17116 IMG 77

>

2, toiW;mł IX

jci,cU tedy o ciele jakim wiele propozycji |§ ta prawdziwych czynię', w każdej więc twieri^fe o tvm samym: ale nie postrzegam zgoła tosamości propozycji / drugą. Chociaż ciężkość, ciągłość innym są wedle wszelkiego do prawdy podobieństwa tylko toż^{1 2 3 4 5 6} samą rzeczą różnie się przcksztalcająeą₍ ^ jednak nie widzę. Nic mogę więc do poznania tych menów dojść przez oczywistość rozumowania; poznaję -_ę tvlko wtedy, kiedym je dobrze postrzegał*, i pewno^ którą o nich mam, oczywistością czynów (mdentia f_0c(-tddtfict de fait) nazywam*.

Równie bym mógł nazwać oczywistością czynów p^ znanie pewne fenomenów, które w sobie postrzegam: alę że takie czyny tylko* przez wewnętrzne uczucie są mi zn^. jome, nazywam je oczywistością uczucia (ioidentią s*asxs utfimt, kidcnce de senimeiii).

Ponieważ przymioty® dął bei-wzełędne pod zmysły nasze nie podpadają i ponieważ względne tyłko icb przymioty za pomocą zmysłów⁷ poznawać zdolni jesteśmy, stąd wynika, że wszytko to, cokolwiek w ciałach odkrywamy, nie czym innym jest, jak tylko* stosunkiem

o

O róinych Hópnfach prwnoici

poznanym. Mówić jednakże, że ciała mają przymioty względne, jest to mówić, ż,c są czymś jedne w stosunku do drugich; a mówić, że są czymś jedne w stosunku do drugich, jest to mówić, że każde z nich jest czymś bezwzględnie na wszelki stosunek^{8 9 10}, czyli że jest czymś bezwzględnym. Oczywistość więc rozumowania okazuje nam, ic są przymioty bezwzględne, a zatem, że są ciała; ale też nic więcej prócz ich bytności nie okazuje.

Przez fenomena rozumiemy właściwie wszystkie te czyny, które są skutkiem prawideł natury; i same

O fćfumś • prsts ftncmttM, d&Sttiadcatnia

te prawidła są także czynami. Fizyki jest przedmiotem* poznać te fenomena, te prawidła, i jeśli to być może, układ ich objąć.

Tym końcem obracają fizycy szczególniejszą uwagę na fenomena; postrzegają je we wszystkich stosunkach i żadnej okoliczności do tego sposobnej nie opuszczają; a kiedy już przez postrzeżenia* dobrze uczynione o nich się zapewnią, dają im wtedy nazwisko postrzeżen (obser-DdtiOhiS).

Lecz aby je odktyć, nie zawsze dosyć jest postrzegać: trzeba jeszcze rozmaitymi sposobami oswobadzać je od tego wszystkiego, co je zakrywa, przybliżać je ku nam i stawić tak, aby wzrok nasz mógł je dosięgnąć, co wszystko doświadczeniami (experimenta) nazywają. Każdy już widzi, jaka jest różnica między fenomenami, post rzężeniami i doświadczeniami.

Łosika lł

1

W It i HI \vyd.: „tworze”.

2

*    W \vyd. III; „tąk”.

3

*    Sowo; „dobrać” donact dodał od siebie.

4

*    Objaśnienie tego wszystkiego, co Autor w tym rozdziale po* kr&cce wyłotył, znajdzie aytdnik w przypiąć tłumacza do u®" działu IX*. (Nota tłumacza).

5

*    W wyć. III; „do rozdziału IX części drugiej”.

6

*    Zbyt stanowczo, raczej; właśnie (('ot...

7

*    W ll i Ul wyd.; „w ł^SQO§Cl^a.

t Słowa: „za pomocą smystów” tłumacz dodał od siebie.

* Tak w II i III wyd. W wyd. I: „jest, tyłko”.

8

Sens istotny: niezależnie od jakiegokolwiek stosunku (mdepen dtmment de toni repport).

9

* W II i III wyd.: „Fizyka ma za przedmiot".

10

W II i III wyd.: „przez postrzegania"