowskich, gdy będzie to potrzebne do ustalenia świadczeń emerytalnych, inwalidzkich, odszkodowań na wypadek śmierci lub zagwarantowania opieki medycznej. Unia nie prowadzi wspólnej polityki w dziedzinie zatrudnienia.
Mimo iż Układ Europejski tworzy ramy formalnoprawne dostępu do rynku pracy polskich pracowników na terenie państw członkowskich UE, decyzje w tej sprawie są podejmowane indywidualnie przez rządy poszczególnych krajów. Polska posiada umowy dwustronne z Niemcami, Francją, Belgią i Luksemburgiem regulujące te kwestie.
Porozumienia o dostępie polskich pracowników do swych rynków pracy zawarły z Polską: Niemcy, Francja, Belgia i Luksemburg.
Świadczenie usług i zakładanie przedsiębiorstw
Według postanowień Układu Europejskiego, kraje członkowskie Wspólnot przyznają polskim firmom i obywatelom prawo zakładania przedsiębiorstw i prowadzenia działalności gospodarczej na zasadach samozatrudnienia.
Samozatrudnienie oznacza prowadzenie zarejestrowanej działalności (np. specjalistycznego warsztatu, pracowni wzornictwa), lecz nie daje prawa ani możliwości poszukiwania zatrudnienia na miejscowym rynku pracy. Kraje członkowskie zobowiązują się jednocześnie do traktowania takich przedsiębiorstw nie gorzej od własnych przedsiębiorstw i obywateli. Z tej zasady wyłączono jedynie lotnicze usługi transportowe, usługi żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej.
Prawo zakładania przedsiębiorstw dotyczy wszelkiej stałej działalności prowadzonej przez podmioty zagraniczne, a nie tylko sektora usług. Strona polska, jako słabsza, nie mogła przyjąć tak daleko idących zobowiązań w tak krótkim terminie. Dlatego nasz kraj zobowiązał się stopniowo wdrażać w stosunku do firm i obywateli państw Wspólnot podobne rozwiązania, tzn:
nie wprowadzać nowych utrudnień w okresie przejściowym,
stopniowo (według uzgodnionego harmonogramu) ułatwiać podejmowanie działalności gospodarczej na naszym terenie firmom i obywatelom państw Wspólnot Europejskich.
Ponadto Układ Europejski przewiduje możliwość zastosowania przez Polskę klauzuli ochronnej, tj. wprowadzenia czasowych ograniczeń w rozpoczynaniu działalności gospodarczej przez podmioty z krajów członkowskich Wspólnot. Ograniczenia mogą dotyczyć: dziedzin podlegających restrukturyzacji, dziedzin mających poważne trudności (w tym na tle społecznym), nowo tworzonych gałęzi gospodarki, sytuacji, w których istnieje realna groźba drastycznego zmniejszenia udziału polskich producentów w danym dziale gospodarki albo w dostawach na rynek.
Uzgodniono, że w firmach prowadzących działalność na terenie drugiej strony Układu będzie można zatrudniać osoby zagraniczne stanowiące tzw. kluczowy personel firmy, tj. osoby pełniące funkcje kierownicze lub posiadające wysokie kwalifikacje specjalistyczne. Wiąże się to z prawem do wizy dla tych osób, prawem stałego pobytu i prawem do pracy. Te same uprawnienia przysługują właścicielowi firmy (lub jego przedstawicielom, jeśli jest osobą prawną). Dotyczą również osób prowadzących działalność na zasadach samozatrudnienia.
Przepływ kapitałów
Swoboda przepływu kapitału stanowi jedną z podstaw Rynku Wewnętrznego Unii Europejskiej. Oznacza to m.in. swobodny transfer zysków z kraju do kraju oraz prawo inwestowania i nabywania aktywów rzeczowych i finansowych za granicą bez żadnych przeszkód.
W ramach Układu Europejskiego państwa członkowskie Wspólnot i Polska zgodziły się zapewnić swobodny przepływ kapitału związanego z bezpośrednimi inwestycjami w przedsiębiorstwach utworzonych zgodnie z przepisami państwa-gospodarza oraz z inwestycjami dotyczącymi tworzenia przedsiębiorstw na zasadach samozatrudnienia.
