17218 skanuj0022 (105)

■IK Energetyczna kuria kultury L. \Vhi(c’a

Energetyczna teoria kultury L. Whi-tc’a, zob. zasada ekonomii wysiłku.

Enkulturacja, zob. inkulturacja.

Enwiromncnlaiizm (ang. environmcnt - środowisko), rodzaj wyjaśniania działań społecznych uwzględniający wyłącznic oddziaływania środowiska i wpływy otoczenia społecznego na działający podmiot. (A.S.)

Epidemia makiawclizimi, zob. mnkia-welizm jako syndrom zachowań.

Epifeiiomcn (gr. rrpi — przy, na; pha-i/ióniaion - zjawisko), zjawisko pochodne, wtórne; wspólwystępujc ono zc zjawiskiem podstawowym, lecz nic wywiera na nic żadnego wpływu. Na przykład ustalona w wyniku badań opinii hierarchia prestiżu zawodów uznawana jest niekiedy za epifenomen realnego szacunku wobec danego zawodu, co znajduje zasadniczy wyraz w zespole norm prawnych, organizacyjnych, obyczajowych itp. (zob. [S. Kozyr-Kowalski 1979, s. 177 i n.)). (A.S.)

Literatura:

Kozyr-Kowalski S., 1979, Klasy i siany. Max

Weber a współczesne teorie stratyfikacji społecznej, PWN, Warszawa.

Eąuilibrium, zob. funkcjonał izm.

Eskalacja konfliktu, zob. konflikt społeczny.

Estymacja, wnioskowanie o cechach (parametrach) całej zbiorowości na podstawie danych cząstkowych, np. odnoszących się do próby. Wyróżnia się estymację punktową i przedziałową. W pierwszym przypadku wynikiem estymacji jest pewna liczba, odnosząca się do zbiorowości. W drugim przypadku szacowany jest przedział, w obrębie którego mieści się dany parametr. Przedział ten określa się zwykle jako przedział ufności. Estymacja oznacza szacowanie wartości jakiejś już istniejącej wielkości i dlatego winna być odróżniana od prognozowania (predykcji), które odnosi się do

przewidywanych, przyszłych stanów jakiejś wartości. (A.S.)

' Elltos (etos), „styl życia jakiejś społeczności, ogólna (...) orientacja jakiejś kultury, przyjęta przez nią hierarchia wartości bądź formułowana cxplicitc, bądź dająca się wyczytać z ludzkich zachowań” [M. Ossowska 1986, s. 5]. Alfred L. Kroeber [1989, s. 365] przez ethos rozumie odrębność kulturową, która konstytuuje cywilizacje. Jest to wyrażony obiektywnie system wartości subiektywnych, który to system nazywany bywa nic tylko „ethosem", lecz także „duchem”, „ideologią”, „wzorem podstawowym" lub „supcrstylem". William Graham Sumner [1995, s. 70] przez cllios, albo charakter grupowy, rozumie ogól cccii charakterystycznych, dzięki którym grupa zyskuje indywidualność i wyodrębnia się spośród innych grup. Ethos stanowi przeciwieństwo kosmopolityzmu - indywidualizuje grupy i izoluje je od siebie. Niekiedy ulega degeneracji, co może prowadzić do patriotycznej pychy i szowinizmu [ibidem, s. 73].

Pojęcie ethosu odnoszone jest coraz częściej nic tylko do kultury i całych społeczeństw, lecz również do mniejszych zbiorowości. Przykładowo, mówi się o cthosic pracy różnych środowisk zawodowych (np. ethos lekarza, ethos inżyniera, ethos robotnika). W ujęciu tym podkreśla się wagę przestrzegania norm zawodowych i społecznych wiążących się z wykonywaniem danej profesji, a także akcentuje swoiste posłannictwo przypisywane osobom wykonującym w sposób właściwy dany zawód. Analogiczna sytuacja dotyczy warstwy inteligencji. W ramach tradycyjnego ethosu przypisywano jej (lub przypisywała sobie sama) m.in. misję duchowego przewodnictwa narodowi oraz odpowiedzialność za jego losy. Odnowa moralnych podstaw życia społecznego i politycznego widoczna była w cthosic ruchu społecznego wiążącego się z powstaniem w 1980 r. NSZZ „Solidarność". W studiach nad genezą tego ruchu społecznego wskazuje się m.in. na zna-czenic tzw. grup cthosowych, czyli grup nastawionych na realizację wartości moralnych (zob. (T. Szawicl. 1982)). Dążenie do tego, by ż/ć zgodnie z uznawanymi wartościami, może stać się celem ruchu społecznego. W Polsce przed 1980 r. wyróżnić można kilka tego typu grup cthosowych: ugrupowania niezależnej opozycji demokratycznej, giupy działające przy Kościele katolickim oraz grupy kontrkuiturowc zainspirowane przez rewolucję obyczajową 1968 r. nn Zachodzie.

