10571 IMG191 (2)

permutacje odgrywają bardzo ważną rolę w tworzeniu nowych form bajkowych, przy czym utwory te często są traktowane jako nowe fabuły, chociaż wywodzą się ze starych, są więc rezultatem pewnej transformacji, pewnej metamorfozy. Przestawienie nie jest jedynym rodzajem transformacji. Grupując materiał każdej rubryki możemy określić wszystkie sposoby lub, ściślej mówiąc, wszystkie odmiany transformacji. Nie będziemy zatrzymywali się na rozpatrywaniu poszczególnych odmian transformacji, gdyż zaprowadziłoby to nas zbyt daleko. Transformacje stanowią bowiem przedmiot odrębnych badań.

Natomiast sporządzenie tabel i wykazu atrybutów protagonistów, jak też w ogóle zbadanie wielkości zmiennych, pozwala na wyciągnięcie kolejnego wniosku. Wiemy już, że bajkę skonstruowano na podstawie jednakowych funkcji. Prawom transformacji podlegają więc nie tylko elementy atrybutywne, lecz również funkcje, aczkolwiek jest to mniej widoczne i znacznie trudniejsze do zbadania, gdyż formy, które uważamy za podstawowe, figurują jako pierwsze. Gdybyśmy problem ten uczynili przedmiotem odrębnych badań, moglibyśmy odtworzyć praformę bajki magicznej nie tylko w sposób schematyczny, jak to zrobiliśmy, lecz również konkretnie. W odniesieniu do poszczególnych fabuł stosuje się to już od dawna. Odrzucając wszystkie formy lokalne, wtórne, otrzymamy taką bajkę, wobec której wszystkie bajki magiczne będą jej wariantami. Poszukiwania w tej dziedzinie doprowadziły nas do odnalezienia takich bajek, w których smok porywa królewnę, Iwan spotyka babę-jagę, otrzymuje konia, odlatuje, z pomocą konia zwycięża smoka, powraca, jest ścigany przez żony smoków, spotyka braci itd. — jako do podstawowej formy bajek magicznych w ogóle. Jednakże udowodnienie tego jest możliwe jedynie po dokładnym przestudiowaniu metamorfoz i transformacji bajkowych. Natomiast w płaszczyźnie kwestii formalnych doprowadzi to nas do kwestii fabuł i wariantów oraz stosunku fabuł do kompozycji.

Badanie atrybutów prowadzi jeszcze do innego bardzo ważnego wniosku: Jeśli wypiszemy wszystkie podstawowe dla każdej rubryki formy i sprowadzimy je do jednej bajki, stwierdzimy, że u podstaw danej bajki leżą pewne wyobrażenia abstrakcyjne.

Zilustrujmy to przykładem: Przyglądając się umieszczonym w jednej rubryce zadaniom stawianym przez donatora, możemy stwierdzić, że żadne z nich nie jest przypadkowe. Z punktu widzenia opowieści jako takiej są tylko jednym ze sposobów retardacji epickiej; bohaterowi stwarza się przeszkody, które pokonując zdobywa środek umożliwiający mu osiągnięcie celu.

Z tego punktu widzenia jest najzupełniej obojętne, jakie będzie samo zadanie. Wiele spośród tych zadań należy traktować jedynie jako element pewnej kompozycji artystycznej. Ale jeśli

161