Oznacza to także zapewnienie swobodnego przepływu kapitału z tytułu likwidacji lub zmiany miejsca tych inwestycji, jak również wszelkich zysków z tego wynikających. Układ Europejski nie pozwala obu stronom na wprowadzanie nowych ograniczeń w tym zakresie ani na zaostrzanie już istniejących uregulowań. Zobowiązuje również strony do tworzenia warunków niezbędnych do stopniowego wprowadzania przepisów wspólnotowych dotyczących swobodnego przepływu kapitału.
Powyższe postanowienia Układu odnoszą się do przepływu kapitału w formie bezpośrednich inwestycji, lokowanych zarówno przez firmy wspólnotowe w Polsce, jak i firmy polskie na obszarze Unii Europejskiej.
Usługi finansowe
Liberalizacja usług finansowych wiąże się ze swobodnym przepływem kapitału. Do trzech najważniejszych zasad integracji rynku usług finansowych w Unii Europejskiej należą:
sprawowanie kontroli nad instytucjami finansowymi przez kraje macierzyste, jednolita licencja, która pozwala instytucji finansowej zarejestrowanej w jednym kraju członkowskim działać w innym państwie Unii, wzajemne uznanie.
Do głównych dziedzin usług finansowych należą: bankowość i usługi parabankowe, ubezpieczenia i transakcje na rynku kapitałowym. Za zgodą uzyskaną tylko w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej można założyć bank działający na całym jej obszarze. W zakresie usług ubezpieczeniowych dobrym przykładem jest wspólnotowy system jednolitej zgody zarówno na zakładanie firm ubezpieczeniowych i ich filii, jak i na świadczenie usług ubezpieczeniowych. W przypadku usług inwestycyjnych, podobnie jak w usługach bankowych i ubezpieczeniowych, wprowadzono system tzw. zgody jednolitej dla podmiotów inwestycyjnych, które działają na giełdzie.
Załącznik do Układu Europejskiego stwierdza, że nie później niż w ciągu 10 lat od wejścia w życie Układu (tj. do roku 2004) podmioty z Unii Europejskiej uzyskają w Polsce pełne prawo świadczenia usług ubezpieczeniowych i bankowych, udziału w emisji wszelkiego rodzaju papierów wartościowych, usług na rynku pieniężnym, usług w zakresie deponowania i powiernictwa oraz pośrednictwa na rynku konsultingowym.
Warunkiem sprostania konkurencji na rynku usług finansowych jest radykalna poprawa efektywności i wzmocnienie kapitałowe polskich instytucji finansowych. W pewnym zakresie liberalizację tę przyspieszono ze względu na członkostwo w OECD.
Polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw.
Tworzenie Jednolitego Rynku Wewnętrznego spowodowało sformułowanie wspólnotowej strategii w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw (SMEs) obejmującej koordynację działań na szczeblu UE mających na celu poprawę klimatu ekonomicznego, w których SMEs funkcjonują, oraz różnorodne formy pomocy sprzyjającej ich działaniu. Chodzi przede wszystkim o liberalizację i harmonizację prawa, zapewnienie uczciwych zasad konkurencji, uproszczenie systemów podatkowych oraz popieranie inwestycji i eksportu.
Średnie przedsiębiorstwo to firma zatrudniająca mniej niż 250 osób. Jego roczne obroty nie mogą przekraczać 40 mln euro lub całkowity bilans roczny nie może być wyższy niż 27 mln euro, a przedsiębiorstwo musi spełniać kryterium niezależności.
Małe przedsiębiorstwo to firma, która zatrudnia mniej niż 50 pracowników, ma roczny obrót poniżej 7 mln euro lub całkowity bilans roczny nie przekraczający 5 mln euro. Małe przedsiębiorstwo musi jednocześnie spełniać kryterium niezależności.
Przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 osób określa się jako "bardzo małe"- mikroprzedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo uznawane jest za niezależne, jeżeli co najmniej 25% kapitału lub akcji nie należy do jednego lub grupy przedsiębiorstw.
