12505 IMG28 (8)

w kolebkach pocz.warkowych w tym samym roku i lam zimują. Z jaj złożonych w Iccic zimują larwy, a młode postacie pojawiają się pod korą w następnym roku.

Biclojad olbrzymi ma niewielką liczbę wrogów naturalnych. Jest nim przede wszystkim specyficzny drapieżca - obumierck olbrzymi, niszczący jaja i larwy w zalanych żywicą żerowiskach, a także dzięcioły ( por. Entomologia leśna T. I rys. 8.53).

Bielojad olbrzymi występuje w Europie na świerku pospolitym oraz na świerku sitk.ii-skim. Na terenach północnoeuropejskiej części byłego ZSRR zasiedla też sosnę rosnącą na torfowiskach. W Polsce spotykany tez na sośnie w pobliżu plantacji świerka sitkajskiego. Szczególnie interesująca jest skłonność tego gatunku do atakowania plantacji świerka sitkajskiego. Dane na ten temat dotyczą terenu Niemiec (Szlcz.wik-Holsztyn). Danii. Holandii. gdzie biclojad zaczął wyrządzać szkody po 1940 roku. Chrząszcze wylęgłe z żerowisk na świerku sitkajskim są średnio większe niż wówczas, gdy pochodzą ze świerka pospolitego, mają nieco odmienne oszczcccnic i składają więcej jaj. Bielojad olbrzymi został zawleczony w czasie II wojny światowej na Kaukaz, gdzie zasiedli) drzewostany Pieca orienialis, stając się niezwykle groźnym, masowo występującym szkodnikiem.

Znaczenie gospodarcze biclojada olbrzymiego w Polsce nic jest duże z. uwagi na nic-wielką przestrzeń plantacji świerka sitkajskiego. Tam jednak, gdzie dochodzi do zetknięcia tych dwóch gatunków, szkody wzrastają szybko. W Lasach Doświadczalnych SGGW w Rogowie zwarcie drągowiny świerka sitkajskiego w ciągu kilkuletniej aktywności bielo-jada zmniejszyło się do 0,15 i plantacja przestała faktycznie istnieć.

Główne przyczyny masowego występowania bielojada olbrzymiego na świerku sitkaj-skim kryją się w nieodpowiednich warunkach siedliskowych, w jakich świerk sitkajski jest w Europie, a zwłaszcza w Polsce, uprawiany. Jak wiadomo, drzewo to w Ameryce Północnej występuje w wilgotnym klimacie na terenach górskich, podczas gdy u nas na niżu, w warunkach klimatu o opadach rocznych powyżej 600 mm. Plantacje świerka jako jed-nogatunkowc są nadto podatne na choroby systemów korzeniowych - opieńkę lub korzc-niowca wieloletniego.

Zapobieganie występowaniu bielojada olbrzymiego jest trudne. Jeśli nic ma szczególnych celów dla uprawy świerka sitkajskiego. należy z. niego zrezygnować na rzecz innych gatunków. Z drzewostanów zaatakowanych przez, bielojada należy usuwać drzewa opanowane wraz z systemem korzeniowym. Możliwe jest także opryskiwanie szyi korzeniowych drzew emulsjami insektycydów kontaktowych.

8.17. Ochrona drzewostanów i zadrzewień będących w zasięgu oddziaływania przemysłu i urbanizacji przed owadami

8.17.1. Przyczyny i charakter masowego występowania

szkodników drzew i krzewów w zasięgu oddziaływania przemysłu i urbanizacji

Współczesne oddziaływanie człowieka na biosferę, biocenozy i populacje różnych gatunków roślin i zwierząt charakteryzują się:

- wzrostem chemizacji całego środowiska.

-    pr/.cwagą presji pośrednich nad bezpośrednimi,

-    zwiększeniem różnorodności form i sposobów presji na środowisko (Kostrowicki, 1976).

Szczególnie jaskrawe stało się oddziaływanie na faunę i florę tcchnogcnicznych form użytkowania ziemi, do jakich należy oddziaływanie przemysłu, urbanizacji i transportu.

W Polsce średniorocznie przekazywano na cele nieleśne około 2000 ha terenów leśnych, szczególnie w rejonach przemysłowych pod kopalnie, osadniki, zakłady przemysłowe, a także pod linie komunikacyjne i energetyczne, pod rozbudowę miast i osiedli ora/ pod składowiska odpadów. Równocześnie obszary leśne oraz zadrzewienia na terenach przemysłowych i w pobliżu miast znalazły się w strefie szczególnego zagrożenia przez imisje przemysłowe, spaliny i ścieki.

Wymienione przyczyny i czynniki zaczęły wpływać na zmiany w składzie dcndrofil-nych owadów, a zmiany te kumulują się z roku na rok i intensyfikują stosownie do intensywności antropopresji.

Pierwsze wiadomości o szkodach powodowanych przez owady w lasach zadymianych pochodzą z. końca ubiegłego i początku bieżącego stulecia (Schnaidcr. 1976). Stwierdzono wówczas liczne występowanie na świerku ochojników. piśmicy okólkóweczki. smolika harcyńskicgo i smolika świcrkowca. Po dłuższej przerwie temat ten powraca do literatury pod koniec lat 50-tych i wkrótce staje się jednym z. głównych w ochronie lasu i ochronie środowiska. Stwierdza się wówczas, że na terenach przemysłowych w świerczynach masowo pojawia się smrekun. komiki i smoliki, zawodnica świerkowa, a w jedlinach mszyce. W drzewostanach i zadrzcwieniach liściastych zauważono liczne występowanie trociniarki czerwicy, czerwców, rynnie, bialki wierzbówki. narożnicy zbrojówki. kuprów ki rudnicy, brudnicy nieparki, niestrzępa głogowca, pieników i innych. W sośninach groźny staje się skośnik tuzinek oraz liczne gatunki szkodników wtórnych. Masowo na sośnic pojawia >ię na terenach skażonych imisjami przemysłowymi czerwiec Matsucoccuspini Green. - gatunek poprzednio zgoła sporadycznie obserwowany iSiewniak. 19721. Świadczy to o daleko posuniętych zmianach w strukturze entomofauny na terenach przemysłowych. Zmianie ulega także morfologia występujących tam owadów - pojawiają się liczne formy mclam-styczne. które np. na Górnym Śląsku znajdują się już u 40' i gatunków motyli większych (Drozda. 1970).

Na tle silnego zagrożenia lasów i zadrzewień w okolicach oddziaływania przemysłu powstają nowe dla ochrony lasu przed owadami problemy teoretyczne i praktyczne /wiązane są one z potrzebami zwalczania gatunków poprzednio nic znany ch jako szkodniki i z ochroną zadrzewień i przebudowywanych drzewostanów o strukturze gatunkowej i prze strzennej odmiennej od lej, z jaką leśnictwo miało poprzednio do czynienia. Zbliżone ;■ bierny pojawiają się w zadrzcwieniach śródmiejskich oraz na przyległych do miast zadi e-wjonych terenach rekreacyjnych.

Klimat miast charakteryzuje się:

-    ograniczeniem dopływającej energii słonecznej, której 20** pochłania obuty . sol w atmosferze miasta.

-    ograniczeniem prędkości wiatru i własnym systemem mchu powietrza pro w cym do powstawania zastoi.sk aerosolu.

-    obniżonym przez uzbrojenie terenu poziomem wód gruntowych i /mnv o kilkanaście procent wilgotnością gleby i powietrza wyzs/ą średnią i, n