13 (81)

a)

Rys.6.23. Kątomierz uniwersalny: a) przykład pomiaru kąta. b) podziałka z noniuszem kątowym (wartość działki elementarnej noniusza 5):

1-tarcza stała z podziałką kątową, 2-ramię ruchome. 3-ramię stale, 4-przedmiot mierzony, 5-zacisk ustalający W7sunięcie ramienia ruchomego.

6- zacisk ustalający położenie kątowe ramienia ruchomego.

7- noniusz kątowy, 8-poprzeczka ramienia stałego

Do odczytania wskazań wykorzystuje się tę z dwu części noniusza, której podziałka jest zgodna z podziałką skali głównej znajdującej się na tarczy 1 (rośnie w tym samym kierunku).

Kąt zaobserwowany jest definiowany jako kąt między liniami lub płaszczyznami przylegającymi.

Odpowiednikiem kątomierza uniwersalnego kreskowego jest optyczny kątomierz uniwersalny kreskowy (rys. G.24) o zakresie pomiarowym 0-^360°, z działką elementarną o wartości 0°5\ Wskazania odczytuje się bezpośrednio na szklanej tarczy z podziałką kątową przez okular, wyposażony w lupę o powiększeniu 16x.

Błędy graniczne dopuszczalne kątomierzy uniwersalnych wg PN-82/M-53358 wynoszą ±5'. Ogólnie przyjmuje się. że niepewność pomiaru kątomierzem

a)

Rys. 6.24 Kątomierz optyczny: a) przykład pomiaru kąta, b) podziałka ze wskazówką, c) podziałka z noniuszem (wartość działki elementarnej noniusza 5'); 1 - obudowa tarczy z podziałką. 2 - ramię stale, 3 - ramię ruchome, 4 - okular, 5 - zacisk ramienia ruchomego, 6 - przedmiot mierzony

maleje wraz ze wzrostem długości krótszego ramienia mierzonego kąta. Można przyjąć, że przy długości krótszego ramienia kąta od 20 mm wzwyż, niepewność pomiaru jest równa zdolności odczytania noniusza, która na ogół wynosi 5. Dla mierzonych kątów, których chociażby jedno ramię jest krótsze od 20 mm, niepewność pomiaru jest większa od zdolności odczytania noniusza. To zwiększenie się niepewności pomiarów jest spowodowane trudnością przywarcia bez szczelin ramion kątomierza do boków mierzonego kąta [1].

-13-