92,4% wspólnotowych przedsiębiorstw zatrudnia mniej niż 10 osób, 7,5% - od 10 do 499, a tylko 0,1% firm - więcej niż 500 osób. Przedsiębiorstwa bardzo małe (0-9 osób) tworzą najwięcej miejsc pracy (33,3%), przedsiębiorstwa duże - 24,7%.
Około 35-40% SMEs w większości krajów UE znika z rynku w ciągu pierwszych 3 lat funkcjonowania, a 60% w ciągu 8-10 lat po rozpoczęciu działalności.
Podstawowe problemy, które utrudniają funkcjonowanie SMEs, są spowodowane słabością w zarządzaniu firmą, złożonością otoczenia prawno-administracyjnego, procedurami wynikającymi z realizacji jednolitego rynku, uzyskiwania środków finansowych oraz dostępu do informacji.
Uznając małe i średnie przedsiębiorstwa jako źródła zatrudnienia i rozwoju, w 1994 roku opracowano "Zintegrowany Program na rzecz SMEs". Był to wyraz nowego podejścia łączącego różnorodne inicjatywy rozwijane na szczeblu wspólnotowym, regionalnym i krajowym w całościowe ramy zabezpieczające spójność i przejrzystość podejmowanych działań.
Zadanie dostarczania informacji wypełniają Centra Euro-Info*. Udzielają one podmiotom gospodarczym (zwłaszcza małym i średnim przedsiębiorstwom) wszechstronnych informacji o funkcjonowaniu mechanizmów Unii Europejskiej - od spraw dotyczących rynków zbytu po zagadnienia prawne. Podlegają bezpośrednio Komisji Europejskiej. Obecnie w Europie działa ponad 256 takich ośrodków. Ich działalność w krajach nie należących do UE uzupełniają ośrodki Euro-Info, które dostarczają informacji o warunkach działania przedsiębiorstw na terenie Unii Europejskiej (w Polsce - Warszawa, Gdańsk, Kraków, Kielce, Rzeszów, Szczecin, Białystok, Toruń, Katowice, Kalisz, Wałbrzych, Koszalin, Lublin). Centra te ułatwiają polskim przedsiębiorstwom współpracę z firmami i instytucjami w państwach członkowskich Unii. Korzystając z bezpośredniego kontaktu z Komisją Europejską, z dostępu do fachowych publikacji i baz danych, służą szczegółowymi informacjami, m.in. o regulacjach prawnych, zasadach ujednolicania podatków i standardów, a także o programach pomocy dla krajów Europy środkowej i Wschodniej. Centra zapewniają dostęp do informacji o krajach członkowskich Unii Europejskiej, o poszczególnych regionach i podejmowanych inicjatywach. Oferują także pomoc w działaniach zmierzających do znalezienia partnerów handlowych.
Układ Europejski zakłada, że Polska i Wspólnoty Europejskie będą wspomagać rozwój i współpracę małych i średnich przedsiębiorstw. Mają to robić m.in. poprzez:
tworzenie prawnych, administracyjnych, technicznych, podatkowych i finansowych warunków zakładania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw oraz ich międzynarodowej współpracy;
zapewnianie usług specjalistycznych potrzebnych małym i średnim przedsiębiorstwom (szkolenia w zakresie zarządzania, rachunkowości, marketingu, kontroli jakości itp.) i umacnianie placówek świadczących takie usługi;
ustanawianie powiązań z jednostkami gospodarczymi Wspólnot dla poprawy przepływu informacji do małych i średnich przedsiębiorstw oraz popieranie współpracy o charakterze międzynarodowym (np. w ramach Sieci Współpracy Gospodarczej BC-Net, Europejskich Centrów Informacyjnych, konferencji itp).
