13469 Kompendium Wiedzy geografii85

Dopiero pojawienie się haseł separatystycznych i chęci ukonstytuowania odrębności terytorialnej może być niebezpieczne dla jedności państwa. Wtedy przekształcaniu się wspólnot regionalnych w narody towarzyszy, niestety, zwykle walka zbrojna — np. w kraju Basków czy w Kurdystanie.

4. R c g i o n kulturowy.

Zgodnie z szerokim rozumieniem pojęcia kultury, wszystkie regiony społeczno-ekonomiczne, historyczne i społeczne są równocześnie regionami kulturowymi, w odróżnieniu od regionów naturalnych, stworzonych przez przyrodę.

Najczęściej jednak w definiowaniu regionu kulturowego nawiązuje się do wąsko pojmowanej kultury, podkreślając przede wszystkim językową i etniczną tożsamość mieszkańców, folklor oraz ich wspólne dziedzictwo kulturowe. Region kulturowy jest obszarem z uwydatnionymi wspólnymi cechami kultury duchowej i materialnej, które można obserwować i oceniać emocjonalnie.

Ikonografia kulturowa i krajobraz kulturowy są także pojęciami związanymi z podziałem na regiony. (Patrz hasła: Państwo. Geopolityczne regiony. Kantonizacja, Terytorium państwowe. Ikonografia kulturowa).

RELIGIA

Religia jest wiarą w jednego Boga lub w więcej bóstw, przeżywaniem tej wiary, a także samym systemem ubóstwiania z wynikającymi z. niego rytuałami, wzorcami zachowań i postaw moralnych. Religia odzwierciedla, ale zarazem i określa, relacje między człowiekiem a świętością (sacrum), umiejscawiając w len sposób człowieka i ludzkość we wszechświecie.

Charakterystyczną cechą religii jest jej wpływ na zachowanie mas, w tym również na niewierzących, pośrednio także związanych z określoną wspólnotą religijną. Podobnie jak różne języki, rcligic odzwierciedlają cechy epoki, miejsca i specyfikę społeczności, w której powstały. W dużym stopniu właśnie rcligic stanowią podstawę wielkich regionów społeczno-kulturowych współczesnego świata.

Nauki wielkich religii świata leżą u podstaw ogólnie przyjętych na święcie wartości moralno-etycznych. Mimo to brak tolerancji wobec przedstawicieli innych wyznań może generować konflikty i wojny, szczególnie na granicach wielkich regionów społeczno-kulturowych (zob. ikonografia kulturowa i zderzenie cywilizacji), które, aczkolwiek powoli, ciągle zmieniają zasięg swojego oddziaływania. Wyznawcy różnych religii, podobnie jak i wszelkich ideologii, mogą przyjmować skrajne postawy społeczno-polityczne, nazywane fundamentalizmem, które kategorycznie odrzucają wszystkie przejawy nowoczesności, zwłaszcza w życiu społecznym. Postawy takie propagują skrajnie tradycyjny model życia społecznego, oparty najczęściej na ortodoksyjnie interpretowanych zasadach dominującej w danym obszarze religii.

Fundamentalizm

Kult religijny nic może być w pełni utożsamiany z Kościołami. które są instytucjami skupiającymi i organizującymi wiernych. Jednak rozwijanie kultu religijnego wymaga materialno-technicznej infrastruktury w postaci świątyń (kościoły, cerkwie, meczety, pagody, klasztory, monastyry), szkół teologicznych, struktur)' kadrowej i organizacyjnej, budynków-, ziemi, obiektów gospodarczych i dochodów pieniężnych. W wielu krajach materialno-techniczne zaplecza organizacji kościelnych funkcjonują jako znaczące podmioty gospodarcze. Kościoły, dysponując zasobami materialnymi i ludzkimi, zmuszone są do działania w' sferze materialno--prawnej na takich samych zasadach, jak inne instytucje świeckie w państwie.

Administracje kościelne prowadzą dla własnych celów organizacyjnych rejonizację terytoriów zamieszkanych przez wiernych.

Watykan organizuje działalność Kościoła katolickiego, kierowanego przez Papieża. Działalność tego Kościoła opiera się na podziale terytoriów zamieszkanych przez wiernych na diecezje i parafie.

Kościół

autokefaliczny

Kościoły prawosławne różnią się stopniem centralizacji. Podstawę działalności organizacyjnej stanowią jednostki terytorialne zwane cparchiami (diecezje) i cnoriami (parafie). Cerkwic prawosławne są autokefaliczne — tzn. niezależne, aczkolwiek formalnie znajdują się pod honorowym zwierzeh-

155