14177 skanuj0117 (21)

Jakie wnioski wynikają z analizy przebiega rozwoju i i k w embriologii mowy dla interpretacji specyficznego obrazu zaburzeń u Wiesi K.? Przede wszystkim embriologia mowy poucza. źc welarne zwarte rozwijają się w bezpośrednim powiązaniu z. zębowymi. Doświadczenia fizjologiczne zdobyte przy wymowie / mają określone znaczenie dla rozwoju artykulacji k. Tak jest wówczas, gdy z rozwojem sfery słuchowej równocześnie rozwija się harmonijnie sfera ruchowa i gdy dynamika rozwoju systemu leksykalnego nic stwarza konieczności wprowadzania do wymowy dziecka znacznej liczby realizacji fonemów, które mimo iż są biernie opanowane. 10 jednak pod względem artykulacyjnym nie są dostatecznie skontrastowane.

U Wiesi K. przebieg rozwoju był inny. Sfera słuchowa rozwijała się ciągle bez większych zakłóceń, zaś sfera ruchowa w zakresie wymowy nie tylko nie podlegała rozwojowi, ale można nawet powiedzieć, że cofała się w rozwoju, w miarę jak były zapoznawane doświadczenia zdobyte w okresie gaworzenia. Gdy pojawiło się r w wymowie dziecka, proces słuchowej dyferencjacji zębowych i wclarnych by) na tyle już zaawansowany, że Wiesia K. nie mogła zrobić tego, co wykonał syn Ohnesorga. mianowicie uproszczenia systemu (substytucja k przez /). Również w związku z koniecznością oddawania nowych wyrazów welarne musiały być realizowane w jakiś odrębny, tj. w nie substytucyjny sposób.

Istnieją wszelkie podstawy, aby przyczyny wad wymowy w opisanym przypadku dopatrywać się w braku harmonijnego rozwoju analizatora słuchowego i ruchowo-mownego. Dziecko przyswaja język w oparciu o naśladownictwo słuchowe wypowiedzi otoczenia, własna produkcja dziecka nie odgrywa w tym procesie większej roli. Dominacja sfery słuchowej pozwała budować podstawy konwencjonalnego systemu językowego niezależnie od indywidualnej i nieudolnej artykulacji. Dziecko przyswaja fonemy, ale realizuje i będzie realizowało różnorodne ich warianty. Sfera percepcji i sfera realizacji niewątpliwie kierują się osobnymi prawami rozwoju, a jednak pracują łącznie jako jeden układ funkcjonalny i przez to się wzajemnie warunkują. Sytuacja dziecka uczącego się wymowy jest osobliwa dlatego, żc nie posiada ono’żadnyeh informacji o artykulacjach, które ma naśladować⁶. Sfera słuchowa nastawiona na cechy fonologiczne dźwięków (jest to okres kształtowania się tzw. słuchu fonematyczncgo) może w określonych sytuacjach dopuścić jakiś dźwięk akustycznie zbliżony do prawidłowego, artykula-cyjnic jednak odrębny. Właśnie taki stosunek zachodzi między k ir.

Należy jeszcze odpowiedzieć na następujące pytanie: 1. dlaczego nie pojawiło się k leczr, 2. w jaki sposób ten marginalny w wypowiedziach otoczenia dźwięk mógł zjawić się w fonetyce dziecka, i wreszcie 3. dlaczego nie został on wtórnie słuchowo lub kinestetycznie skontrolowany, a następnie wyrugowany? Na każde z tych pytań postaram się obecnie krótko odpowiedzieć.

1. W kwestii pierwszej obok przytoczonych już wyżej argumentów związanych z mechanizmem rozwoju mówienia przytaczam następny — z dziedziny fizjologii. Szczegółowa analiza funkcji mięśni przy artykulacji t i k (zob. tabela poniżej), wykonana w oparciu o pracę Piskunowa (156) poucza, że pod względem fizjologicznym oba dźwięki pozostają w dynamicznym powiązaniu ze względu na zbliżoną pracę określonych mięśni. Istnieją więc wszelkie podstawy, by twierdzić, że t i k równocześnie pojawić się nie mogą, gdyż z chwilą wystąpienia jednego dźwięku następuje pewien blok w obrębie mięśni języka, po prostu zbyt dużo mięśni jest zaangażowanych w sposób podobny przy obu dźwiękach, zdobycie pracy dyfercncyjnej wymaga sporych umiejętności koordynacyjnych.

Ti aca mięśni języka przy artykulacji t i k

Mięśnie		Charakterystyczna praca
		/	k•
	m. rylcowo-językowy	odciąga język do t> tu. roz-	odciąga język w górę i w
CS		szerzą go i przyciska brze-	głąb jamy ustnej
%		gi języka do b^znych zę-
o		bów
	m. gnykow-o-językowy	wspólnie i poprzednim	odciąga masę języka do
u c		odciąga masę języka do	tyłu
		tylu _ .
£	m. bródko w o-językowy	(przednie włókna współ-	przednie włókna przesu-
		działają z mięśniem po-	wają przód języka do tyłu
		dłużnym górnym)
rt X tJ.	m. podłużny dolny	(współdziała z mięśniem	skraca język, uwypukla
o		gnykowo-językowym)	grzbiet jęz>ka. kieruje
u			przód języka (opex) Jo
c			dna jamy ustnej
*	n. podłużny górny	skraca i unosi do góry
e		przód języka l

. :?5