Ethos oznacza także całokształt norm uznawanych i przyswojonych sv danej zbiorowości. Normy te nic zawsze muszą być przez jej członków w pełni uświadamiane; istotne jest, Ze są one przestrzegane w realizowanych zachowaniach. Systematyzacja bądź kodyfikacja uznawanych norm i tkwiących u ich podstaw wartości sprzyja trwałości danego ethosu. Pozwala to bowiem na łatwiejsze dostrzeżenie wszelkich jego naruszeń i - co się z tym wiąże - uruchomienie mechanizmów kontroli społecznej, przywracających stan zbliżony do początkowego (o ile jest to możliwe).

Włodzimierz Wesołowski [1995, s. 303] przez ethos rozumie typowe dla jakiejś zbiorowości wzory i normy zachowań. Ethosy to normy i wytwarzane przez pic realne zachowania. podejmowane w ramach danej zbiorowości jako „najlepsze", a nawet „obowiązkowe". Formowanie się ethosu jest procesem długotrwałym, często wiclopo-koieniow/m; nic zawsze jednak dochodzi do pełnej krystalizacji ethosu.

Termny „ethos" i „habitus" traktuje się niekiedy jako synonimy; nic wydaje się to właściwe gdyż pomija się wówczas element idealistycznie zorientowanych dążeń zawarty w pojęciu ethosu. Termin „ethos" (z gr. zwyczaj, obyczaj) zastępowany jest w pisowni dosyć często przez „etos”. Drugi z tych terminów może być mylący, gdyż ma on odmienną etymologię (gr. etos - rok). (A.S.)

Zob. habitus. kontrola społeczna, kultura, normy społeczne, styl życia, wartość.

Literatura:    • „

Kroeber A.L., 1989, Kultura rzeczywistości i kultura wartości [vc] tegoż. Istota kultury, I’WN, Warszawa.

Ossowska M.. 1986, Ethos rycerski i jego odmiany, PWN, Warszawa.

Sumner W.G., 1995. Naturalne sposoby postępowania w gromadzie. Studium socjologicznego znaczenia praktyk życia codziennego, manier, zwyczajów, obyczajów oraz kodeksów moralnych, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Szawicl T., 1982, Struktura społeczna i postawy a grupy ethosowe, „Studia Socjologiczno", nr t—2.

Wesołowski W., 1995, Procesy klasotwórczc u- teoretycznej perspektywie [w:] Ludzie i instytucje. Stawanie się ładu społecznego. Pamiętnik IX Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego, L I, Wyd. UMCS, Lublin.

Etnomctodologia (gr. ’ uthnos - lud, logos - nauka), kierunek tzw. socjologii życia codziennego zmierzający do wykrycia zasad, którymi posługują się ludzie w konstruowaniu i podtrzymywaniu przyjętej wizji rzeczywistości. Zgodnie z etymologią kierunek ten jest nauką o metodach stosowanych przez ludzi w celu utrzymania Własnych przekonań na temat istniejącego porządku społecznego. Założenia dotyczące określonego typu porządku tkwią u podstaw wszelkich aktów społecznego komunikowania, a zwłaszcza interakcji, chociaż poszczególne jednostki nie są tego świadome (traktowane są one bowiem jako coś oczywistego i samo przez się zrozumiałego).

Ujawnianie milcząco przyjętych założeń i przekonań uznawanych za oczywiste następuje w przypadku wystąpienia zakłóceń w normalnym przebiegu interakcji. Do zakłóceń tych dochodzi, gdy zachowanie partnera opiera się na odmiennej „samo przez się zrozumiałej" perspektywie. Z tego względu ctnometodologowie szeroko stosują tzw. eksperyment przerywania, który polega na świadomym zakłóceniu normalnej interakcji. Jeśli zakwestionowaniu ulegną przyjmowane na zasadzie zdroworozsądkowej pewne przekonania lub oczekiwania partnera interakcji, to wówczas stają się wyraźnie