19004 KSIĄŻKA (41)

ny. Ta wytyczam aoperagooaJtfowak się w izm. cykl zorgoni lowtncgo dilałiflta.

Oto przeciwstawne pary dyrektyw sprawnego d****⁰¹*' Spec/if/aaeja - Unłweriiliaaeja Według zasady podziału pracy specjalizacja zawodowa w pewnych przypadkach usprawnia działanie w czarnie i przestrzeni, w innych - usprawnia kumulowanie działania w czasie na mniejszej przestrzeni 1 rozszerzenie specjalizacji. Jednak nadmierna specjalizacja (rozdrobnienie pracy, a więc Jej atomizacja) może powodować monotonię, a co za tym idzie zmęczenie, frustrację, a skutkiem tego może być obniżenie wydajności pracy. Z kolei nadmierna uniwcrsali-zacja zawodowa może powodować, ie wykonawca tak naprawdę na niczym nie zna się dokładnie.

Aktywizacja - Ograniczenie działania

Potencjalizacja

w

Machinalizacja

*

Instrumentalizacja

i

Inwigilacja czysta

Aktywizacja działania polega na najbardziej czynnym zachowaniu się, z wykorzystaniem całej energii. Przeciwieństwem jej jest ograniczenie działania, które w pewnych sytuacjach może być bardziej efektywne z prakseologiczncgo punktu widzenia. Formami ograniczenia działania mogą być: potencjalizacja - polegająca na zastąpieniu samego działania ujawnieniem możliwości działania; machi-nalisacja polegająca na zastępowaniu tam, gdzie to możliwe, działań świadomych działaniami zrutynizowanymi, tj. niejako machinalnymi; instrumentalizacja polegająca na wykorzystaniu w działaniu technicznych środków działania; inwigilacja czy-s t a polegąjąca na zostawieniu spraw własnemu biegowi i obserwowaniu.

Oczekiwanie właściwej chwili, czyli kunktacja -antycypacja

Kunktacja to zwlekanie z załatwieniem czegoś, przeciąganie działania w czasie, w oczekiwaniu na właściwą chwilę, zaś antycypacja polega na uprzedzaniu okoliczności, które mogłyby spowodować zmniejszenie sprawności w przyszłości.

Utrzymanie określonego poziomu zasobów -Pełne wykorzystanie zasobów

Dyrektywa ta mówi, że posiadanie rezerw może mieć decydujący wpływ na sprawność działania. .Ta prakseologiczna rasada - według Kieżuna - znajduje swoje potwierdzenie w gospodarce zapasami surowców i materiałów w sytuacji nagłego wzrostu produkcji czy konieczności zmiany asortymentu. Jednakże pełne wykorzystanie zasobów, a więc i rezerw, może niejednokrotnie zapewnić przyspieszoną skuteczność i ekonomiczność działań*²⁷.

Z obu dyrektyw wynika konieczność poszukiwania .złotego środka” w działaniu.

Koncentracja sił - Zabezpieczenie wszystkich kierunków działania

Pierwsza wytyczna zakłada oddziaływanie na jeden lub małą liczbę elementów, a więc wybieranie pola działania i koncentracji na nim. Przeciwstawieniem tej wytycznej jest nierezygnowanie z różnych kierunków działań.

„W każdym przypadku stosowania antynomii sprawnego działania trzeba ocenić, która wytyczna dominuje i ustalić konkretny sposób działania, leżący między dwiema skrajnościami. Dialektyczne przeciwstawienie możliwych form sprawnego działania ma istotne znaczenie pragmatyczne; poprzez analizę automatycznie następuje wdrożenie do myślenia organizatorskiego, w wyniku którego decyzja jest regulatorem wariantów obejmujących maksymalną skalę możliwości"²⁸.

4. Otoczenie organizacji

4.1. Identyfikacja otoczenia

Żadna stworzona przez człowieka organizacja (system) nie funkcjonuje w próżni. Organizacje (systemy) działąją w otoczeniu, będącym składnikami rzeczywistości, w których one funkęjom^ą.

³¹ Tomie, o. 25. ²⁸ Tamże.