10843 P3190318

Zarys historii budowy miast w Polsce do połowy XIX w.

boru pruskiego pozostali na obszarze Królestwa Kongresowego /A. Groffe, F. J. Trautsolt, F. Bergemann i in./. Upraszczając zagadnienie można uznać to za przyczynę wykształcenia się na terenie Królestwa Kongresowego swoistych form urbanistycznych i architektonicznych, które były połączeniem tradycji klasycyzmu stanisławowskiego i racjonalnych form architektury pruskiej przełomu XVIII i XIX w.

Po krótkim okresie kształtowania się nowego organizmu państwowego rząd Kró lestwa Kongresowego już w latach 1Ó18-1819 przystępuje do szeroko zakrojonej akcji mającej na celu uporządkowanie spraw gospodarczych i finansowych miast /zagadnienia własnościowe', dochody miast itd. / oraz podniesienia stanu ich za -budowy. Przeprowadzono szeroką ankietę /wzorowaną na indagandzie pruskiej z lat 1793-1794/, która pozwoliła na uchwycenie stanu finansowego miast, liczby ich ludności i rodzaju zabudowy. Szeroki zakres pytań w ankiecie pozwolił też na ogólną orientację o potrzebach i możliwościach rozwoju miast. Dla spraw gospo -darki miejskiej powołana zostaje Komisja Miast przy Rządowej Komisji Spraw Wewnętrznych i Policji, która stała się organem polityki rządowej w stosunku do miast, ingerując w sprawy administracyjne, finansowe, budowlane itd.

W zakresie budownictwa centralną władzą była Rada Ogólna Budownictwa, Mier -nictwa, Dróg i Spławów /powołana w 1817 r. /, na której czele staje Aleksander Groffe. Organizowała ona rządową służbę budowlaną w poszczególnych wojewódz -twach i obwodach, będącą organem wykonawczym polityki budowlanej w mias -tach. Władze państwowe ingerowały bardzo silnie zarówno w sprawy planowania miast /zatwierdzanie planów/ jak i w szczegóły ich zabudowy. Wszystkie projek -ty ważniejszych budowli publicznych w miastach zatwierdzane były przez Radę Ogólną Budownictwa, która ingerowała nie tylko w sprawy lokalizacji i kosztów budowyi^-ale~ćzęsto wprowadzała zmiany w wystroju architektonicznym obiektów /zwłaszcza A. Groffe/. Również prócz budowli publicznych przez-Radę Ogólną zatwierdzane były również projekty domów prywatnych, na których budowę rząd udzielał pożyczek. Prowadziło to do ujednolicenia form zabudowy i tendencji urbanistycznych w całym kraju.

Większość miast Królestwa Kongresowego stanowiły miasta małe, liczące 500-3 000 mieszkańców. Miasta duże, liczące ówcześnie ponad 10 000 mieszkańców znalazły się prawie wszystkie w zaborach pruskim i austriackim /Gdańsk, Kra -ków, Lwów, Wrocław, Toruń i in./. Na terenie Królestwa tylko stołeczna Warszawa liczyła ponad 100 000 mieszkańców, gdy wszystkie inne miasta miały po -niżej 10 000. Stan ludnościowy miast Królestwa Kongresowego przedstawi a po -

+ Kalisz /12 107 mieszkańców/ i Lublin /13 475 mieszkańców/. ++ Warszawa, która liczyła w 1810 r. - 77 727, a w 1827 r. -131 465 mieszkańców/obie liczby dotyczą stałych mieszkańców bez wojska/.

Liczba mieszkańców	Liczba	miast
	1810 r.	1827 r.
poniżej 500	95	38
500 - 1 000	196	135
1000 1 3 000	158	210
3 000 - 5.000	5	49
5 000 - 10 000	3	6
10 000 - 15 000		2+
50 000 - 100 000	1++
powyżej 100 000	-	1^++
Razem:	458	441