11610 skanuj0053 (19)

214 8. Zmiany w środowisku społecznym i przyrodniczym pod wpływem turystyki 8. Zmiany w środowisku społeczr>i

miejscowościach i regionach turystycznych) oraz na rozwój handlu i innych usług. Warto w tym miejscu przytoczyć za W.W. Gaworeckim [1998, 206-207] dane dotyczące Niemiec, z których wynika, że o ile w hotelarstwie i gastronomii w 1989 r. pracowało 653 000 osób, o tyle w związanej z obsługą ruchu turystycznego części budownictwa i przemysłu (np. produkcja przyczep kempingowych) 235 000 osób.

W połowie lat dziewięćdziesiątych na świecie było związanych bezpośrednio lub pośrednio z turystyką 212 min osób [Gaworecki 1998, 204], co stanowiło 6-7% wszystkich zatrudnionych. Jak podaje cytowany autor, tylko w Europie w zawodach związanych z usługami turystycznymi było zatrudnionych 40 min osób [Gaworecki 1998, 205]. Nawet w kraju tak uprzemysłowionym, jak Niemcy, na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych w turystyce pracowało 6% ówczesnej siły roboczej (1,5 min osób), a w państwach, takich jak Malediwy, Bahamy, Seszele i Dominika, z sektorem turystycznym jest związana bezpośrednio lub pośrednio zdecydowana większość zatrudnionych.

Podobnie jak i w innych sferach sektora usług, z punktu widzenia całej gospodarki szczególne znaczenie ma mnożnikowy efekt turystyki. W związku z tym powstało pojęcie „mnożniki turystyczne” (ang. tourism multiplierś), które oznacza „współczynniki liczbowe, które mierzą całkowite efekty (bezpośrednie, pośrednie i indukowane) początkowego wydatku turystycznego na danym obszarze, jako rezultat jego przenikania do gospodarki” [Medlik 1995,,,240]. Według S. Milne’a [1990b, 18-19] model mnożnikowych efektów ekonomicznych z turystyki można najogólniej przedstawić w postaci następującego równania:

K_r = a + b + c

gdzie: K_r - regionalny mnożnik dochodu (ang. regional income multiplier); a - bezpośredni dochód regionalny (ang. direct regional income), np. dochody hoteli, sklepów z pamiątkami itp.; b - pośredni dochód regionalny (ang. indirect regional income), np. dochody sklepów zaopatrujących hotele; c - indukowany pośredni dochód regionalny (ang. induced indirect regional income), np. wydatki ludności mającej dochód z turystyki.

W państwach wysoko rozwiniętych (dotyczy to również Polski) bardzo trudno wykazać ekonomiczne znaczenie turystyki i można to zrobić jedynie w sposób pośredni lub na podstawie badań kwestionariuszowych na niewielkich próbach. C. Gratton i P. Taylor [1987, 70] wykazali np., że turyści odwiedzający Wielką Brytanię 27% wszystkich wydatków przeznaczali na zakupy, 21% na noclegi, 21% na podróż do Wielkiej Brytanii, 11% na żywność, a 9% na przemieszczanie się po Wielkiej Brytanii, co sprawiało, że dochody z tytułu turystyki czerpały zarówno handel, transport, jak i, w sposób pośredni, przemysł.

Odmiennie sytuacja się przedstawia w krajach rozwijających się, a zwłaszcza tam, gdzie dominuje gospodarka naturalna, a turystyka jest jedną z nielicznych

sfer gospodarki działającej ■ nuatu i Wyspach Cooka). Ol prostsza, zwłaszcza wówczas pochodzi z sektora turysty ca

Tabela 44. Struktura wydatków cw osiemdziesiątych

Wyszczefotai

Nocleg Wyżywienie ■

Zakupy w sklepach wolnocłuwytll

Zakupy odzieży

Wycieczki

Wynajmowanie samochodów i aęŚ

Sporty wodne

Przeloty samolotami

Zakupy wyrobów rzemiosła

Inne

Razem

Źródło: S. Milne [1990a. 1990b]

Zgodnie z przedstawić* mieć formę dochodów bezpa W zależności od charakteru i rodzajami korzyści ekonomie cjach miejskich dochody pod bezpośrednie, a np. w ośrodl skich (np. w Gambii) znaca Można przyjąć, że udział dod większy w przypadku dużegi działami gospodarki. W syn hotelowych jest sprowadzani niana kadra z innych miejsce scowi pracownicy są nisko c nieznaczne. Przeprowadzone poszczególnych krajach Ocea wartości, np. w Papui-Now*j Różnice dotyczą zarówno ns przypadku Wysp Cooka ozn dodatkowy dochód 43 cenra