10073 społ inf 8

wiem specjalizacji marketingowej przy rozszerzaniu skali usług. Liberalizacja rynku telekomunikacyjnego, która nastąpiła w Unii w 1998 roku niewątpliwie przyczyni się do zwiększonej podaży usług i obniżenia taryf (np. w Niemczech), ale głównie przyniesie korzyści rynkom miejskim, dużym i komer-cjanym.

Skala opłacalności

Nowe media w ostrej formie stawiają również problem opłacalności produkcji i wykorzystania zarówno samego technicznego sprzętu, jak i potrzebnych do jego działania programów (przy czym tą nazwą możemy określić zarówno programy komputerowe, jak i programy telewizyjne czy wideokase-ty lub płyty kompaktowe). Układy scalone, aby były opłacalne, muszą być produkowane w setkach tysięcy egzemplarzy, a to znaczy, że tylko nielicznym korporacjom może się taka produkcja opłacać. Małe kraje nie mają ekonomicznych szans na dorównanie renomowanym światowym producentom.

Zależność ekonomiczna

Nowe media, jak na razie, powiększają dystans między czołówką technologiczną świata a pozostałymi krajami. Zwiększając zaś produktywność utrudniają krajom rozwijającym się, jak Polska, wchodzenie na rynek krajów rozwiniętych, nawet z towarami wymagającymi dotychczas dużych nakładów ni-skowykw.alifikowanej siły roboczej (np. szycie odzieży). W różnorodny sposób czynią kraje słabsze ekonomicznie zależnymi, niezdolnymi do samodzielnego rozwijania przodujących technologii. Ale mają też i korzystne strony -pozwalają przełamywać izolację obszarów wielu zacofanych regionów świata, oferują dostęp do światowych banków informacji, przedstawiają nowe wzory rozwoju społecznego.

13.5.3. DYLEMATY PRAWNE

Nowe media ponawiają stary problem własności intelektualnej - do kogo należy Stworzona informacja? I jeśli nawet uznamy prawo copyrightu - co z owej własności wynika? na ile autor ma prawo kontroli nad sposobem wykorzystania swojego dzieła (tu wchodzi prawo do kopiowania), na ile dzieło musi być oryginalne (i co to znaczy oryginalność - czy jego formę czy też treść?, czy zarówno jedno jak i drugie?), aby podlegało szczególnej ochronie.

Są to dylematy praktyczne, prowadzące do konkretnych rozwiązań prawnych, ale na ogól zgodnie uznanych za niedoskonałe. Nadmierny nacisk na ochronę praw autorskich powoduje uszczuplenie praw odbiorcy/użytkownika, a z kolei zaniedbania ochrony praw autorskich powodują osłabianie aktywności twórczej. Najostrzej ten dylemat występuje w przypadku ochrony prawnej oprogramowania komputerowego, gdzie jednostkowy koszt programu bywa dosyć znaczny, zaś jego doskonałe (w sensie technicznym) skopiowanie zajmuje kilka minut i kosztuje kilka złotych. Pojawienie się nowych mediów zmusza zatem do rewizji tradycyjnych koncepcji i sposobów ochrony własności intelektualnej.

Nowe prawne dylematy stwarza również przepływ informacji przez granice państwowe (powstał on wcześniej, już w okresie narodzin i rozkwitu radiofonii międzynarodowej); obecnie, w świecie telewizji satelitarnej (wkrótce także bezpośredniego nadawania), banków informacji i upowszechniania sic dostępu poprzez normalną sieć telefoniczną dla użytkowników komputerów osobistych nabiera nowego wymiaru. Powstaje również problem ochrony narodowych zasobów informacyjnych przed penetracją zagraniczną. Coraz bardziej istotna staje się też wewnętrzna ochrona danych osobowych przed komercjalnym (i politycznym) ich wykorzystaniem wbrew woli obywatela. Środkami ingerencji informacyjnej w życie prywatne mogą być:

•    banki danych administracyjnych,

•    indywidualne kartoteki ochrony zdrowia, wykształcenia, kredytów,

•    różne inne zbiory danych osobistych.

13.5.4. DYLEMATY SOCJOLOGICZNE

Zróżnicowanie sektora usług

Ponieważ, jak głosi reklama firmy telekomunikacyjnej MCI, „świat to informacja", stąd wiodącą rolę w nowym społeczeństwie pełnią specjaliści od informacji i komunikacji. Inni pracownicy sektora usług coraz bardziej znajdują się w pozycji wtórnej, choć jeszcze niedawno to oni, jako prawnicy, bankierzy, operatorzy telekomunikacyjni i komputerowi, mieli decydujący głos w podejmowaniu decyzji. Obecnie muszą się władzą dzielić, a coraz częściej podporządkowywać „kapitanom show-biznesu, sterującym oprogramowaniem kulturalnym i ideologicznym nowoczesnych społeczeństw konsumpcyjnych".

Rozwój usług informacyjnych prowadzi do pogłębiania się zróżnicowania społecznego. Sektor ten dzieli się, zdaniem Barbera [1996: 100-101], na co najmniej dwa podsektory: 1) podsektor obsługi instytucji (należą tu finansiści, księgowi, prawnicy, bibliotekarze itd.) oraz 2) nowy sektor informacji, który można nazwać teiesektorem inforozrywkowym. Jego pracownicy kreują i organizują świat znaków i symboli, służących jako nośniki informacji i rozrywki. Należą do niego pracownicy reklamy, filmu, prasy, radia i telewizji, ale także nauczyciele, pisarze, naukowcy, kaznodzieje i politycy.

Fragmentaryzacja audytoriów

Jakkolwiek pojawianie się nowych mediów stworzyło szansę przezwyciężania quasi-monopolu środków masowych w dziedzinie pośredniego komunikowania społecznego, to przecież większa adresowalność nowych mediów, (określana niekiedy jako tzw. narroiucasting (nadawanie wiązkowe), w odróżnieniu od broadcasłing (rozsiewcze), stwarza nowe dylematy dla komunikatorów.

Nowe środki techniczne, telewizja kablowa, satelitarna, poczta elektroniczna, elektroniczne biuletyny i wydawnictwa komputerowe pozwalają na bardzo dokładną segmentację publiczności, zwracanie się do wyodrębnionych (przez nadawcę lub samych odbiorców) audytoriów. Tym samym jednak publiczność narodowa, niekiedy światowa (w czasie wielkich wydarzeń) ulega rozbiciu na wiele lokalnych lub środowiskowych audytoriów, mających ze sobą niewiele wspólnego, co nasila problemy integracji społecznej. Ponadto, starzeje się publiczność prasy (zwłaszcza dzienników), tradycyjnej telewizji, a więc tzw. starych mediów, natomiast odmładza publiczność płyt (kompaktowych), a także telewizji satelitarnej i wideo.