MAŁE PRZEDSIĘBIORSTWO
MNIEJ NIŻ 50 PRACOWNIKÓW
PONIŻEJ 7 MLN EURO ROCZNEGO OBROTU
PONIŻEJ 5 MLN EURO W BILANSIE ROCZNYM
ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWO
MNIEJ NIŻ 250 PRACOWNIKÓW
PONIŻEJ 40 MLN EURO ROCZNEGO OBROTU
PONIŻEJ 27 MLN EURO W BILANSIE ROCZNYM
Polityka konkurencji
Zgodnie z przepisami Traktatu o Wspólnocie Europejskiej zakazane są takie porozumienia, decyzje i praktyki między przedsiębiorstwami, które mogłyby doprowadzić do ograniczenia lub naruszenia konkurencji w obrębie Rynku Wewnętrznego Unii Europejskiej. Chodzi tu m.in. o nadużywanie przez przedsiębiorstwa pozycji dominującej (monopolistycznej), skalę i formy pomocy udzielanej przedsiębiorstwom przez rządy (np. subsydia), a także dyskryminacyjne zasady realizacji zamówień publicznych.
W Układzie Europejskim za działania mogące mieć negatywny wpływ na handel między Polską a Wspólnotą uznano:
wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, decyzje zrzeszeń przedsiębiorstw oraz uzgodnione praktyki między przedsiębiorstwami, których celem lub skutkiem jest zapobieganie, ograniczanie lub zniekształcanie konkurencji;
nadużywanie przez jedno lub więcej przedsiębiorstw dominującej pozycji na terytoriach Polski lub Wspólnot jako całości lub na ich znacznej części;
wszelką pomoc publiczną, która zniekształca konkurencję lub grozi jej zniekształceniem przez faworyzowanie niektórych przedsiębiorstw lub produkcji niektórych towarów.
Członkostwo w Unii Europejskiej nieuchronnie wiąże się z przekazaniem części uprawnień narodowych władzom wspólnotowym. Do uprawnień tych należą między innymi: kształtowanie polityki rolnej, handlowej, transportowej i innych. Nie będzie to łatwa decyzja do zaakceptowania dla części społeczeństwa, gdyż zaledwie kilka lat temu uzyskaliśmy pełną suwerenność gospodarczą a już musimy zrezygnować z jej części. Z drugiej jednak strony Polska będąc pełnoprawnym członkiem organizacji międzynarodowej uzyskuje znacznie większe możliwości odgrywania aktywnej roli w kształtowaniu warunków i zasad współpracy w Europie. To nowe oblicze polskiej autonomii, powoduje różne społeczne postawy, co do integracji Polski z Unią Europejską.
Część społeczeństwa obawia się, ze integracja z Unią zagrozi polskim wartościom narodowym i polskiej tożsamości. W wyniku swobodnego przepływu towarów, ludzi, kapitału, usług granice państw Unii straciły tradycyjne znaczenie. Pozwoliło to na znaczne rozszerzenie współpracy gospodarczej i kontaktów międzyludzkich. W efekcie nastąpiło znaczne wzbogacenie, a nie zubożenie własnej kultury i tożsamości narodowej. Dzięki integracji w zapomnienie poszły dawne spory między krajami, zwłaszcza między Francją i Niemcami o Alzację i Lotaryngię.
Lecz za wstąpienie do Unii będziemy musieli zapłacić pewną cenę. Przede wszystkim zostaną wyeliminowane nieefektywni producenci krajowi, w związku, z czym wzrośnie bezrobocie. Zniesienie ceł i utrudnień granicznych spowoduje wzrost konkurencji, nieuniknione będzie wówczas zmniejszenie lub nawet przestawienie produkcji w celu utrzymania się na rynku.
Wymiernym kosztem członkostwa w zjednoczonej Europie będą wpłaty do budżetu Unijnego. W roku 2000 wpłata do budżetu Unii będzie stanowić prawdopodobnie około 1,3% produktu narodowego brutto krajów członkowskich. Przy takim założeniu szacuje się, że wpłaty Polski do budżetu Unii wyniosą 1,5 - 1,9 mld ECU.
Kosztów i korzyści przystąpienia do Unii nie da się policzyć, doświadczenia innych krajów wydają się sugerować, że więcej jest plusów niż minusów.
Bibliografia:
Unia Europejska Informator dla przedsiębiorców 1999
Businessman Magazine 2/2000
Dane Centrum Informacji Europejskiej
Internet
1