17609 Zdjęcie1536 (2)

cjach. by tgadzać ilę na rolę sługi — koulNMI. H* StU mają Mać alf elementami kultury, środkami stwarzania duchowe) całości, f | Jest to prawda najoczywistsza w odniesieniu do tych wytworów kulturalnych, w których do głosu dochodzi tycie osobiste. Im dokładnie] dane dzido Jest odseparowane od subiektywnego ducha twórcy, tym lepie) Jest zintegrowane z porządkiem obiektywnym — I tym wyraźniejsze Jest znaczenie kulturalne, a zarazem tym odpowiedniejsze do tego, by stać się ogólnym środkiem kultywacji wielu dusz Jednostkowych. _f

Można zauważyć coś podobnego w przypadku „stylu” dzieła sztuki Wielkie arcydzieła, w których niezależna dusza wyraziła samą siebie, rzadko bywają rozpatrywane z punktu widzenia stylu, ponieważ styl odnosi się do ogólnego sposobu wyrażania się, wspólnego wielu tworom, do formy idealnie dającej się oddzielić od swych różnych treści W największych arcydziełach ogólna podstawa i konkretna konfiguracja stanowią Jednolity przejaw, w którym to, co twórca dzieli z innymi, przyczynia się w nikłym stopniu do wrażenia, Jakie na nu robi dzieło. Chce, byśmy Je traktowali odrębnie, nie jako przykład ogólnej zasady jakiegoś stylu.

Przeto, ogólnie rzecz biorąc, wielkie i osobiste dzieła, nawet jeżeli są kultarilnie. doniosłe, nie mają takiego znaczenia dla sensów kulturowych. Sens kulturowy ze swej wewnętrznej natury najbardziej zauważalny Jest w ogólniejszych, raniej osobistych dokonaniach zobiektywizowanych w większej odległości od podmiotu, który je stworzył, a przeto bardzie] „bezdusznie” potrafią one służyć psychicznemu rozwojowi innych.

Ponieważ kultura umieszcza treści życiowe w niezrównanie splątanym węźle podmiotu i.przedmiotu, dwa znaczenia pojęcia są uzasadnione. Określenia „kultura obiektywna" używać jnożna dla oznaczenia przedmiotów tak wypracowanych, rozwiniętych l u-doskonalanych, że prowadzą psyche. ku - spełnieniu albo wskazują ścieżkę, jaką winni kroczyć osobnicy

lub zbiorowości, gdy zdążać pragną ku wyższej cgzy-itMłc]L Prze: „kulturą subiektywną¹* rozumiem stopień rozwoju rsAb osiągnięty w taki wialnie sposób. Kultura subiektywna I obiektywna to tylko w sensie przenośnym pojęcia, Jakie rozważaliśmy powyżej, przyznając rzeczom niezależny popęd ku doskonałości I energię wystarczającą do wykroczenia poza czysto przyrodniczy stan i przedstawiając siłę ludzką jako środek przyczyniający się do tego procesu. Ody mowa o kultywacji przedmiotów, obiektywnych treści życia, odwraca się porządek rzeczywistego procesu kulturalnego, jaki zachodzi u człowieka. Wyróżniając etap przyrodniczy 1 kulturalny w rozwoju rzeczy, tworzymy tylko i wyłącznie metaforę — Jak gdyby rozwój był z konieczności wydarzeniem Ideologicznym, a stadium kultywowania było samowystarczalne i ostateczne, i jak gdyby rzecz po prostu przechodziła przez fazę ludzkiej interwencji jak przez epizod w swym wznoszeniu się.

Mówiąc dokładniej, dwa zastosowania określenia i pojęcia „ikultura” nie są bynajmniej analogiczne, ponieważ helem nadrzędnym Jest kultura subiektywna. Jej miara Jest stopniem, do którego, proces żyda psychicznego wykorzystuje te obiektywne dobra i_osiągnięcla. Oczywiście, kultura subiektywna nie^ może..istnieć bez obiektywnej, ponieważ rozwój albo stan podmiotu może być określany jako kultura tylko poprzez asymilację kultywowanych przedmiotów, jakie napotyka. [W przeciwieństwie do subiektywnej, kultura obiektywna może być częściowo niezależna od partnerki, gdyż kultywowane — to jest takie kultywujące podmiot — przedmioty zostały wytworzone tak, iż ich dostępność dla celów kulturalnych nie jest w pełni wykorzystywana przez podmioty. Zwłaszcza w ólcresacli złożonycłT' społeczeństw^ 1 znacznego podziału pracy osiągnięcia kultury zaczynają stanowić autonomiczną dziedzinę. Przedmioty są coraz doskonalsze, bardziej intelektualne, a do pewnego stopnia podlegają większej kontroli ze strony wewnętrznej, obiektywnej logiki związanej z ich instrumentalnym charakterem; ale naj-