17937 skanuj0008

20 Agresja seksualnej

posiadanego ciała. Procesy te zostały plastycznie ukazane w pracy Moi ses Laufer i Egle Laufer (1984),^G£OŹny-w skutkach-proGes rozbratm z własnym ciałem szczególnie często pojawia się u dzieci, które zostały^ uwiedzione lub zgwałcone, kiedy to często rodzi się impuls do odrzucał nia własnej cielesności, obrzydzenie do „grzesznego ciała”! Niebezpiei czeństwo takiego uczucia tkwi w tym, że owo „brudne i nieposkromiol ne ciało” zdobywa stopniowo niepodzielną władzę nad zachowanienj danego człowieka. Podstawowym zadaniem terapii psychoanalitycznej Jest więc doprowadzenie u przestępcy seksualnego do zaakceptowania! własnego ciała i tym samym poddania go pełnej kontroli moralnej i im] telektualnej.

Najważniejsze jednak dla obecnego stanu wiedzy o przestępstwach seksualnych jest reprezentowane przez przedstawicieli ujęcia psychodyngB micznego (będącego sukcesorem psychoanalizy) stanowisko, że gwałt t<fl przede wszystkim akt agresji. „Największym nieporozumieniem jest prz<M konanie, że gwaFFjest przestępstwem motywowanym przez przyjemność jeksualną. Jeśfto czyn pseudoseksualny, którego sprężynami są wrogość! chęć wymuszenia uległości oraz perwersyjna rozkosz płynąca z zadawania bólu” - stwierdza dwoje znanych przedstawicieli tego kierunku A. NichoJ las Groth i H. Jean Birnbaum (1980, s. 21).

1.2. Wypaczone odruchy seksualne -ujęcie behawiorystyczne

Istota ujęcia behawiorystycznego, przeciwstawnego psychoanalizie! polega najogólniej mówiąc na koncentrowaniu się na czynnikach zewnętrznych, czyli na przeróżnych nagrodach i karach, jakimi otoczenie! „warunkuje” nasze dobre lub złe zachowanie. Nie wdając się w szczegóły! -Wystarczy przypomnieć, że całokształt oddziaływań, pozytywnych i negatywnych, ta szkoła myślenia psychologicznego porządkuje według trzech/, zhierarchizowanych rodzajów warunkowania.

1. Warunkowanie klasyczne, najprostsze, ma miejsce wtedy, kiedy bodziec bezwarunkowy (czyli podstawowy w sensie biologicznym, np. głód) poprzez skojarzenie z bodźcem obojętnym przekazuje niejako swą siłę sprawczą temu obojętnemu bodźcowi, czyniąc zeń tym samym bodziec warunkowy.

■    Warunkowanie instrumentalne (operant) jest o wiele bardziej złożone.

■    Od klasycznego różni się dwiema zasadniczymi cechami:

B a) do jego zaistnienia niezbędna jest „spontaniczna aktywność” jednostki (por. Skinner, 1938), podczas gdy do nabywania klasycznych odruchów warunkowych człowieka lub zwierzę mogą zmusić warunki zewnętrzne,

I b) przebiega ono na innym, wyższym poziomie, w którym uwarunkowana staje się reakcja* a nie inny (czyli obojętny) bodziec - jak ma to miejsce w przypadku warunkowania klasycznego (por. Hilgard, Marąuis, 1968).

I Warunkowanie społeczne (zwane także zastępczym) ma miejsce wtedy, I kiedy nagroda lub kara nie spotyka bezpośrednio uczącego się (jak I w poprzednich typach warunkowania), lecz osobę, którą on obserwuje I i z którą w większym lub mniejszym stopniu się identyfikuje. Ten ro-I dzaj warunkowania odkryto i opisano w związku z licznymi badaniami I nad wpływem filmów na nasze zachowanie. Często ten typ warunko-I wania nazywa się także „modelowaniem”.

I Wszystkie te trzy rodzaje warunkowania zachodzą w przypadku powstawania dewiacyjnych form zachowania seksualnego, czyli „wypalonych odruchów seksualnych”, dlatego znajomość ich jest niezbędna #n równo do wyjaśnienia genezy tych dewiacji, jak i przede wszystkim do In instruowania maksymalnie skutecznych programów oddziaływań resocjalizacyjnych.

I Ze względu na relatywną prostotę warunkowania klasycznego można Hlm wytłumaczyć nieskończoną liczbę warunkowych bodźców seksualnych, czyli uczynienie sygnałem erotycznym przeróżnych doznań nie-Huijących pierwotnie takiego charakteru. Tym rodzajem warunkowania Wytłumaczyć zatem można zarówno nieskończone bogactwo najsubtelniejszych doznań erotycznych, nierzadko bardzo wysublimowanych, jak I najbardziej brutalne i wynaturzone formy zaspokojenia seksualnego. Na hłtzie tego rodzaju warunkowania opiera się także szereg prostych strate-m|1 psychokorekcyjnych, o czym będzie mowa później.

Najszersze zastosowanie, zarówno do wyjaśnienia różnych zachowań ffłowieka (także spaczonych), jak i do opracowania metod oddziaływań ■MMychokorekcyjnych, ma warunkowanie instrumentalne, pozwala „ono bowiem na prześledzenie interakcji pomiędzy wzajemnymi układami łań-BwoS^eakcji na odbierane wzmocnienia (nagrody lub kary). Znajomość