16700 Pok tafil1534

RYCINA 117.10. Zmiany składu Jonowego śliny w zależności od stopnia pobudzenia jej wydze-tanie IV warunkach podstawowych wytwarzana ślina jest hlpoosmotyczna; po pobudzeniu wy-dzlelnrczym ślina staje się izoosmotyczna w stosunku do płynów ustrojowych

trawiąca wiązania u-1,4-glikozydowe skrobi. Innym enzymem trawiennym, obecnym w niewielkiej ilości w ślinie, jest lipaza ślinowa, mająca zdolność rozkładu triglicerydów. Nie odgrywa ona jednak większej roli fizjologiczne!, gdyż trawienie triglicerydów zachodzi głównie przy udziale lipazy trzustkowej Ważnym białkami śliny są mucyny, będące głównym składnikiem śluzu Strukturalnie są one glikoproteidami, składającymi się w ponad 50% z węglowodanów. Nadają one ślinie lepkość, a także chronią szkliwo, hamując przyleganie bakterii do powierzchni zębów. W ślinie znajdują się też białka wykazujące działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Zaliczamy do nich histatyny, lizozym, laktoferrynę, laktoperoksydazę, a także immunoglo-bulmy wydzielmcze klasyA(lgA). Istotne działanie ochronne ma również wytwarzany przez ślinianki epidermalny czynnik wzrostowy (epidermal growtti factor, EGF), który pobudzając odnowę komórkową, zapobiega powstawaniu uszkodzeń błony śluzowej przewodu pokarmowego i przyspiesza gojenie tych uszkodzeń. Kolejnym białkiem stwierdzonym w ślinie jest stateryna. Ślina zawiera jony wapnia i fosforanowe w dużym stężeniu. Stateryna zapobiega Y/ytrącaniu fosforanów wapnia i tworzeniu kamieni w przewodach ślinianek Ponadto w ślinie stwierdza się obecność kalikreiny. Jest ona proteazą serynową, warunkującą powstawanie bradykininy. Ta ostatnia zwiększa lokalnie przepływ krwi i powoduje zwiększenie wytwarzania śliny.

Upośledzenie wydzielania śliny, polegające na zmniejszeniu objętości jliny i zmianie jej składu, prowadzi do suchości w jamie ustnej, zwanej kse-rostomią. Stan ten może być wynikiem chorób układowych, prowadzących do uszkodzenia ślinianek, takich jak choroba Sjógrena, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy. Uszkodzenie ślinianek może też być wyni-laem radioterapii w przypadku nowotworów zlokalizowanych w obrębie głowy i szyi.

Liczne leki wpływają na wydzielanie śliny, powodując zaburzenia wytwarzania śliny. Należą do nich głównie leki antycholinergiczne, antyhistammo-we, antydepresanty, opiaty i leki obniżające ciśnienie tętnicze, zwłaszcza

diuretyki.

Niedoczynność ślinianek zaburza funkcjonowanie jamy ustnej i gardła, utrudniając połykanie i mówienie, prowadzi też do uszkodzenia błony śluzowej i stanów zapalnych jamy ustnej, a także utraty zębów

Regulacja wydzielania śliny

Regulacja wydzielania śliny opiera się przede wszystkim na odruchach nerwowych. Są to odruchy bezwarunkowe i warunkowe. Podstawowym bodźcem inicjującym te odruchy jest pokarm Drogę dośrodkową dla odruchowego pobudzenia wydzielania śliny stanowią włókna czuciowe nerwu trójdzielnego (n. V), twarzowego (n. VII) i językowo-gardłowego (n. IX), a także nerw węchowy (n. I) i wzrokowy (n. II). Do ich aktywacji dochodzi w wyniku pobudzenia mechanoreceptorów jamy ustnej, zwłaszcza receptorów oko-łozębowych, w procesie żucia pokarmu, a także pobudzenia receptorów smakowych, węchowych i wzrokowych. Ośrodkiem regulującym wydzielanie śliny są jądra ślinowe górne i dolne. Ich aktywacja może również zachodzić pod wpływem impulsacji z różnych części ośrodkowego układu nerwowego, głównie kory mózgowej, układu limbicznego i podwzgórza.

Droga odśrodkowa odruchowej regulacji wydzielania śliny obejmuje nerwy przywspółczulne i współczulne, dochodzące do ślinianek. Unerwienie przywspółczulne ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych oraz większości mniejszych ślinianek, z wyjątkiem językowych ślinianek Von Ebnera, pochodzi z jądra ślinowego górnego, będącego jądrem przywspółczulnym nerwu twarzowego (n. VII). Włókna przedzwojowe docierają do zwoju podżuchwowego, z którego wychodzą włókna pozazwojowe, dochodzące bezpośrednio do ślinianek. Ślinianki przyuszne i językowe ślinianki Von Ebnera są unerwione przez włókna przywspółczulne nerwu językowo-gardłowego (n. IX), biorącego swój początek w jądrze ślinowym dolnym. Włókna przedzwojowe dochodzą do zwoju usznego, a pozazwojowe docierają bezpośrednio do ślinianek. Nerwy współczulne dochodzące do ślinianek biorą swój początek w jądrach pośrednio-bocznych górnych segmentów piersio-