15868 SNC03733

W ttlębi ,1^ °?^rz®^wan‘^a * oziębiania powietrza nad ladami oraz nukuu W głębi lądu oddziaływania termiczne oceanu kształtują charaktoy^tyczne

roczne temperatury. Na rysunku 9.9 przedstawiono dwa przykłady rocznego cyklu^J temperatury w warunkach kontynentalnych i nadmorskich (Kanada i Anglia). Sąu>jt4, nocześnie przykłady różnego stopnia kontynentalizmu termicznego, którego miarą jtą wielkość rocznej amplitudy temperatuiy, tj. różnicy między średnimi temperatura^ w najcieplejszym i najzimniejszym miesiącu. Duża amplituda temperatury w Kanady wynika głównie z występującej tam bardzo niskiej temperatury najzimniejszego mieuata Temperatura w najcieplejszym miesiącu w Kanadzie i w Anglii różni się tylko o kilka nep. ni. Charakterystyczne jest ponadto wyraźne opóźnienie fazy przebiegu temperatury w % macie morskim. Maksima i minima występują o miesiąc później. Rzadko zresztą mntf do czynienia z ich większym przesunięciem, natomiast wielkość amplitudy rocznej może w skrajnie kontynentalnych warunkach (np. na Syberii Wschodniej) przekraczać

Rys. 9.9. Roczny przebieg temperatury powietrza w Anglii (Isles of SciJiy) i w Kanadzie (WinuipegjiB tle zmian insolacji na 50°N (wg Strahlerów, 1984)

Amplituda temperatury wzrasta szybko w miarę oddalenia od wybrzeży. Klasycznym przykładem postępującego wzrostu kontynentalizmu termicznego są amplitudy, występujące w Eurazji w pobliżu 50-60 równoleżnika. W Valentii nad Atlantykiem amplituda wynosi zaledwie 8,6°, w Hamburgu 17,3°, w Warszawie 22,2°, w Moskwie 28,9°, w Irkucku 38,7°, w Jakucku 62,2°, w Wierchojaósku 62^° (wg Huculaka, 1983).

Amplituda zależy ponadto od szerokości geograficznej (tab. 9.6). W tym przypadku ujawnia się sezonowa zmienność insolacji na kuli ziemskiej. W miarę oddalenia od równika amplituda temperatury wzrasta, przy czym zmiany te dość dobrze opisuje funkcja sinus.

Władysław Gorczyński (1879-1953). najbardziej znany w (wiecie polski klimatolog. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim, doktoryzował się w Montpelier w 1906 r., po I wojnie światowej utworzył i był pierwszym dyrektorem Państwowego Instytutu Meteorologicznego, po II wojnie światowej objął Katedrę Meteorologii i Klimatologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toru-niu. Zajmował się głównie aktynometrią i klimatem solamym, skonstruował przyrząd do pomrą-row promieniowania słonecznego - solarymetr Gorczyńskiego. Zasłynął jednak jako autor formuły wwaanka kontynentalizmu klimatu. Pozostawił olbrzymi dorobek naukowy - ponad 322 artykuły i książki w językach francuskim, angielskim, hiszpańskim, włoskim, niemieckim, portugalskim.